Phát triển TMĐT: Cần sự nỗ lực từ nhiều phía

Người tiêu dùng đã sử dụng nhiều hình thức khác nhau của TMĐT từ mạng xã hội, ứng dụng di động, sàn giao dịch điện tử… thay vì chỉ mua bán thông qua các website bán hàng trực tuyến như trước.

Nền tảng của TMĐT chính là phát triển thanh toán điện tử

Các ngân hàng đã vào cuộc

Dạo một vòng trên website các NHTM có thể thấy, nhiều chương trình ưu đãi, khuyến mãi cho khách hàng khi thanh toán bằng các loại thẻ NH qua Internet Banking, Mobile Banking. Hàng loạt các loại thẻ đồng thương hiệu giữa NH với đơn vị cung cấp dịch vụ là hãng hàng không, công ty du lịch, siêu thị, trung tâm thương mại cũng được triển khai để khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt, đẩy mạnh TMĐT.

Các tiện ích không ngừng được NH gia tăng, nâng cấp nhằm cạnh tranh và tạo thêm nhiều giá trị gia tăng cho khách hàng. Như Sacombank vừa bổ sung thêm tiện ích lần đầu triển khai trên dịch vụ Internet Banking là chuyển tiền đến thẻ Visa, chuyển tiền - nhận bằng di động; Eximbank cho đăng ký dịch vụ SMS Banking ngay trên Internet Banking thay vì khách hàng phải tới quầy giao dịch như trước…

Mới đây, ngày mua sắm trực tuyến Online Friday (4/12), do Cục TMĐT và Công nghệ thông tin, Bộ Công Thương phối hợp cùng Hiệp hội TMĐT tổ chức đã thu hút hơn 1,1 triệu lượt truy cập vào website của chương trình, trong đó có trên 8 triệu lượt xem sản phẩm.

Hơn 2.000 DN tham gia với trên 63.500 đầu sản phẩm khuyến mãi đem lại tổng doanh thu khoảng 500 tỷ đồng, gấp 3 lần năm ngoái cho thấy mua sắm qua mạng và TMĐT đang ngày càng được quan tâm ở Việt Nam.

Nếu so sánh trên thị trường bán lẻ, năm 2011, TMĐT chỉ chiếm tỷ trọng rất nhỏ, chưa tới 1% tổng doanh số bán lẻ tại Việt Nam (154 triệu USD/60 tỷ USD) thì đến cuối năm 2016, dự kiến tỷ trọng này sẽ tăng gần gấp 3 lần, đạt 0,71% với giá trị vốn hóa tăng gấp 6 lần, đạt trên 900 triệu USD cho thấy thị trường thanh toán trực tuyến nói riêng và TMĐT ở Việt Nam rất tiềm năng. Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển TMĐT cao nhất trong khu vực.

Thói quen dùng tiền mặt vẫn là rào cản

Dù các kênh thanh toán điện tử phát triển khá mạnh thời gian qua và được sự khuyến khích của NHNN, các NHTM và những đơn vị cung ứng dịch vụ, nhưng TMĐT ở Việt Nam vẫn phát triển chưa như kỳ vọng. Rào cản lớn nhất, theo các chuyên gia NH, chính là thói quen sử dụng tiền mặt và niềm tin của cộng đồng chưa cao.

Năm 2013, Việt Nam có hơn 72 triệu thẻ ATM được phát hành nhưng thực tế, tỷ lệ thanh toán trực tuyến bằng thẻ chỉ chiếm 19% trong tổng số lượng thẻ đang có mặt trên thị trường.

Ông Lê Thanh Tâm, Tổng giám đốc Tập đoàn dữ liệu quốc tế (IDG) khu vực ASEAN cho biết, hiện cả nước có khoảng 80,3 triệu thẻ ghi nợ nội địa và hơn 2,5 triệu thẻ tín dụng. Số lượng máy ATM là hơn 16.100 máy, trong đó máy cà thẻ POS khoảng 200.000 cái được lắp đặt. Nhưng nếu so với các nước, Việt Nam có tỷ lệ trung bình 1.000 người dân/POS, trong khi Thái Lan 1.000 người dân/5 POS.

“Chưa kể, nhiều cửa hàng được lắp đặt tới 4 POS (do các NHTM cạnh tranh với nhau - PV) nhưng chỉ dùng 1 cái và 3 cái còn lại “ngủ đông” nên không hiệu quả. Cần có chính sách rà soát lại việc lắp đặt POS để quá trình thanh toán không dùng tiền mặt hiệu quả hơn. Đồng thời, khi giao dịch trên máy ATM, điều khách hàng quan tâm nhất là giao dịch được an toàn” - ông Tâm nhận xét.

Một nguyên nhân khác lý giải cho việc khách hàng ngại thanh toán bằng thẻ là một số đơn vị chấp nhận thẻ vẫn thu phí của khách hàng dù điều này vi phạm quy định của NHNN.

Mặt khác, bà Nguyễn Tú Anh, Tổng giám đốc CTCP chuyển mạch tài chính quốc gia Việt Nam (Banknetvn) cho rằng, phụ phí chưa hẳn là câu chuyện hàng đầu mà quan trọng là cần mở rộng mạng lưới đơn vị chấp nhận thẻ. Bởi hiện thị trường có khoảng 200.000 máy POS được lắp đặt nhưng chỉ có khoảng 50.000 - 60.000 điểm chấp nhận thẻ, rất hạn chế.

“Câu chuyện về thương hiệu thẻ quốc gia cũng cần lưu ý, Việt Nam hiện có hơn 40 NHTM phát hành thẻ và mỗi NH có thương hiệu thẻ nội địa nhưng lại chưa có một thương hiệu thẻ quốc gia. Trong khi, nhắc đến thẻ tín dụng quốc tế là khách hàng nghĩ ngay tới Visa, Master Card, JCB hay American Express…

Mới đây, Banknetvn đã được NHNN giao phối hợp với các bên liên quan xây dựng một thương hiệu thẻ nhằm nâng cao giá trị cho thẻ nội địa. Tôi tin tưởng điều này sẽ hỗ trợ cho thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam phát triển trong những năm tới” - bà Tú Anh nhìn nhận.

Cần chính sách khuyến khích cho phát triển TMĐT

Theo các chuyên gia về thẻ, để thúc đẩy thị trường thanh toán không dùng tiền mặt, cần sự vào cuộc của các bộ, ngành như việc giảm thuế cho cả DN và người dùng. Chẳng hạn, tại Hàn Quốc, các đơn vị chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt sẽ được giảm một phần thuế thu nhập DN và bản thân khách hàng cà thẻ cũng được khấu trừ thêm thuế giá trị gia tăng đầu vào.

Với Việt Nam, dù quy định về thuế có nhiều khác biệt, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng, cần chính sách khuyến khích mạnh mẽ hơn thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt bởi không chỉ người tiêu dùng mà cả xã hội cũng hưởng lợi.

Ngoài ra, ngoài 500.000 DN trên cả nước, còn có khoảng 1,7 triệu hộ kinh doanh cá thể đang cung cấp hàng hóa dịch vụ ở Việt Nam và đóng góp của nhóm đối tượng này chiếm khoảng 2% nguồn thu thuế ngân sách (khoảng 14.000 tỷ đồng). Nếu có chính sách khuyến khích, tin chắc các hộ cá thể này sẽ tạo trào lưu rất tốt, góp phần đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam.