Chu Lai và những chuyện bên lề…

Tính đến nay nhà văn Chu Lai đã có tới 15 tập sách, gồm tiểu thuyết và truyện ngắn; hàng chục kịch bản sân khấu, điện ảnh. Ông đã được nhận giải thưởng Nhà nước về Văn học-Nghệ thuật năm 2007.

“Cát sê” Chu Lai

Nhà văn Chu Lai có tài hùng biện, làm chủ mọi trò chơi, mỗi khi tham gia. Có lần đi trại viết ở Thanh Hóa, anh là nhà văn duy nhất có ô tô đưa chúng tôi đi dọc đường biển hóng mát. Tò mò hỏi, anh nói tậu ô tô chính bằng nhuận bút, mọi người không tin. Bởi thời buổi này ai sống được bằng nhuận bút sách cơ chứ. Vậy mà Chu Lai đấy! Anh hét to…

Chợt có người hỏi về những khoản thu nhập của anh, nào là mỗi lần tái bản tiểu thuyết được bao nhiêu; nào là lên bao la bát ngát trên ti vi “cát sê” liệu có bằng vị giám khảo hoa hậu. Lại nữa cái lần lên làm MC đứng bên người đẹp chắc sướng tít mắt chắc không thèm lĩnh “cát sê” nữa cũng nên.

Bản tính sôi nổi trẻ trung của Chu Lai là thế, vui là chính. Mỗi người một câu hỏi rồi cười nổ như pháo hoa vậy. Bỗng nhà văn Chu Lai dừng xe với ánh mắt trầm ngâm nhớ lại về một khoản nhuận bút bằng “một bộ xương người”. Chúng tôi giật thót mình.

Anh kể lại cái đận đầu thập niên 80 thế kỷ trước gia đình nào cũng túng thiếu và đói kém. Vợ chồng anh được mai mối lên nông trường Mộc Châu viết sách. Anh chắc mẩm kỳ này sẽ được món hời. Vợ đỡ phải cậy đá ở tủ lạnh mang đi bán kiếm tiền mua sữa cho con. Anh sẽ để dành được bộ quân phục để gần tết mới cho đi cầm cố.

Thế là hai vợ chồng cặm cụi hì hục với cây bút. Vợ thì lặn lội xuống gần hai chục đơn vị thu thập tài liệu, mang về cho chồng viết. Nhà văn Chu Lai cắm cổ cầy suốt ngày đêm. Tài liệu về đến đâu là cảm xúc tràn ngập ra đến đó. Vừa viết vừa mơ đến những lon sữa bò và bộ quần áo mới cho con trai mới hai ba tuổi. Vợ anh, nhà văn Vũ Thị Hồng cũng đi lại như con thoi chỉnh lý tài liệu giúp chồng. Thậm chí viết đến nỗi xã cánh tay, nhà văn Chu Lai ngồi đọc cho vợ viết lại. Nghĩa là hậm hụi mỗi ngày đủ 60 trang.

Cày ba ngày đêm liền được một cuốn sách dày 180 trang. Đúng là một kỷ lục viết của nhà văn Chu Lai mà không ai có thể sánh được. Cuốn sách được nghiệm thu bằng cách tác giả đọc trước hội đồng cán bộ nông trường Mộc Châu. Ai cũng sùi sụt cảm động với những hình ảnh và chi tiết về đời sống của chính họ. Tác giả cũng ngân ngấn nước mắt theo từng con chữ. Mọi người đều hồ hởi vì thành công mỹ mãn vì cuốn sách viết rất hay.

Trước khi ra về, hai vợ chồng Chu Lai nghĩ phen này có món tiền tết khơ khớ chứ chẳng phải vừa. Nhưng họ nói vợ chồng nhà văn cứ về rồi mọi thứ đâu sẽ có đó. Niềm hy vọng tràn ngập trong lòng hai người. Vậy mà bất ngờ người ta gửi xuống cho vợ chồng anh một bộ bàn ghế gỗ tạp đóng đinh ghép lại. Coi đấy là trả công cho tác phẩm. Ôi trời! Những chiếc chân bàn, chân ghế trắng nhởn khẳng khiu nom như bộ xương người. Lúc đó nhà văn Chu Lai tưởng tượng ra vậy.

Nhưng đấy là lần nhuận bút hẻo nhất trên đời. Sau này Chu Lai khôn ra nhiều. Thịnh nhất là vào thời ra liền những bộ sách như “Ăn mày dĩ vãng” (năm 1991) và “Phố” (năm 1992)… Nói đến hai cuốn sách này, nhà văn Chu Lai cho biết, đều được các nhà in tư nhân phát hành.

Cuốn tiểu thuyết “Ăn mày dĩ vãng” viết khá gai góc, với cách khám phá hiện thực khốc liệt, đi đến tận cùng của thân phận người lính. Nhất là cuốn sách lại có nhiều trang mô tả đời sống tình dục, tạo nên cú sốc cho người đọc vào thời điểm làm quen với cơ chế thị trường.

Nhưng không ngờ cuốn sách gây xôn xao dư luận, cuốn hút người đọc qua số phận của hai nhân vật Hai Hùng và cô Ba Sương, đã tạo nên cơn sốt trong văn đàn; Và được trao giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam, 1993.

Ngoài nhuận bút cao do nhà sách tư nhân trả, nhà văn Chu Lai cho biết, anh còn nhận “Cát sê” dôi ra từ việc chuyển sang viết kịch bản phim. Anh sôi nổi tính cho chúng tôi hay, này nhé tiền viết kịch bản từ tiểu thuyết sang phim nhựa vào năm 1994 còn gấp mấy chục lần tiền nhuận bút sách.

Nhưng chưa hết, vào năm sau anh còn được kênh truyền hình An ninh đặt hàng, chuyển thành kịch bản dài 30 tập, mỗi tập trả 15 triệu đồng. Cả thảy là 450 triệu, tiền trao cháo múc luôn sau khi 30 tập kịch bản hoàn thành. Chúng tôi nghe đều nuốt nước bọt đánh ực. Đúng là nhà văn Chu Lai tay năm tay mười, làm được nhiều việc, mới rủng rỉnh như thế chứ.

Đến tiểu thuyết nổi tiếng “Phố” của anh cũng vậy. Anh còn tự chuyển sang kịch bản sân khấu (Hà Nội đêm trở gió) cho Nhà hát Kịch Hà Nội dàn dựng, với “Cát sê” cả hàng chục triệu đồng. Ấy là chưa kể nhà văn Chu Lai còn chuyển từ kịch bản phim của mình sang thành tiểu thuyết mới. Đó là những cuốn như “Khúc tráng ca cuối cùng” (2004) từ bộ phim “Tiếng cồng định mệnh”; hay tiểu thuyết “Mưa đỏ” (2016) mới phát hành gần đây, từ một kịch bản cùng tên của anh.

Của chồng công vợ

Nhà văn Chu Lai là người có lắm đồn thổi về chuyện được nhiều cô gái mộng tưởng. Gần đây có dịp gặp lại anh tại nhà ở ngõ 23B phố Lý Nam Đế, chúng tôi mới hay không như mọi người nghĩ. Gia đình anh ấm cúng và hạnh phúc đúng với nghĩa hoàn chỉnh của nó. Anh bồi hồi nhớ lại những ngày hạnh phúc bên nhau từ năm 1978, sau cái sự nảy nòi làm một câu thơ tán gái mà được vợ, chẳng còn tơ vương đâu nữa.

Đến nay đã là 38 năm, hai người gắn bó hạnh phúc, với cả hai nghĩa, gia đình và văn chương. Vợ anh, đại tá Vũ Thị Hồng cũng là một nhà văn quân đội và đã đạt được những thành tựu nhất định. Cả đời chị lui về phía sau làm hậu cần trong gia đình, dành hết thời gian để chồng cống hiến cho sự nghiệp.

Ngay từ những trang bản thảo đầu tiên viết cuốn tiểu thuyết “Nắng đồng bằng” của nhà văn Chu Lai cũng có hơi thở ấm áp của người vợ trong những đêm đọc cho nhau nghe. Sau đó, hầu như cuốn sách nào của chồng cũng do bàn tay chị chăm sóc, từ chữ nghĩa căn chỉnh và theo dõi ấn loát.

Công việc biên tập ở Nhà xuất bản Quân đội là nơi nhà văn Vũ Thị Hồng có điều kiện chăm lo cho những cuốn sách của chồng. Đến nay nhà văn Chu Lai đã có tới 15 tập sách, gồm tiểu thuyết và truyện ngắn; Hàng chục kịch bản sân khấu, điện ảnh không thể thiếu vắng bàn tay chăm sóc của vợ.

Không ít những thời đoạn cam go về đời sống vật chất và văn chương trồi sụt, chị bao giờ cũng là nguồn an ủi, chỗ dựa tinh thần lớn cho chồng. Cũng đã không ít lần nghe những đồn thổi về cái cõi “mênh mông” của chồng nhưng bao giờ cũng vậy, nhà văn Vũ Thị Hồng thường lặng lẽ và không nổi giận.

Có lần, khi thấy chồng bốc giời chuyện em nọ, em kia trong các bài phỏng vấn, chị còn nói vui rằng, chàng hết chuyện văn chương để nói rồi hay sao mà đem chuyện tình ra bán đấy. Thế là cả hai cùng cười. Vui là vậy. Nhưng chuyện về công việc thì chị lại hết sức sát sao và chăm chút cẩn thận cho chồng.

Mưa đỏ

Cách đây mấy năm trong chuyến đi về nguồn, ngoài tìm lại những ký ức đời lính của hai vợ chồng, nhà văn Chu Lai còn ở lại Quảng Trị để lấy cảm hứng viết kịch bản mới. Đó chính là kịch bản phim “Mưa đỏ” mô tả cuộc chiến khốc liệt và đẫm máu của quân và dân ta trong thành cổ. Đây là kỷ niệm sâu sắc của hai vợ chồng nhà văn Chu Lai và Vũ Thị Hồng sau những ngày về hưu. Và chính từ kịch bản bộ phim này, mới đây nhà văn Chu Lai đã chuyển sang viết tiểu thuyết cùng tên “Mưa đỏ”.

Sau giải thưởng Nhà nước của “Ăn mày dĩ vãng” và “Phố”, năm 2007, nhà văn Chu Lai vẫn bền bỉ thể hiện trách nhiệm công dân của mình qua các tác phẩm văn học, sân khấu với đề tài chiến tranh và hình tượng người chiến sĩ cách mạng. Đặc biệt tiểu thuyết “Mưa đỏ” thể hiện sức làm việc sung mãn và tài năng sáng tạo không ngừng của nhà văn Chu Lai.

Biểu tượng “Mưa đỏ” còn là màu chiến thắng và khí phách của dân tộc không bao giờ khuất phục trước kẻ thù. Đi đến tận cùng của số phận và phản biện sâu sắc những biến cố tâm lý con người để làm nên chiến thắng. Đó chính là tố chất văn chương hấp dẫn bạn đọc của nhà văn Chu Lai.