Còng lưng cõng giá xăng
Băn khoăn tăng giá
Cuối cùng, sau nhiều đồn đoán thì giá xăng dầu đã một lần nữa được điều chỉnh tăng thêm từ 500-900 đồng/lít (kg), áp dụng kể từ chiều ngày 1/8. Quyết định tăng giá này được DN xăng dầu giải thích đã được sự đồng ý của Bộ Tài chính, nêu tại công văn 10235 ngày 1/8/2012. Quả vậy, công văn này nêu rõ, căn cứ diễn biến của giá xăng, dầu thế giới tác động dẫn đến giá cơ sở có biến động cao hơn giá bán hiện hành thì việc doanh nghiệp (DN) đăng ký giá để điều chỉnh giá trong biên độ cho phép theo thẩm quyền là phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành.
Nỗi lo cho sản xuất kinh doanh tăng theo giá xăng. (Ảnh: ST)
Đối với toàn bộ nền kinh tế, việc điều chỉnh giá xăng dầu lần này cũng đã được dự đoán trước do giá xăng dầu tại Singapore – thị trường nhập khẩu xăng dầu chính của Việt Nam luôn được DN đầu mối cập nhật liên tục; các khoản phí, thuế, lợi nhuận định mức, hoa hồng đại lý… đã có “trần” quy định. Khả năng dự đoán trước sự điều chỉnh cho thấy một sự rõ ràng nhất định về quy định tính toán giá bán lẻ xăng dầu hiện nay. Thế nhưng, nhiều người dân vẫn tỏ ra băn khoăn, thiếu tin tưởng về sự hợp lý trong mức độ điều chỉnh, thậm chí là giá cơ sở và mức chênh lệch, luôn được cho là thể hiện lỗ, lãi của DN kinh doanh xăng dầu đầu mối.
Bản thân các DN cũng chưa “hài lòng”. Chẳng hạn với lần tăng giá xăng dầu lần này, Phó Tổng giám đốc Petrolimex Trần Ngọc Năm, khi trao đổi với Thời báo Ngân hàng có cho biết, nếu tính theo công thức tính giá cơ sở thì các mặt hàng xăng tính đến ngày 30/7 có giá bán lẻ thấp hơn giá cơ sở hơn 1.000 đồng/lít, còn các mặt hàng dầu là hơn 600 đồng/lít. Song mức điều chỉnh tăng giá của đơn vị này thấp hơn các con số tính toán kể trên.
Ngay chính các cơ quan quản lý nhà nước cũng chưa thống nhất trong việc quản lý mặt hàng vốn được coi là rất nhạy cảm này. Nhớ lại thời điểm tháng 9 năm ngoái, hai bộ Công Thương và Tài Chính đã phải “đấu khẩu” về chuyện lỗ, lãi của kinh doanh xăng dầu và điều hành giá xăng dầu. Phía Bộ Tài chính đặt dấu hỏi cho các khoản hoa hồng đại lý, cho lỗ lãi từng mặt hàng... Còn Bộ Công Thương và DN kinh doanh xăng dầu đầu mối cứ quy định mà áp, không cần giải thích. Nhưng, dù có quy định rõ đến thế về giá cơ sở, chuyện lỗ lãi của DN không thể vì thế mà tường minh đối với cả các cơ quan quản lý nhà nước, thậm chí là những quan chức từng nắm cơ quan kiểm toán nhà nước. Và đó có thể coi là một “khoảng trống” trong điều hành giá xăng dầu, với ngay cả các cơ quan liên quan trực tiếp kể trên?
Đứng trên góc nhìn của các bên liên quan, phía Bộ Tài chính, khoản thuế từ kinh doanh xăng dầu là đáng kể. Cho nên, việc đôi lúc phải cân nhắc giảm thuế suất các mặt hàng này sẽ như một hành động tự làm khó mình trước các chỉ tiêu thu ngân sách luôn phải phấn đấu vượt “khung” của Quốc hội giao. Với Bộ Công Thương, nơi nhiều DN kinh doanh xăng dầu đầu mối trực thuộc, chắc hẳn cũng có nhiều liên quan để phải “ra mặt” bảo vệ. Trong khi đó, phía DN kinh doanh xăng dầu đầu mối, các công bố lỗ, lãi luôn được đón nhận với nhiều hồ nghi.
Trong sự “mông lung” của giá xăng dầu, các bên đều thấy mình chịu thiệt, cả với cơ quan “quản” nguồn thu ngân sách mỗi khi phải giảm thuế; DN kinh doanh xăng dầu lỗ lãi không được công nhận từ phía dư luận; còn người tiêu dùng mù mờ với quyền lợi của mình.
Và những hệ lụy
Song điều mà dư luận tỏ ra bức xúc nhất có lẽ là việc điều chỉnh giá xăng dầu thời điểm này đã hợp lý chưa khi mà công văn 10235 cũng nêu rõ: “Thời điểm thực hiện do DN kinh doanh xăng dầu đầu mối tự quyết định vào thời điểm thích hợp phù hợp”. Hiện các DN sản xuất - kinh doanh đang phải oằn lưng chống đỡ với khó khăn do tổng cầu sụt giảm mạnh, người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu khiến hàng tồn kho tăng mạnh, sản xuất đình trệ thì việc tăng giá xăng dầu vào thời điểm này có hợp lý và đúng thời điểm. Đó là chưa kể chỉ 11 ngày trước, giá xăng dầu cũng vừa tăng. Trước đó là giá điện. Nay hùa theo xăng dầu, gas cũng tăng giá tới 52 nghìn đồng/bình 12 kg.
Đồ họa: A. Quân
Việc các mặt hàng thiết yếu, đầu vào của sản xuất như điện, xăng dầu tăng giá đã giáng một “cú đòn kép” vào các DN, đẩy DN lún sâu hơn vào khó khăn. Ở phía đầu vào, việc tăng giá các mặt hàng này sẽ đẩy chi phí sản xuất kinh doanh tăng cao. Trong khi ở phía đầu ra cũng sẽ tiếp tục bị tắc nghẽn. Bởi, việc tăng giá đồng loạt các mặt hàng điện, xăng dầu, gas sẽ khiến cho thu nhập thực tế của người dân sẽ vơi bớt, và lẽ tất yếu họ càng thắt chặt chi tiêu hơn nữa. Sức mua vì thế càng khó có hy vọng vãn hồi. Chưa hết, việc các mặt hàng này tăng giá sẽ kéo giá cả nhiều mặt hàng khác tăng theo, tạo sức ép lớn lên lạm phát. Hệ quả là, lộ trình giảm lãi suất của ngành Ngân hàng để hỗ trợ DN cũng bị cản trở, do trong bối cảnh kỳ vọng lạm phát cao, NHNN càng phải thận trọng hơn trong các quyết định giảm lãi suất.
Thiết nghĩ, như đã phân tích ở trên, do thị trường xăng dầu chưa có được sự cạnh tranh hoàn hảo mà vẫn có yếu tố độc quyền khi mà chỉ 3 DN lớn là Petrolimex, Saigon Petro và PV Oil đã chiếm 90% thị phần thì việc quản lý giá là cần thiết. Hơn thế các cơ quan quản lý còn có nhiều công cụ khác như thuế nhập khẩu, quỹ bình ổn... để xử lý vấn đề giá xăng dầu. Vì vậy, càng phải cân nhắc kỹ hơn trước mỗi lần tăng giá xăng dầu.
Có nhiều dẫn chứng cho thấy, giá xăng tăng một thì cước vận tải tăng gấp bội. Thống kê lần tăng giá xăng dầu trước, mức độ thay đổi so với hồi đầu năm của nhóm hàng này chỉ dưới 1%. Nhưng, vé máy bay tăng 20%, ô tô khách khoảng 6%; xe buýt công cộng tăng khoảng 5,4%; taxi xấp xỉ 5%. Và khi cước vận tải tăng, chi phí vận chuyển của các mặt hàng khác sẽ tăng theo trở thành một vòng xoáy tăng giá mới. |
Nhóm PV