Nuôi dưỡng nguồn thu mới có hiệu quả lâu dài

	Thu phí môi trường đối với xe ô tô: Tránh chồng chéo!
	Thường vụ Quốc hội biểu quyết tăng thuế môi trường đối với xăng dầu

“Chính phủ đã có bước lùi”

Sau nhiều lần “nâng lên đặt xuống” với nhiều đắn đo, rốt cuộc trong phiên họp chiều ngày 20/9, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã biểu quyết thông qua Dự thảo Nghị quyết về biểu thuế bảo vệ môi trường đã được thông qua. Theo đó, từ đầu năm 2019, thuế môi trường với xăng và dầu đều được nâng lên đến kịch trần. Nghị quyết cũng điều chỉnh thuế với các mặt hàng có ảnh hưởng đến môi trường như than đá, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ mối, túi nylon, các loại thuốc khử trùng thuộc loại hạn chế sử dụng.

Thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu là vấn đề được bàn luận suốt một năm qua với nhiều ý kiến không đồng tình vì cho rằng đánh thuế này không hướng được đến “ngân sách bền vững”, nhưng lại làm tăng chi phí sản xuất kinh doanh, đẩy tăng lạm phát.

Bởi vậy, đề xuất cũ của Chính phủ là áp dụng ngay trong năm nay. Nhưng lần này, Chính phủ đề xuất thực hiện từ tháng 1/2019 để giảm tác động tăng giá các mặt hàng này tới chỉ số giá tiêu dùng năm nay. Theo Báo cáo đánh giá của Chính phủ, việc điều chỉnh thuế bảo vệ môi trường áp dụng trong tháng 1/2019 sẽ chỉ tác động đến CPI bình quân 2019 ở mức thấp và không ảnh hưởng nhiều đến công tác quản lý, điều hành giá và kiểm soát lạm phát theo mục tiêu của cả năm 2019.

Thẩm tra của Ủy ban Tài chính ngân sách cũng cho biết, giá xăng dầu chỉ tác động đến CPI năm 2019 có 0,07 - 0,09%. “Việc Chính phủ đề nghị chuyển thời điểm hiệu lực của nghị quyết từ 1/1/2019 sẽ không tác động làm tăng CPI năm 2018, đảm bảo dư địa cho Chính phủ điều chỉnh lạm phát năm 2019, từ đó hạn chế tối thiểu tác động tới đời sống người dân, hoạt động nền kinh tế”, ông Nguyễn Đức Hải - Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính ngân sách nhấn mạnh.

Đồng tình như vậy, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhìn nhận “như thế là Chính phủ đã có bước lùi”.

TS. Nguyễn Đức Độ (Viện Kinh tế Tài chính – Học viện Tài chính) cũng cho rằng, dù chi phí kinh doanh sẽ tăng lên, sẽ có tác động tới giá tiêu dùng nhưng với dự báo CPI năm 2019 vào khoảng 4% thì việc tăng thuế này tác động tới lạm phát không đáng kể.

Nhiều lĩnh vực gây ô nhiễm hơn

Gần đây các chuyên gia quốc tế đều có lời khuyên Việt Nam nên mở rộng cơ sở thuế trong đó có thuế môi trường vừa để góp phần cân đối ngân sách, vừa hướng đến phát triển toàn diện và bền vững. Trong báo cáo Tài chính cho phát triển, chuyên gia của UNDP khuyến nghị Chính phủ tiếp tục mở rộng nguồn thu trong nước từ thuế như là một nguồn thu bền vững hơn và đáng tin cậy hơn bằng cách thực hiện các sắc thuế mới, như thuế tài sản và thuế phát thải khí CO2/carbon…

Tuy nhiên cũng vẫn có những ý kiến cho rằng, việc tăng thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu lần này dĩ nhiên giá vận tải tăng sẽ làm tăng giá từ quả trứng hạt gạo đến mọi thứ, làm chi phí sinh hoạt của người dân và cả kinh doanh cũng tăng… Chi phí kinh doanh tăng sẽ làm DN khó khăn nhiều hơn trong khi khả năng cạnh tranh của DN Việt Nam đang yếu sẽ càng kém cạnh tranh hơn. Thu nhập của người tiêu dùng chưa cải thiện, nếu cứ tăng giá sẽ đối mặt nguy cơ tụt hậu.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, khi trả lời phỏng vấn của các phóng viên đều cùng một quan điểm “tăng thuế thế này là hạ sách” trong khi có nhiều cách khác để cân đối ngân sách. Để tăng thu thì có nhiều loại nhưng xăng dầu là mặt hàng quan trọng, là đầu vào và đầu ra của rất nhiều ngành. Một yếu tố quan trọng giúp kiềm chế được lạm phát là nhờ ở giá xăng dầu giảm. Việc quyết định tăng thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng xăng dầu thể hiện chính sách điều hành không ổn định, dễ gây tâm lý lo lắng. “Phải nuôi dưỡng nguồn thu mới có hiệu quả lâu dài”, ông Ngô Trí Long nhấn mạnh.

Cũng cùng quan điểm không đồng tình việc tăng thuế môi trường với xăng dầu, chuyên gia kinh tế Bùi Trinh cho rằng, đây không phải là lựa chọn hay, trong khi có nhiều cách tăng thu và quan trọng nhất để cân đối ngân sách là phải giảm chi.

“Tăng thuế thế này là vừa dễ tính vừa dễ thu như thế cho thấy, cơ quan quản lý vẫn lựa chọn cách làm dễ”, ông Trinh nói và dẫn số liệu của Tổng cục Thống kê và Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo thải ra lượng lượng khí gây hiệu ứng nhà kính (GHG) lớn nhất, gần gấp 3 lần mức bình quân chung của nền kinh tế. Tiếp theo, ngành xây dựng và ngành nông - lâm - thủy sản. Đặc biệt, trong tổng lượng GHG của nền kinh tế thì lĩnh vực sản xuất hàng xuất khẩu gây ra 50%. Trong đó, các lĩnh vực này khu vực FDI đều chiếm tỷ trọng khá lớn.

“Để bảo vệ môi trường nên đánh thẳng vào các ngành có lượng phát thải lớn, đánh thẳng vào khu vực FDI”, theo chuyên gia kinh tế Bùi Trinh khuyến nghị và cho rằng: Cách đánh thuế môi trường vào xăng dầu thì khu vực FDI hưởng lợi, còn người dân Việt Nam vừa phải chịu đựng gánh nặng thuế khóa vừa phải chịu đựng ô nhiễm không khí.

Dù sao khi vấn đề đã được quyết thì phải thực thi. Nhưng điều quan trọng là thu và chi cho đúng mục đích. Trong phiên họp thảo luận và ra nghị quyết về thuế bảo vệ môi trường, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã phát biểu: “Không thu chỗ này chi tiêu chỗ khác. Tiền thuế thu môi trường phải đưa vào ngân sách và phải chi lại cho bảo vệ môi trường. Như thế người dân mới thấy đúng và sòng phẳng”.