Khi bảo tàng “bén duyên” công nghệ

Theo đánh giá chung của các nhà khoa học và giới chuyên môn trong công tác bảo tàng thì việc ứng dụng khoa học công nghệ vào gìn giữ và phát huy các giá trị di sản văn hóa nói chung, các hiện vật bảo tàng nói riêng tạo ra những cơ hội mới để các bảo tàng trong nước trở nên hấp dẫn, hiện đại hơn.

Khách tham quan nghe thuyết minh tự động tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Việc một số bảo tàng, khu di tích lịch sử văn hóa ở nước ta thời gian qua đã ứng dụng công nghệ vào các hoạt động là cần thiết và mở ra cơ hội lớn kéo khách tham quan đến với bảo tàng, khu di tích. Đây là hướng đi mới ở Việt Nam, không chỉ giúp người dân trong nước mà cả bạn bè quốc tế sẽ biết đến giá trị di sản văn hóa Việt một cách cụ thể và rõ ràng.

Theo ông Võ Quang Trọng, Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, với công nghệ 3D thì bảo tàng và thậm chí cả các khu di tích sẽ không còn là nơi chỉ để cung cấp tri thức về quá khứ mà khách tham quan còn có thể trở thành một thành viên tham gia vào câu chuyện của quá khứ...

Ở nước ta, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia là đơn vị tiên phong xây dựng bảo tàng ảo tương tác 3D để tăng tính trải nghiệm, tương tác cho bảo tàng thực. Hai chương trình đầu tiên được giới thiệu tại bảo tàng ảo là phòng trưng bày chuyên đề Di sản văn hóa Phật giáo Việt Nam và Đèn cổ Việt Nam, được giới thiệu bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh. Khi du khách kích hoạt vào địa chỉ hai phòng trưng bày kể trên sẽ hoàn toàn tự do “tham quan” và thưởng ngoạn gần 150 hiện vật hiện đang được giới thiệu tại bảo tàng.

Những công nghệ xử lý hiện đại nhất cho phép người xem chiêm ngưỡng kỹ lưỡng từng chi tiết của những cổ vật tuyệt đẹp, cảm nhận từng vết rạn, thậm chí phát hiện những chi tiết vô cùng tinh tế mà nếu thưởng thức tại bảo tàng thực với tâm thế một khách tham quan đơn thuần sẽ không dễ được trải nghiệm...

Ngoài ra, thời gian qua Bảo tàng Lịch sử Quốc gia cũng thực hiện các công đoạn số hóa các hiện vật; Lập trung tâm dữ liệu để quản lý khai thác thông tin hiện vật một cách thuận tiện, đảm bảo an toàn thông tin hiện vật đã được số hóa; Tổ chức việc cung cấp thông tin của hiện vật đã được số hóa phục vụ công tác quản lý, nghiên cứu; Trưng bày ảo phục vụ khách tham quan tại bảo tàng hoặc thông qua mạng Internet và các phương tiện khác…

Những việc làm rất chủ động và theo xu hướng công nghệ này đã đưa Bảo tàng Lịch sử Quốc gia trở thành một trong những địa điểm thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu.

Trong công cuộc áp dụng công nghệ vào bảo tàng cũng cần nhắc đến Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. Từ nhiều năm qua, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đã đưa hệ thống thuyết minh tự động (audio guide) vào sử dụng để phục vụ khách tham quan.

Tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam hiện tại có 60 điểm cho 3 chủ đề “Phụ nữ trong gia đình”, “Phụ nữ trong lịch sử”, “Thời trang nữ” có hướng dẫn thuyết minh tự động 3 ngôn ngữ: Việt Nam, Anh và Pháp. Chỉ cần khách tham quan chọn thiết bị công nghệ audio cầm tay nhỏ gọn thì có thể nghe đi nghe lại nhiều lần về câu chuyện, chủ đề trong hệ thống thuyết minh tự động và tự do di chuyển.

Khi sử dụng hệ thống thuyết minh tự động, khách tham quan sẽ chủ động hơn, có quyền lựa chọn thông tin mà mình muốn tiếp cận chứ không mất thời gian và bị động theo cách thông thường như nghe các thuyết trình viên nói qua loa.

Không chỉ có bảo tàng áp dụng công nghệ, tại các khu di tích lịch sử, văn hóa cũng đã đưa công nghệ vào sử dụng. Minh chứng là từ cuối năm 2017, Ban quản lý di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) đã đưa vào hoạt động hệ thống biển chỉ dẫn, thuyết minh tự động và phòng bán vé mới.

Theo đó, hệ thống biển chỉ dẫn, thuyết minh tự động tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám hiện nay với 8 ngôn ngữ: Việt Nam, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan và Trung Quốc. Để trải nghiệm cách thức thuyết minh tự động, du khách sử dụng thiết bị thuyết minh được cài đặt sẵn các nội dung và lựa chọn điểm cần thuyết minh. Thiết bị này được nối vào tai nghe tạo thuận lợi cho mỗi du khách và không ảnh hưởng tới mọi người xung quanh.

Theo ông Trương Minh Tiến, Phó giám đốc Sở VH-TT Hà Nội, đây là cơ sở đưa di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám xứng đáng là địa chỉ văn hóa hàng đầu của Thủ đô, là nơi giáo dục những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, kết nối với bạn bè quốc tế.

Theo một chuyên gia về công nghệ thông tin, việc quản lý và trưng bày các hiện vật của bảo tàng bằng kỹ thuật số hóa vừa phát huy được khả năng to lớn của công nghệ tin học mà lại không quá phức tạp, tốn kém như những năm trước đây.

Đặc biệt, ứng dụng công nghệ vào các hoạt động của bảo tàng thực sự cần thiết và trở thành cơ hội lớn kéo khách tham quan đến với bảo tàng nhiều hơn bởi giúp du khách có cơ hội tìm hiểu, học tập, cách tiếp xúc với hiện vật của người xem hứng thú hơn.