Lãi suất 2016: Thách thức để giữ ổn định

	Chủ động ghìm cương cuộc đua lãi suất
	NHNN chấn chỉnh việc thực hiện quy định về lãi suất huy động
	Xu hướng tăng lãi suất chủ yếu do yếu tố mùa vụ
	Năm 2016: Điều hành lãi suất phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô, lạm phát

Lãi suất huy động chịu áp lực tăng

Sau lần điều chỉnh gần nhất ngày 28/10/2014, trần lãi suất huy động đối với tiền gửi các kỳ hạn dưới 6 tháng được giữ cố định trong cả năm 2015 ở mức 5,5%/năm. Tuy nhiên, trong bối cảnh lạm phát xuống thấp, tăng trưởng phục hồi và nhu cầu vốn của DN phục vụ SXKD tăng cao hơn, các TCTD đã chủ động giảm tiếp mặt bằng lãi suất phù hợp với định hướng chính sách của Chính phủ, NHNN.

Nhờ thanh khoản dồi dào, mức lãi suất huy động đã giảm nhẹ 0,2-0,5% trong quý I/2015 và được duy trì ổn định trong hầu hết năm 2015 trước khi chịu áp lực tăng trở lại ở một số NH vào thời điểm cuối năm. Mặt bằng lãi suất cho vay cũng được điều chỉnh giảm bình quân 0,3%-0,5% từ đầu năm và chưa tăng trở lại.

Một điểm đáng chú ý là lãi suất tiền gửi đồng USD đã được NHNN điều chỉnh giảm hai lần trong nửa cuối 2015, một mặt để đối phó với các biến động tỷ giá từ bên ngoài, mặt khác nhằm giữ được sức hấp dẫn của việc gửi tiền bằng VND.

Tuy nhiên, cũng có thể thấy một số “tồn dư” của năm 2015 có thể là những tín hiệu khiến mặt bằng lãi suất có thể tăng, hoặc ít nhất là khó có thể giảm thêm trong năm nay.

NHNN có đủ khả năng và công cụ để duy trì ổn định thanh khoản hệ thống

Trước hết, dễ thấy nhất là việc hầu hết các NHTM đều đã điều chỉnh tăng lãi suất huy động để thu hút nguồn tiền nhàn rỗi trong dân cư. Một số NH quy mô nhỏ đã niêm yết lãi suất ngắn hạn ở mức kịch trần 5,5% mà NHNN quy định, hoặc tiệm cận mức trần này. Nhiều NH còn đưa ra các chương trình khuyến mại để thu hút tiền gửi của khách hàng dịp cận Tết Nguyên đán.

Điều đó cũng phần nào phản ánh thực tế thanh khoản hệ thống dù tương đối dồi dào nhưng đã có sự sụt giảm về cuối năm. Nếu trong nửa đầu năm 2015, hệ số LDR (cho vay/ huy động) của hệ thống chỉ dao động quanh mức 84%, thì trong 6 tháng cuối năm đã tăng dần và đạt 86% cuối tháng 12.

Ngoài việc các NH tăng biểu lãi suất huy động ngắn hạn tới cận trần huy động cho phép thì lãi suất liên NH cũng có dấu hiệu nóng dần lên. Trong khi TTTD khá tốt, vượt mức mục tiêu đề ra đầu năm và “sử dụng” nốt cả phần tối đa có thể tăng thêm mà NHNN đưa ra thì tốc độ tăng trưởng huy động vốn có dấu hiệu chững lại.

Như vậy, các yếu tố mùa vụ khiến TTTD tăng nhanh hơn trong quý cuối năm 2015 dường như đã được phản ánh vào thực tế mặt bằng lãi suất huy động tăng lên trong thời gian vừa qua. Và nếu xu hướng này tiếp tục trong quý I/2016 thì chắc chắn sẽ khó có cửa để lãi suất giảm được thêm so với mặt bằng hiện nay.

Nên lãi suất cho vay cũng khó giảm

Trong bối cảnh lạm phát thấp và được duy trì trong thời gian dài vừa qua, có không ít các ý kiến cho rằng các NH cần giảm thêm mặt bằng lãi suất cho vay để hỗ trợ nhiều hơn nữa cho các DN.

Tuy nhiên theo ông Phạm Hồng Hải, Tổng giám đốc Ngân hàng HSBC Việt Nam, nên có sự nhìn nhận thực tế về mặt bằng lãi suất cho vay. Theo đó, với thị trường có nhiều NH như hiện nay và chúng ta hoạt động theo cơ chế thị trường, nếu khách hàng có chất lượng tín dụng tốt, các NH sẽ rất tích cực chào mời vốn vay với lãi suất rất ưu đãi.

Nếu DN có chất lượng tín dụng tốt, các NH sẽ chào mời vốn vay với lãi suất rất ưu đãi

Thực tế, có một số NH hiện đang có các chương trình cho vay với lãi suất thấp hơn lãi suất tiền gửi. Nhưng điều này chưa hẳn đã tốt vì về lâu dài sẽ khó có thể tồn tại. Đối với các khách hàng có chất lượng tín dụng chưa tốt hoặc không minh bạch về tình hình tài chính, NH sẽ đòi hỏi một mức lãi suất cao hơn để bù đắp rủi ro.

“Tôi nghĩ việc hạ mặt bằng lãi suất cho vay sẽ đòi hỏi sự hợp lực của tất cả các bên: NHNN góp phần ổn định KTVM để tạo niềm tin của người dân và doanh nghiệp vào VND để có thể hạ mặt bằng lãi suất VND; các NH nâng cao hiệu quả để giảm chi phí hoạt động; DN kinh doanh minh bạch và trung thực để tạo niềm tin với NH” – ông Hải nêu quan điểm.

Với CPI tháng 1/2016 vẫn “án binh bất động” (không thay đổi so với tháng trước, và chỉ tăng 0,8% so với cùng kỳ) thì mặt bằng lãi suất có khả năng sẽ tiếp tục được giữ ở mức ổn định.

Tuy nhiên, theo nhiều tổ chức trong và ngoài nước dự báo, tăng trưởng kinh tế năm 2016 sẽ tiếp tục khả quan, TTTD tích cực nhưng lạm phát cũng sẽ cao hơn đáng kể so với mức thấp của năm 2015, đồng thời tỷ giá có thể chịu áp lực giảm giá không kém gì năm 2015, áp lực lãi suất huy động tăng… thì mặt bằng lãi suất nói chung, cho vay nói riêng sẽ khó giảm thêm.

Đơn cử theo Báo cáo triển vọng KTVM mới đây của Công ty chứng khoán Vietcombank (VCBS), mặt bằng lãi suất huy động 2016 đang chịu một số áp lực tăng bởi một số yếu tố như: Cầu tín dụng của nền kinh tế cao làm tăng nhu cầu huy động vốn; Lạm phát kỳ vọng ở mức cao hơn so với 2015; FED chủ trương tăng dần lãi suất USD và điều này phần nào làm giảm sức hấp dẫn của việc nắm giữ VND…

Như vậy, lãi suất huy động ở các NHTM nhiều khả năng sẽ tiến gần hơn tới mức trần của NHNN ở các kỳ hạn dưới 6 tháng và một số NHTM sẽ phải kiểm soát TTTD nếu không muốn gặp vấn đề về thanh khoản.

Tuy nhiên VCBS cũng cho rằng, với các động thái điều hành tỷ giá mới của NHNN, áp lực lên lãi suất đã được giải tỏa phần nào. “Chúng tôi cũng cho rằng, NHNN có đủ khả năng và công cụ để duy trì ổn định thanh khoản hệ thống, và nhiều khả năng trong năm 2016 sẽ giữ nguyên trần lãi suất huy động và kiểm soát mặt bằng lãi suất cho vay thông qua các NHTM quốc doanh để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế” – báo cáo của VCBS dự báo.

Trong khi đó theo Báo cáo tháng 1/2016 về KTVM và triển vọng kinh tế Việt Nam của Khối nghiên cứu kinh tế toàn cầu của Ngân hàng HSBC, nhiều khả năng lạm phát sẽ tăng trở lại một cách rõ ràng trong nửa sau năm 2016. Cụ thể, HSBC dự báo lạm phát cả năm 2016 có thể ở mức 5,1% và với dự báo đó, HSBC tin rằng NHNN sẽ tăng lãi suất OMO thêm 0,5%, qua đó đưa lãi suất này lên mức 5,5% vào quý III/2016.

Đây cũng là quan điểm được đưa ra trong Báo cáo triển vọng kinh tế tháng 12/2015 của Trung tâm Nghiên cứu Maritime Bank. Theo đó, tổ chức này cho rằng, lãi suất sẽ có xu hướng tăng vào nửa cuối năm nay khi bị cộng hưởng bởi các áp lực từ kỳ vọng lạm phát, tỷ giá tăng nhanh hơn cũng như ảnh hưởng tiêu cực từ các yếu tố biến động trên thị trường tài chính quốc tế.

“Mặc dù áp lực chưa đủ lớn để đẩy mặt bằng lãi suất tăng nhanh, song lãi suất cho vay hầu như không còn khả năng giảm do chi phí trích lập dự phòng cho các khoản tổn thất trong quá khứ và mức bù rủi ro cho các khoản đầu tư mới khó giảm, đồng thời thích ứng với các quy định về tỷ lệ an toàn ngày càng khắt khe hơn. Dự báo mặt bằng lãi suất sẽ tăng thêm khoảng 1%/năm trong năm nay” – báo cáo này cho biết.

Những phân tích trên cho thấy, sẽ khó có khả năng giảm được lãi suất cho vay như trong năm 2015 và các DN cần chuẩn bị tâm thế cho xu hướng này.