Sửa luật để “cởi trói” cho doanh nghiệp

Phát biểu tại Hội thảo, TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI khẳng định, Luật đầu tư và Luật doanh nghiệp là hai đạo luật quan trọng trong hệ thống pháp luật về kinh doanh, tác động trực tiếp đến sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp và sự thuận lợi của môi trường đầu tư kinh doanh. Cho đến nay, các quy định của hai đạo luật này đã thể hiện sự tiên phong, dẫn đầu về tư duy cải cách, tạo cảm hứng và dẫn dắt hệ thống pháp luật của Việt Nam đi theo.

“Việc thành lập doanh nghiệp, từ giai đoạn đầu mất hàng tháng trời, giờ chỉ còn 1-2 ngày, có khi vài giờ đồng hồ. Như việc giấy phép kinh doanh, từ giai đoạn còn dè dặt, lo ngại và tư duy quản lý hàng chục giấy phép con mỗi doanh nghiệp phải gánh chịu đến sự thông thoáng, thuận lợi và cắt giảm điều kiện kinh doanh đang diễn ra mạnh mẽ như hiện nay”, ông Lộc dẫn chứng.

Tuy nhiên, Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư ban hành từ năm 2014 (có hiệu lực từ 1/7/2015), bên cạnh những hiệu quả còn những hạn chế. Quá trình thực thi vẫn còn không ít vướng mắc phát sinh, trong đó, có sự khác nhau, không tương thích, mâu thuẫn giữa một số quy định của Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp với quy định của các luật chuyên ngành khác.

Ngoài ra, sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa các quy định của Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp với các quy định của các luật chuyên ngành mới chỉ là những phát hiện mang tính hình thức, chưa xác định được nội dung cụ thể gây ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp.

Thiếu đổi mới, chỉ dừng lại ở sửa sai

Góp ý về Dự thảo Luật lần này, luật sư Trương Thanh Đức - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Luật Basico cho rằng, nội dung sửa đổi qua 3 năm thi hành luật là khá nhiều, với dự kiến sửa đổi, bổ sung và bãi bỏ tổng tộng 75 điều luật trên tổng số 289 điều của 2 Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp (kể cả việc thay thế cụm từ) và 9 luật khác. Ngoài ra đã sửa đổi 3 điều và 1 phụ lục Luật đầu tư vào năm 2016.

Dù vậy, ông Đức nhận định, việc sửa đổi không phải là đổi mới, mà chủ yếu là sửa sai. Ví dụ: Điểm b, Khoản 1, Điều 1 của Dự thảo Luật bổ sung giải thích: “Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi” là lấy nguyên văn quy định tại Khoản 2, Điều 4 về “Giải thích từ ngữ” tại Luật Doanh nghiệp năm 2015 đã bị bỏ đi trong Luật năm 2014.

Ông Đức cho rằng, nếu việc sửa đổi còn luẩn quẩn, không rõ mục tiêu, sẽ dẫn đến nguy cơ còn phải sửa đổi nhiều lần nữa. Ví dụ doanh nghiệp Nhà nước từ chỗ là 100% vốn nhà nước sang trên 50% theo Luật Doanh nghiệp 2005 rồi đổi thành 100% theo Luật Doanh nghiệp 2014 và giờ lại quay về trên 50% theo Khoản 2 Điều 2 của Dự thảo Luật.

Vì vậy, ông Đức kiến nghị cần bắt tay vào chuẩn bị viết lại Luật Doanh nghiệp, thay đổi một cách căn bản quan điểm. Trước mắt, Ban soạn thảo cần sửa đổi những vấn đề cần thiết nhất. Ngoài ra, còn nhiều vấn đề khác cần phải xem xét. Chẳng hạn cần phải thừa nhận văn phòng ảo - tức là một văn phòng với hàng trăm, thậm chí hàng nghìn doanh nghiệp cùng đăng kí.

Về Luật đầu tư, Luật sư Trương Thanh Đức thẳng thắn đề nghị bỏ luật này vì đầu tư là một hoạt động của doanh nghiệp, mà doanh nghiệp muốn kinh doanh gì là quyền của doanh nghiệp.

Cốt lõi của Luật đầu tư là Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh, gắn với kinh doanh. Mà ngành nghề này vốn được quy định trong các Luật doanh nghiệp trước đây.

Tháo rào cản cho hộ kinh doanh cá thể

Theo Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc, vấn đề quan trọng thậm chí là quan trọng bậc nhất của lần sửa luật này là mở cánh cửa cho trên 5 triệu hộ kinh doanh cá thể. Dù chiếm đến hơn 30% GDP nhưng khung khổ chính sách áp dụng đối với chủ thể kinh doanh này hiện còn rất thiếu, có sự chưa bình đẳng so với các doanh nghiệp hoạt động chính thức. Nhiều chính sách hiện tại khiến cho các hộ kinh doanh cá thể ngần ngại chuyển đổi lên thành doanh nghiệp, mặc dù luật đã có những quy định về việc chuyển đổi này.

“Đã đến lúc cần đặt câu hỏi là tại sao những đơn vị hộ kinh doanh sử dụng hàng chục, hàng trăm lao động… nhưng không được xem là doanh nghiệp? Họ chính là các doanh nghiệp tư nhân đích thực nhất. Tại sao không thúc đẩy họ áp dụng những tiêu chuẩn quản trị tốt để dần lớn lên thành những doanh nghiệp đủ lớn? Chúng ta cần phải gỡ bỏ các rào cản về thuế, về sổ sách kế toán… để hàng triệu hộ kinh doanh có động lực trở thành một cộng đồng doanh nghiệp tư nhân đủ mạnh”, ông Lộc đặt vấn đề.

Theo ông Lộc, giải pháp cần làm trong Luật Doanh nghiệp sửa đổi lần này một mặt là giảm tối đa các điều kiện hoạt động cho nhóm doanh nghiệp chính thức nhỏ và siêu nhỏ, tạo tiền đề để sửa các luật thuế và Luật Kế toán thời gian tới, mặt khác tạo ra cơ chế để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp.

Đồng tình với ông Lộc, Luật sư Lê Văn Hà (Công ty Luật Pathlaw) cho rằng, quy định như luật hiện hành là không chuẩn xác về kỹ thuật lập pháp. Nội dung của luật quy định về tổ chức, hoạt động của những đối tượng nằm ngoài phạm vi đối tượng điều chỉnh của chính bản thân luật đó. “Quan niệm doanh nghiệp không bao gồm hộ gia đình, cá nhân có đăng ký kinh doanh cũng sai về nội hàm của khái niệm doanh nghiệp. Cần phải hiểu bất kỳ ai lấy kinh doanh làm nghề nghiệp chính cũng là doanh nghiệp”, ông Hà nhấn mạnh.

Ông Hà kiến nghị, cần mở rộng đối tượng điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp bao gồm cả hộ gia đình và cá nhân có đăng ký kinh doanh. Bổ sung một chương trong luật quy định về địa vị pháp lý, quyền và nghĩa vụ của hộ đăng ký kinh doanh, hoặc phải có một văn bản luật riêng quy định về hộ gia đình đăng ký kinh doanh.

Bên cạnh đó, cần bỏ quy định có tính chất cưỡng ép và thiếu thực tiễn về việc bắt buộc chuyển đổi hộ gia đình đăng ký kinh doanh thành doanh nghiệp tại Điều 212 Luật Doanh nghiệp hiện hành.