Áp thuế TTĐB đối với nước ngọt có ga: Cân nhắc lợi ích lâu dài

Việc áp thuế TTĐB 10% với mặt hàng nước ngọt có ga không cồn, nếu được thực hiện sẽ là tiền lệ chưa từng có trong ngành công nghiệp đồ uống trên thế giới.

Nhiều ý kiến phân tích về tác động của chính sách thuế mới này được đưa ra tại Diễn đàn Triển vọng ngành Thực phẩm và Đồ uống tại Việt Nam do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Phòng Thương mại Hoa Kỳ (AmCham) tổ chức mới đây.

Ảnh minh hoạ

TS. Phan Hữu Thắng, Chuyên gia tư vấn cấp cao Công ty Tư vấn kinh doanh hội nhập toàn cầu khuyến nghị, để xem xét áp thuế TTĐB phải cân nhắc trên 3 vấn đề: Sản phẩm được xem xét áp thuế có phải hàng xa xỉ hay không; sản phẩm có gây tổn hại sức khỏe hay không; việc tăng thuế có làm tăng thu ngân sách hay không.

Theo ông Thắng, nước ngọt có ga không cồn là sản phẩm bình dân, được tiêu thụ đến tận vùng nông thôn trên cả nước. Do đó, khi áp thuế TTĐB thì đối tượng chịu thiệt đầu tiên sẽ là đông đảo người tiêu dùng. Bên cạnh đó, tăng thuế mặt hàng này cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi cung ứng của ngành, chẳng hạn ngành sản xuất đường, hệ thống phân phối bán lẻ...

Trong khi đó, nghiên cứu của Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cũng cho thấy ngân sách chưa chắc sẽ tăng nếu áp loại thuế này.

TS. Trần Kim Chung, Phó Viện trưởng CIEM cho biết, chưa cần tăng thuế thì đóng góp vào GDP của ngành đồ uống hiện nay đã ở mức khá cao (khoảng 15%), chỉ thấp hơn khoảng 4% so với ngành nông nghiệp. Tuy nhiên nếu áp mức thuế 10% thì lượng cầu của sản phẩm này dự kiến sẽ giảm khoảng 28%. Không khẳng định cầu giảm như vậy sẽ có tác động tích cực hay tiêu cực, song ông Chung cũng dẫn giải kết quả nghiên cứu cho thấy lợi nhuận hụt đi trong 1 năm của ngành này sẽ vào khoảng 800-1.000 tỷ đồng nếu áp thuế. Lợi nhuận giảm cũng đồng nghĩa đóng góp của ngành này vào ngân sách phải giảm theo.

Thậm chí theo ông Herb Cochran, Giám đốc điều hành AmCham, đề xuất này không đơn thuần là việc tăng thuế, mà là đưa ra một loại thuế mới chưa từng có trước đây. Vị này lý giải, thuế đánh vào nước ngọt có ga không cồn, còn nước ngọt không ga không cồn sẽ không bị đánh thuế. Điều này có nghĩa sắc thuế này sẽ đánh vào “ga” mà không phải “đường” – là yếu tố mà chưa một quốc gia nào đưa ra nhằm quy định nghĩa vụ nộp thuế.

Dẫn bài học thực tế từ Đan Mạch, ông Christopher J. Snowdon, Giám đốc Viện Nghiên cứu kinh tế Luân Đôn cho biết, quốc gia này đã từng ban hành sắc thuế đối với chất béo bão hòa vào năm 2011 với mục đích hướng người dân tiêu thụ các sản phẩm lành mạnh hơn. Tuy nhiên, hậu quả được ghi nhận ngay sau đó là người tiêu dùng đã tìm kiếm các sản phẩm thay thế tương tự, hoặc mua bán xuyên biên giới với Đức để được hưởng mức giá thấp hơn, chưa kể giá bán lẻ sản phẩm này trong nước tăng cao cũng gây ra lạm phát cao. Kết quả là 15 tháng sau khi ban hành, Đan Mạch đã phải rút lại sắc thuế này.

Việc ban hành sắc thuế TTĐB với mặt hàng nước uống có ga không cồn, với những hệ lụy nhãn tiền được chỉ ra như vậy, cần được tính toán khoa học trên cơ sở cân nhắc lợi ích và thiệt hại. Các chuyên gia khuyến nghị, cơ quan quản lý cần xem xét trên quan điểm như vậy để ban hành các chính sách phát triển tổng thể kinh tế - xã hội nói chung, cũng như phát triển ngành công nghiệp đồ uống nói riêng.

Ngọc Khanh