Từ chuyện định hướng giá
Có lẽ, vai trò định hướng thị trường đang được Bộ Tài chính thể hiện với tinh thần trách nhiệm cao.
Một lần nữa, sau khi điều chỉnh tăng giá xăng dầu và điện, hôm 16/3, Bộ này lập tức có công văn gửi các UBND tỉnh, thành phố, đề nghị thường xuyên theo dõi tình hình giá cả thị trường; chỉ đạo các đơn vị sản xuất kinh doanh phấn đấu cải tiến công nghệ, áp dụng mọi biện pháp tiết kiệm nhiên liệu, nâng cao năng suất lao động... để giảm giá thành; giám sát chặt chẽ việc kê khai giá những mặt hàng thuộc danh mục kê khai giá; và tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định của pháp luật về giá...
Ảnh minh họa |
Với cơ chế thị trường, giá cả có cách vận hành của nó để tối ưu hóa doanh thu bán hàng, đồng thời đảm bảo khả năng cạnh tranh, tồn tại của DN, xây dựng thương hiệu trong dài hạn. Giá áp đặt chỉ phù hợp với các thị trường tồn tại sự độc quyền, chi phối hoặc với mục tiêu hỗ trợ đối tượng chính sách nhằm đạt mục tiêu an sinh xã hội.
Những “mặt trái” của thị trường như liên kết làm giá, “thủ thuật” ém hàng hay thậm chí phá giá ngắn hạn để loại đối thủ cạnh tranh ra khỏi thị trường... là vấn đề của quản lý cạnh tranh, không phải câu chuyện giá. Thế cho nên, đã từng có chuyên gia bình luận rằng, ngay cả việc ban hành các quy định về giá đã mang tính phi thị trường. Hay có DN kinh doanh sữa trẻ em cho biết buộc phải giảm giá vì các can thiệp hành chính.
Hơn nữa, can thiệp vào chuyện cải tiến công nghệ, tiết kiệm nhiên liệu, nâng cao năng suất có lẽ không phải là việc của cơ quan quản lý. Tại sao trước khi cho phép tăng giá các mặt hàng năng lượng như trên, cơ quan chức năng không đánh giá trước hiệu ứng của nó đến nền kinh tế (hoặc có đánh giá nhưng không công bố) mà để sau khi tăng giá mới khuyến nghị kiểm soát giá cả không leo thang? Ngăn chặn hiệu ứng “Té nước theo mưa” là từ hay dùng để chỉ hệ lụy kém tích cực, sự không “đàng hoàng” của DN sau mỗi lần tăng giá điện, xăng dầu, nhưng nguyên nhân gốc rễ của việc tăng giá thì lại ít khi minh bạch.
Trên thực tế, quản lý giá cả là một hoạt động mà cơ quan Nhà nước đang ráo riết làm lâu nay. Cách đây không lâu, nhiều DN kinh doanh vận tải sau khi kiểm tra đã bị thông tin về cơ cấu giá không hợp lý, khuyến nghị cần giảm. Hay nhiều DN kinh doanh sữa trẻ em phải công bố giá theo các quy định nghiêm ngặt. Nhưng cơ cấu giá thế nào là hợp lý lại không được giải thích. Trong khi với các đơn vị kinh doanh, giá nằm trong một chiến lược dài hạn, tính toán với khấu hao tài sản hình thành trong quá trình đầu tư, có nghĩa các DN mới hoạt động chắc chắn có chi phí cao hơn trong giá thành sản xuất.
Hoặc, mỗi DN hoàn toàn có quyền xác định thời gian khấu hao tài sản theo chiến lược kinh doanh của mình, đơn vị này là 10 năm, nhưng DN khác có thể chỉ 5 năm, chi phí sẽ khác.
Điều dễ nhận thấy là các sản phẩm công nghệ có giá thành sản xuất rất rẻ, nhưng giá bán cao và giảm nhanh chóng theo chu kỳ thay đổi công nghệ, một ví dụ dễ thấy về giá thị trường. Hoặc, các DN có thương hiệu thì giá thường cao hơn, bởi việc xây dựng thương hiệu thường “ngốn” nhiều ngân sách cho quảng cáo và giải pháp thị trường khác...
Chính vì vậy, việc quản lý giá vô hình trung đặt DN vào cuộc cạnh tranh không lành mạnh, khi DN lâu đời có thể lợi thế hơn. Xét về thị trường, thương hiệu, lợi thế kinh doanh... bất hợp lý thể hiện giữa DNNN và DN tư nhân là khá lớn. Ngược lại, việc kiểm soát giá sẽ không tạo cơ hội cho các DN phát huy các ý tưởng sáng tạo trong kinh doanh, thu lợi nhuận lớn hơn để nhanh chóng phát triển về quy mô, mở rộng thị trường ra thế giới...
Về mặt lợi ích, quản lý giá khiến cơ quan Nhà nước thêm việc; môi trường kinh doanh trở nên kém hấp dẫn; DN chịu thêm các chi phí hành chính, hoặc các đợt kiểm tra phiền nhiễu trong tuân thủ quy định về giá; người tiêu dùng khó mà thấy được lợi ích đối với mình. Quản lý cạnh tranh có lẽ là hợp lý trong trường hợp này, nhưng lâu nay rất ít vụ việc cạnh tranh không lành mạnh được đưa ra ánh sáng. Như vậy, chuyện định hướng giá cả của cơ quan quản lý nên được cân nhắc hơn khi nền kinh tế đang từng bước vận hành theo định hướng thị trường.