Định hướng chiến lược và giải pháp đột phá cho tăng trưởng kinh tế cao, bền vững đến năm 2045

Phát biểu khai mạc tọa đàm, GS.TS. Phạm Hồng Chương, Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng con đường hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030 đặt ra nhiều thách thức về thể chế, nguồn lực, chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, khoa học - công nghệ và năng lực nội tại của doanh nghiệp. Đồng thời, bối cảnh toàn cầu đang có nhiều biến động với các yếu tố như căng thẳng địa chính trị, chính sách của các nước lớn thay đổi, vấn đề chuyển đổi số, chuyển dịch chuỗi cung ứng và yêu cầu phát triển xanh, bền vững… cũng đòi hỏi Việt Nam phải có các chiến lược phát triển linh hoạt, hiệu quả và đột phá.

GS.TS. Phạm Hồng Chương, Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân

“Để đạt được những mục tiêu tham vọng đặt ra cho năm 2025 và giai đoạn 2026-2030, cần phải đánh giá lại một cách toàn diện quá trình tăng trưởng của Việt Nam qua 40 năm Đổi mới, xác định các tồn tại, hạn chế, điểm nghẽn, nút thắt và đánh giá các nguyên nhân; đồng thời phân tích, đánh giá các kịch bản tăng trưởng, các yếu tố tác động đến tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn tiếp theo, để đề xuất những giải pháp chiến lược thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ‘hai con số’ trong giai đoạn 2026-2030, nhằm mục tiêu đến năm 2045 đưa nước ta trở thành nước có thu nhập cao”, GS.TS. Phạm Hồng Chương nhấn mạnh.

Theo PGS.TS. Phạm Thế Anh - Đại học Kinh tế Quốc dân, mô hình tăng trưởng của Việt Nam hiện nay chủ yếu dựa vào hai động lực chính là đầu tư và hướng ra xuất khẩu. Tuy nhiên, mô hình này bộc lộ nhiều hạn chế khi doanh nghiệp nội địa phần lớn chỉ tham gia vào khâu gia công, lắp ráp với giá trị gia tăng thấp, trong khi mối liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước còn rời rạc, thiếu hiệu quả. Bên cạnh đó, hoạt động xuất khẩu của Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào một số thị trường lớn, tiềm ẩn rủi ro khi có biến động kinh tế hoặc thương mại.

Đánh giá nền tảng tài khóa và tiền tệ cho tăng trưởng kinh tế, PGS.TS. Phạm Thế Anh cho rằng trong những năm gần đây, tỷ lệ thu/GDP cao, khoảng 19%, trong khi tỷ lệ chi/GDP giảm do bế tắc trong giải ngân đầu tư công. Đặc biệt, tỷ lệ thu từ thuế và phí có xu hướng giảm, thu ngoài thuế, phí dần chiếm tỷ trọng lớn. Cụ thể, năm 2018, thu từ thuế, phí chiếm 81,8% tổng thu ngân sách; đến năm 2022 còn 77,8%. Trong cơ cấu thu ngân sách theo sắc thuế, thu thuế TNCN tăng nhanh, từ 6,65% năm 2018 lên 8,9% năm 2022 trong tổng thu ngân sách từ thuế, phí.

Bởi vậy, để đạt được tăng trưởng kinh tế cao, PGS.TS. Phạm Thế Anh đề xuất Việt Nam có thể học hỏi sâu sắc từ kinh nghiệm phát triển của các nước Đông Á, đặc biệt là Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore, trong việc hoạch định và thực thi các chiến lược. Bài học quan trọng đầu tiên là vai trò định hướng mạnh mẽ của Nhà nước trong việc xác định các ngành kinh tế mũi nhọn, xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn và tạo ra các chính sách hỗ trợ cụ thể về thuế, tín dụng và môi trường kinh doanh thuận lợi. Nhà nước chủ động dẫn dắt quá trình công nghiệp hóa, tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực có lợi thế cạnh tranh, có tiềm năng xuất khẩu với giá trị gia tăng cao. Việc Việt Nam dàn trải hoạt động xuất khẩu trên nhiều ngành nghề, dù có thể mang lại tổng doanh thu xuất khẩu ấn tượng, nhưng lại tiềm ẩn nhiều hạn chế và rủi ro. Một chiến lược xuất khẩu tập trung vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao sẽ mang lại lợi ích bền vững hơn.

Hơn nữa, các ngành hàng có giá trị gia tăng cao thường có lợi thế cạnh tranh dựa trên năng lực đổi mới và chất lượng, ít bị ảnh hưởng bởi các biện pháp thuế quan và phòng vệ thương mại từ các quốc gia nhập khẩu so với các mặt hàng thô hoặc gia công đơn giản, vốn dễ bị thay thế và cạnh tranh về giá. Do đó, một chính sách ưu tiên phát triển và hỗ trợ các ngành xuất khẩu có giá trị gia tăng cao là hướng đi chiến lược để Việt Nam nâng cao hiệu quả kinh tế, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo sự phát triển bền vững trong dài hạn.

Toàn cảnh Toạ đàm

Theo TS. Đặng Thị Thu Hoài - Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, các cơ quan quản lý cần tiếp tục cải cách pháp luật, tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh; hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn lực, vốn, đất đai; các cơ hội kinh doanh phải minh bạch, dựa trên năng lực đổi mới sáng tạo…

Ngoài ra, Việt Nam cần phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số bằng cách tăng đầu tư từ ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) thuộc các lĩnh vực trọng tâm; xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo, vườn ươm công nghệ, cùng các chính sách thuế, tín dụng khuyến khích R&D và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp...