Dặm trường vang tiếng vó khua…

Các nhà nghiên cứu đều cho rằng, con người đã thuần hóa ngựa từ khoảng 5.500 năm trước đây, nghĩa là vào thời kỳ đồ đồng của lịch sử nhân loại. Và lúc đó, các bộ lạc du mục ở châu Á đã là những người biến ngựa thành bạn của mình đầu tiên, tiếp sau đó, là những tộc người khác ở châu Âu cũng đã làm như vậy.

Ảnh minh họa

Theo quan niệm của cả người phương Tây và phương Đông, cũng như thực tế cho thấy, ngựa luôn là con vật nhạy cảm, nhanh nhẹn và thông minh. Và cũng bởi vậy, nó luôn là người bạn chí cốt, chí tình, chí nghĩa của con người, tượng trưng cho những phẩm chất cao quý, thanh khiết và khôn ngoan.

Vậy nên, như một điều tất yếu, cùng với sự phát triển của xã hội, của lịch sử, thì con ngựa cũng đã có mặt trong nhiều nền văn hóa như một chứng nhân, một phần đặc sắc nhất.

Nói đến ngựa, tôi lại mường tượng đến những thảo nguyên bao la với mênh mang tiếng gió và hoa dại ngút ngàn. Và lúc ấy, trong tôi lại hiện lên “Những con ngựa xanh trên thảm cỏ đỏ”. Ấy là một vở kịch cách mạng của Nga ra đời năm 1979, kể về một ngày hoạt động của lãnh tụ Lê-nin trong những năm đầu chính quyền Xô-viết còn non trẻ, với bao thách thức nghiệt ngã.

Thế rồi lại thiển nghĩ rằng, hình tượng chú ngựa xuất hiện ngay ở tên tác phẩm này cũng mang nhiều ý nghĩa biết bao! Ấy là biểu trưng cho sự nỗ lực đến tận cùng, là sự tận trung đến tận hiến của những chiến sĩ vô sản, bảo vệ thành quả của Cách mạng Tháng Mười vĩ đại.

Đúng như những câu hát trong ca khúc của vở kịch: “Những con ngựa xanh trên thảm cỏ đỏ. Vun vút lao nhanh, ào ào như gió. Những con ngựa xanh trên thảm cỏ đỏ. Vun vút lao nhanh, bình minh lướt qua. Ánh sáng Cách mạng, niềm vui chứa chan. Những con ngựa xanh trên thảm cỏ đỏ. Dựng xây nước Nga, bảo vệ quê nhà...”.

Và, cũng với tâm thế mang nét kiêu hùng như thế, sẽ không hề ngạc nhiên khi con ngựa thường xuất hiện cùng những biến thiên lịch sử trong các điển tích, các áng sử thi, hay dã sử của nhiều quốc gia trên thế giới.

Tuy nhiên, dấu ấn mà người ta thấy đậm nét nhất, là hình tượng con ngựa gắn liền với những cuộc chinh chiến. Trong đó, nổi bật hơn cả là “con ngựa thành Troy” của thần thoại Hy Lạp, với biểu trưng cho sự mưu trí, dũng cảm.

***

Ở Việt Nam chúng ta, con ngựa cũng đã có mặt trong đời sống dân gian từ rất sớm, cũng như nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới. Và nói đến điều này, không ai mang trong mình dòng máu “con Lạc, cháu Hồng” lại không “nằm lòng” về truyền thuyết Thánh Gióng-một trong “tứ bất tử” (bốn vị Thánh sống mãi) trong tín ngưỡng của người Việt (gồm Tản Viên Sơn Thần, Phù Đổng Thiên Vương, Chử Đồng Tử và Liễu Hạnh Công Chúa).

Trong đó, Thánh Gióng-Phù Đổng Thiên Vương tượng trưng cho tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm, cho sức mạnh trẻ trung bất diệt, cho mùa xuân mãi mãi của dân tộc.

Hình tượng con ngựa sắt ra trận cùng cậu bé Gióng phá tan giặc Ân, giữ yên bờ cõi ấy mới oai hùng, khí phách và tràn đầy sức sống biết bao! Đó là sức mạnh đầy nội lực của một dân tộc không bao giờ chịu khuất phục trước bất kỳ kẻ thù nào. Lại nữa, khi giang sơn đã thanh bình không còn bóng giặc, thì chú ngựa ấy lại cùng Gióng bay lên cao xanh, hóa vào linh diệu trời đất, mà không hề màng tới chút công danh nào!

Ấy là biểu trưng cho cái tâm ngời sáng của những người con đất Việt vì nghĩa lớn. Ngày nay, tại quần thể di tích Đền Sóc-Chùa Non-Học viện Phật giáo Việt Nam ở Sóc Sơn (Hà Nội), chúng ta đã dựng tượng Thánh Gióng với tư thế cưỡi ngựa sắt hướng lên trời. Điều đặc biệt và có lẽ chưa từng có trên thế giới cho đến nay, là ở bức tượng ấy, có 2 trái tim bằng đồng được gắn vào trong Thánh Gióng và ngựa sắt của Ngài!

Những trái tim ấy như là kết tinh của niềm tự hào dân tộc, của lòng yêu nước luôn dào dạt trong huyết quản của mỗi người con nước Việt. Trong buổi lễ khánh thành bức tượng vào tháng 10/2010, nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã khẳng định: “Nói đến Thánh Gióng chính là nói về lòng yêu nước thiết tha, lòng căm thù giặc sâu sắc của nhân dân Việt Nam.

Sức mạnh của Thánh Gióng cũng chính là sức mạnh phi thường, là ý chí quật cường của toàn dân tộc, là tinh thần "Không có gì quý hơn độc lập tự do". Chính sức mạnh ấy đã khích lệ nhân dân ta vượt qua mọi khó khăn, thách thức, đưa "con thuyền” Việt Nam cập bến bờ vinh quang".

Tiếp nối truyền thống hào hùng của cha ông, trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, muôn triệu người Việt Nam, dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng, đã “thà đốt cháy cả dãy Trường Sơn, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.

Và chúng ta sẽ còn nhớ mãi hình ảnh Bác Hồ-vị Cha già kính yêu của dân tộc ở chiến khu Việt Bắc trong những câu thơ tài tình của nhà thơ Cách mạng Tố Hữu: “Nhớ người những sớm tinh sương. Ung dung yên ngựa trên đường suối reo”. Cả con người và cảnh vật đều toát lên cái tâm thế của sự “đắc đạo”, của chính nghĩa minh triết, vượt lên tất cả những bạo tàn, bom đạn.

Rồi nữa, những chú ngựa dẻo dai trong cuộc trường chinh ấy, cũng mang trong mình tinh thần “ngựa Gióng”, cùng những anh chị dân công mang vũ khí, lương thực ra hỏa tuyến.

***

Không chỉ thế, những chú ngựa thân yêu còn đồng hành cùng đời sống thường nhật, rất đỗi bình dị của người dân Việt Nam từ bao đời nay. Chúng kéo xe, thồ hàng, rồi làm phương tiện đi lại cho con người... Những người làm báo ngành Ngân hàng hẳn không thể quên hình ảnh các cán bộ tín dụng vùng cao cưỡi ngựa, rồi nắm đuôi ngựa vượt những dốc đá tai mèo sắc lẻm, mang đồng vốn đến từng mái nhà sàn heo hút.

Chính những đồng vốn ấy, đã góp phần làm cho sắc xuân bản làng ngày một tươi thắm hơn, khi cái đói, cái nghèo dần lùi xa. Trên sườn núi ngày mai, lại nhiều thêm sắc hoa đào hồng rực như má thiếu nữ, những thảm hoa mơ, hoa mận trắng ngần lấp lánh trong ánh mắt con trẻ tinh khôi…

Huy Anh