Thấy gì khi lạm phát thấp?

Chỉ số giá tiêu dùng CPI tháng 9 giảm 0,21% so với tháng 8 - đây là tháng 9 duy nhất có CPI giảm trong 10 năm gần đây.

CPI tháng 9 so với tháng 12/2014 chỉ tăng 0,4 là mức tăng thấp nhất trong 10 năm gần đây.

Theo Tổng cục Thống kê, CPI bình quân 9 tháng so với cùng kỳ 2014 tăng có 0,74%, bình quân mỗi tháng CPI chỉ tăng 0,04% - mức tăng thấp nhất trong 10 năm gần đây.

Diễn biến CPI 9 tháng qua cho thấy lạm phát đã giữ ở mức thấp và ổn định, tạo điều kiện cho các chính sách tiền tệ tích cực, kích thích sản xuất kinh doanh phát triển và tạo điều kiện cho giá một số mặt hàng do Nhà nước quản lý được tính đầy đủ các chi phí theo giá thị trường.

Tuy nhiên, không bao giờ được lơ là với những biến động khó lường của nền kinh tế thế giới. Hơn nữa việc lạm phát thấp liên tiếp kéo dài trong một năm qua cho thấy cũng đã phải tính đến khả năng cần có chính sách mới. Sau đây là những gợi ý chính sách từ các chuyên gia kinh tế.

Để giảm thêm lãi suất, cần cân nhắc quyền lợi nhiều bên

TS.Cao Sỹ Kiêm, Chủ tịch Hiệp hội DNNVV Việt Nam

TS.Cao Sỹ Kiêm

Lạm phát thấp trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế cao hơn cho thấy hoạt động sản xuất kinh doanh của các DN đang theo hướng hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, nhờ kiểm soát tốt hơn, cùng việc cấp tín dụng một cách chặt chẽ hơn của các NH nên đồng vốn cho vay ra có hiệu quả, giúp tiền bơm vào thị trường mà không gây áp lực cho lạm phát, lại giúp tạo ra việc làm, thu nhập. Chính điều này cũng giúp giảm lạm phát xuống.

Hơn nữa, mức tiêu dùng tiếp tục được cải thiện khiến kích thích ngành sản xuất phát triển nhanh hơn, và có hiệu quả hơn. Như thế sẽ giúp tạo ra cân đối tiền – hàng tốt hơn, tạo khả năng giảm chi phí giá thành hàng hóa và cũng giúp lạm phát giảm xuống.

Nhưng lạm phát thấp trong thời gian qua là so với chính mình trước đây, nên chúng ta cũng chưa có lý do gì để lo ngại nguy cơ giảm phát. Bởi nếu giảm phát thì nhiều chỉ số khác, đặc biệt là tăng trưởng tín dụng phải giảm, kéo theo đó là tăng trưởng GDP suy giảm liên tục và trong thời gian dài. Trong khi đó tăng trưởng tín dụng và tăng trưởng GDP của chúng ta đều tích cực.

Môi trường lạm phát được kiểm soát và ở mức thấp như vậy là điều kiện thuận lợi cho các NH giảm thêm lãi suất tiền gửi, tiền vay xuống, giúp kích thích khu vực sản xuất tốt hơn. Với DN, khi lãi suất ổn định và có xu hướng thấp xuống thì sẽ tiếp cận được vốn tín dụng nhiều hơn với chi phí thấp hơn, qua đó giúp giảm chi phí sản xuất, nâng sức cạnh tranh. Như vậy thì DN và NH sẽ hỗ trợ lẫn nhau để phát triển theo hướng có chất lượng hơn, bền vững và hiệu quả hơn. Đó là một xu thế rất tốt của nền kinh tế chúng ta trong môi trường hiện nay.

Xét về mặt điều kiện và xu thế là như vậy, nhưng để lãi suất thực sự giảm hơn thì cần độ trễ nhất định. Bởi ở đây còn phải cân nhắc đến quyền lợi và lòng tin của người gửi tiền (nguồn huy động vốn chủ yếu của các NH), khả năng thanh khoản và huy động vốn chưa hoàn toàn bền vững của các NH, vấn đề xử lý nợ xấu và nhiều yếu tố khác nữa. Đơn cử, nếu lãi suất tiền gửi giảm xuống đột xuất sẽ ảnh hưởng đến huy động vốn của các NH, quyền lợi của người dân.

Do đó, tôi cho rằng từ nay đến cuối năm và quý I năm tới, việc duy trì được mặt bằng lãi suất ổn định như hiện nay đã là rất tốt. Điều này sẽ giúp nâng cao khả năng phát triển và tính hiệu quả của các NH, qua đó lại hỗ trợ cho DN tốt hơn. Đồng thời với đó, cần nhanh chóng tháo gỡ các vướng mắc pháp lý trong xử lý nợ xấu, tài sản đảm bảo để tháo gỡ khó khăn cho cả NH và DN.

DN và NH hỗ trợ lẫn nhau để phát triển theo hướng có chất lượng hơn

Bên cạnh đó, cộng đồng DN cần nhanh chóng nhân cơ hội này cơ cấu lại, sắp xếp theo mô hình phát triển chiều sâu để phù hợp và bắt kịp với những cam kết cả song phương và đa phương mà Việt Nam đã tham gia để có động lực mới, những sức bật mới nâng cao khả năng cạnh tranh trong thời gian tới.

Cảm nhận của tôi là nền kinh tế nói chung, cộng đồng DN và hệ thống NH sẽ ổn định và phát triển hơn trong năm sau. Đặc biệt, nếu các cải cách về tư pháp, thủ tục hành chính, các vấn đề mà Nhà nước đang tập trung tháo gỡ cho DN được tiến hành mạnh mẽ và hiệu quả thì sẽ tạo động lực mới cho nền kinh tế.

CPI tăng thấp tạo điều kiện cho sản xuất

Nguyễn Bích Lâm - Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê

Nguyễn Bích Lâm

Mấy năm về trước, lạm phát là một chỉ tiêu được quan tâm. Nhưng mấy năm gần đây, lạm phát không tăng cao, quan điểm điều hành của Chính phủ chuyển từ kiềm chế lạm phát sang kiểm soát lạm phát. Trong phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề nghị không nên đưa chỉ tiêu CPI vào mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, mà nên là chỉ tiêu để Chính phủ chỉ đạo điều hành, thay vì đưa ra Quốc hội phê duyệt.

Theo tôi, CPI tăng thấp hiện nay là điều kiện để sản xuất kinh doanh phát triển. CPI tăng thấp hiện nay có nhiều nguyên nhân, trong đó có xăng dầu giảm khiến chi phí đầu vào giảm, là yếu tố tốt để GDP tăng trưởng. Cũng qua các chỉ tiêu khác thì thấy, tổng cầu tăng trưởng tốt. Tổng mức bán lẻ 9 tháng năm 2015 so với cùng kỳ tăng trên 9%, trong khi con số này của 2014 chỉ có 6,22%, năm 2013 chỉ là 5,3%.

Nói cách khác là nhu cầu tiêu dùng vẫn tăng. Các ngành kinh tế khác như khai khoáng, chế biến, điện nước đều có chỉ số phát triển sản xuất tăng cao. Như vậy, CPI thấp nhưng các chỉ tiêu khác là tốt. Nền kinh tế Việt Nam đang có dấu hiệu rất khởi sắc.

2 nguyên nhân chính dẫn đến lạm phát thấp

TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính)

TS. Nguyễn Đức Độ

Để biết lạm phát thấp kéo dài nhiều tháng nay đang nói lên điều gì, trước hết nhìn vào nguyên nhân của lạm phát thấp.

Có 2 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng lạm phát thấp hiện nay. Thứ nhất là giá dầu và giá lương thực giảm do nguồn cung tăng mạnh so với cầu. Tuy nhiên, sự sụt giảm của giá hàng hoá cơ bản trên thế giới không giải thích được hết, vì năm 2009 giá dầu cũng giảm khoảng gần 40% và giá lương thực cũng giảm gần 15% so với năm 2008 nhưng lạm phát của Việt Nam vẫn là 6,5%.

Hơn nữa, tất cả các nước đều chịu tác động của giá dầu và giá lương thực giảm, nhưng không phải nước nào lạm phát cũng thấp như Việt Nam. Đó là chưa kể Việt Nam còn tăng giá điện, giá dịch vụ y tế và tỷ giá - là những yếu tố có tác động đẩy lạm phát tăng. Ngoài ra, lạm phát không chỉ thấp mà còn đang trong xu hướng giảm, kể cả lạm phát cơ bản hiện đã xuống dưới 2%.

Vì vậy, lạm phát thấp còn cho thấy kinh tế Việt Nam, mặc dù phục hồi, nhưng vẫn chưa thực sự mạnh, vẫn dưới mức tiềm năng. Tốc độ tăng tổng cầu trong nhiều năm qua luôn ở mức thấp hơn mức tăng của tổng cung khoảng 6,5% dẫn đến cung ngày càng dư thừa một cách tương đối so với cầu.

Vậy khi lạm phát thấp tạo thuận lợi gì cho điều hành chính sách?

Lạm phát thấp lúc đầu có thể mang lại một số lợi ích cho nền kinh tế, như người dân có thể chi tiêu nhiều hơn do giá tăng chậm lại trong khi tốc độ tăng lương vẫn như trước. Đối với DN cũng vậy. Khi giá đầu vào giảm mạnh hơn giá hàng hoá bán ra sẽ khiến chi phí sản xuất giảm tương đối, lợi nhuận có thể được duy trì hoặc cải thiện.

Một lợi ích khác của lạm phát thấp là áp lực lên tỷ giá cũng giảm đi (nếu không tính đến các yếu tố khác).

Nhưng lạm phát thấp kéo dài cũng là một cảnh báo và cảnh báo này có đòi hỏi chính sách phải điều chỉnh hay không?

Doanh thu của DN phụ thuộc vào lạm phát nên lạm phát thấp đồng nghĩa với doanh thu tăng chậm. Nếu lãi suất vẫn cao, không hạ theo lạm phát, thì chi phí vốn của DN sẽ bị neo ở mức cao và không khuyến khích DN tăng đầu tư, cũng như mở rộng kinh doanh.