Mô hình nào cho quản lý nợ xấu?

Công ty quản lý nợ và sự cần thiết phải có

Nợ xấu luôn là một yếu tố tồn tại trong hệ thống tài chính ngân hàng cùng với quá trình phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Tỷ lệ nợ xấu thường có xu hướng gia tăng mạnh sau khi nền kinh tế của mỗi quốc gia, khu vực hay cả thế giới rơi vào các cuộc khủng hoảng. Điển hình là cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 vừa qua, rất nhiều nước đã ghi nhận tình hình hoạt động tài chính ngân hàng xấu đi nghiêm trọng và kéo dài, trong đó tình trạng nợ xấu gia tăng mạnh xảy ra phổ biến ở rất nhiều nền kinh tế, nhất là với những quốc gia trước đó có tỷ lệ tăng trưởng tín dụng cao.

Tọa đàm kỹ thuật về ổn định và tái cấu trúc khu vực tài chính giữa NHNN và WB. Ảnh: ĐL

Việc có các CTQLN một mặt giúp giảm tỷ lệ nợ xấu trong hệ thống, mặt khác giúp tối thiểu hóa chi phí thu hồi nợ và thúc đẩy việc thực thi quyền đối với tài sản đảm bảo của các ngân hàng. Các CTQLN thành công sẽ giúp tái tạo nguồn vốn, qua đó giúp các ngân hàng nhanh chóng khôi phục hoạt động bình thường; gia tăng giá trị của những tài sản hiện đang gặp khó khăn; đồng thời cung cấp một giải pháp mang tính trung hạn hỗ trợ tích cực quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng.

Chọn hướng tiếp cận phù hợp

Để quyết định xem nên có mô hình CTQLN như thế nào cho phù hợp thì bước đầu tiên tối quan trọng là chúng ta phải hiểu được quy mô của các khoản nợ xấu trong hệ thống ngân hàng hiện ở mức nào. Theo chia sẻ của các chuyên gia đến từ Ngân hàng Thế giới (WB) tại buổi tọa đàm kỹ thuật về ổn định và tái cấu trúc khu vực tài chính do NHNN phối hợp với WB tổ chức gần đây, thông thường có 2 cách tiếp cận: từ nội bộ và từ bên ngoài đối với các khoản nợ xấu.

Cách tiếp cận nội bộ là bản thân từng ngân hàng tự thực hiện hoạt động đánh giá và xử lý nợ xấu của mình. Theo đó, mỗi ngân hàng tùy thuộc vào tình hình cụ thể về nợ xấu để tái cơ cấu tài sản của mình trên cơ sở hoạt động thực tế để dần dần xử lý các khoản nợ xấu đó. Trong một số trường hợp, họ cũng có thể tiến hành thanh lý và bán các tài sản đó cho những đối tác bên ngoài.

Về cách tiếp cận bên ngoài thì sẽ có các CTQLN riêng hoặc CTQLN của Nhà nước. Nhìn chung, các CTQLN này sau khi thu nhận các khoản nợ xấu của các tổ chức tài chính sẽ tìm cách thu hồi lại giá trị của các tài sản đó thông qua luật xử lý phá sản hoặc thanh lý. Muốn vậy, các CTQLN sẽ phải xác định xem giá trị của những tài sản này và lộ trình xử lý các tài sản ấy. Quy mô xử lý ra sao sẽ tùy thuộc vào bối cảnh cụ thể của hệ thống và nền kinh tế, đồng thời đảm bảo theo đúng khung pháp lý cũng như điều kiện thị trường. Trong đó, mô hình các CTQLN riêng là việc một ngân hàng tốt thành lập một cơ quan riêng biệt (trong khi tiếp tục thực hiện các hoạt động lành mạnh của mình) để tiếp nhận những khoản tài sản xấu của chính họ hoặc của một ngân hàng yếu kém nào đó mà họ muốn đầu tư. Tổ chức này sẽ tập trung xác định các cách thức xử lý những khoản nợ xấu với các chủ thể liên quan tùy theo quy mô của các tài sản này. Điều này sẽ giúp các ngân hàng có thể xử lý được những khoản nợ xấu một cách riêng biệt mà họ đã đầu tư thay vì phải trói buộc vào những tài sản tốt của mình.

“Nghiêm khắc” trong cho vay là cách phòng tránh nợ xấu tôt nhất. Ảnh: ĐK

Còn mô hình CTQLN của Nhà nước, ưu điểm là có lợi ích về quy mô (nguồn vốn, nhân lực...) nên sẽ giúp xử lý được các khoản nợ xấu một cách đồng bộ, đồng thời có thể tập trung quyền sở hữu đối với các tài sản đảm bảo. Mô hình này vừa cho phép các ngân hàng tập trung vào hoạt động kinh doanh chính, vừa giúp cải thiện triển vọng tái cơ cấu ngành một cách có trật tự, có lộ trình.

Tuy nhiên, dù là mô hình nào thì theo bà Laura A. Ard - Chuyên gia trưởng về lĩnh vực tài chính, Nhóm chuyên trách thị trường vốn, WB – giải quyết nợ xấu là một quá trình khá lâu dài, đòi hỏi thời gian và nhiều nguồn lớn. Bên cạnh đó, kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, ở nhiều quốc gia phải áp dụng và kết hợp nhiều mô hình CTQLN khác nhau của cả Nhà nước và tư nhân để đảm bảo thành công trong công tác xử lý nợ xấu.

Để đạt mục tiêu đề ra

Theo các chuyên gia của WB, để đi đến thành lập các CTQLN cần phải giải đáp được rất nhiều vấn đề đặt ra. Ví dụ, cần có một hay nhiều CTQLN? (của cả Nhà nước và tư nhân); CTQLN có phục vụ các NH thuộc cả sở hữu Nhà nước và tư nhân không?; CTQLN nên có những quyền đặc biệt gì và với khung pháp lý như thế nào?; Có những phương pháp xử lý tài sản nào được phép áp dụng; Cơ sở xác định giá của việc chuyển giao tài sản là gì?; Các khoản nợ xấu sẽ được thanh lý như thế nào và khi nào?; CTQLN có bị hạn chế đối với những loại tài sản nhất định nào không? Có bị giới hạn hoạt động với các tổ chức bị đổ vỡ không?... Chỉ khi trả lời được đầy đủ và kín kẽ các câu hỏi đặt ra như vậy thì khi một CTQLN được thành lập mới có khả năng hoạt động hiệu quả.

Đồng thời, để đảm bảo thành công thì hàng loạt các nhân tố khác cũng cần tính đến. Trong đó, lớn nhất là quyết tâm và ý chí chính trị khi thành lập ra các cơ quan như vậy. Bên cạnh đó là khuôn khổ pháp lý phù hợp với các điều kiện thị trường để CTQLN có thể hoạt động một cách độc lập và minh bạch.

Cùng với đó, mỗi CTQLN được thành lập cần có các mục tiêu rõ ràng, các chính sách vận hành chi tiết và đảm bảo hiệu quả (như về quy trình thanh lý các tài sản, vấn đề tách bạch các tài sản, vấn để xử lý tài sản hay xóa nợ...). Ngoài ra, vấn đề cơ cấu tổ chức (cơ cấu sở hữu, hội đồng quản trị, các ủy ban, điều khoản giới hạn thời gian hiệu lực...) của CTQLN hay nguồn lực và trách nhiệm giải trình của các công ty này cũng là những yếu tố rất quan trọng đóng góp vào thành công của các CTQLN trong quá trình vận hành.

Đỗ Lê