Giải pháp nào để phát huy hiệu quả khi tham gia TTCK phái sinh?

TTCK phái sinh ngày càng phát huy hiệu quả là công cụ phòng ngừa rủi ro cho TTCK cơ sở

Ông Nguyễn Quang Đạt, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần DATX Việt Nam cho biết, sau 6 năm ra đời và phát triển, TTCK phái sinh đã có sự tăng trưởng khá nhanh, thể hiện qua số liệu như về tài khoản mở mới. Tính tới hết tháng 10/2023, đã có 1.440.000 tài khoản phái sinh được mở tại các các công ty chứng khoán, so với tổng số lượng 7.445.000 tài khoản được mở thì chiếm tỷ lệ 19,35%.

Về khối lượng giao dịch, tính trong giai đoạn từ 2018-2022, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 38,65%/năm. Về quy mô thị trường, chứng khoán phái sinh Việt Nam còn rất non trẻ nếu so với các nước tiên tiến trên thế giới. Theo dữ liệu của DATX, hiện quy mô TTCK phái sinh Việt Nam chỉ ở mức 0,1% so với vốn hóa thị trường niêm yết, trong khi con số này ở các nước như Úc (ra đời năm 2.000) là 0,9% và Mỹ (ra đời năm 1982) là 13,6%. Sự non trẻ còn thể hiện ở tỷ lệ rất cao số hợp đồng giao dịch hàng ngày so với số hợp đồng nắm giữ qua đêm, lên đến 600%, trong khi con số này ở Úc là 14% và 40% ở Mỹ.

Ông Ngô Thế Hiển, Giám đốc Phân tích, Công ty CP Chứng khoán Sài Gòn - Hà Nội (SHS) thì cho biết, từ năm 2017 chúng ta đã bắt đầu có các sản phẩm phái sinh. Nếu trước đó, nhà đầu tư chỉ biết đến các cổ phiếu, chứng chỉ quỹ mở hay ETF, khi TTCK phái sinh ra đời, nhà đầu tư có thêm một sản phẩm nữa và đặc biệt với các lợi thế có thể mua bán ngay lập tức, đóng vị thế ngay trong phiên, thậm chí rất nhanh, điều này đã giúp cho nhà đầu tư có thể phòng ngừa rủi ro rất hiệu quả. Trước những năm khi TTCK có sản phẩm phái sinh, mức độ biến động trên thị trường tương đối lớn, đặc biệt trong những giai đoạn có những thông tin hoặc các sự kiện mang tính chất bất ngờ.

Bên cạnh đó, mức độ đưa sản phẩm phái sinh vào vận hành ở Việt Nam cũng khá sớm nếu so với một số các thị trường khác trong khu vực như Thái Lan. Kể từ khi đưa vào TTCK hoạt động đến khi họ giới thiệu vận hành sản phẩm chứng khoán phái sinh mất khoảng 30-40 năm thì ở Việt Nam chỉ mất khoảng 17 năm để đưa vào sản phẩm phái sinh.

“Mục tiêu của thị trường phái sinh khi ra đời là công cụ phòng vệ rủi ro cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, tại thị trường Việt Nam, nơi nhà đầu tư cá nhân chiếm tỷ lệ lớn, ý nghĩa về công cụ phòng ngừa rủi ro của sản phẩm phái sinh bị ảnh hưởng. Nếu theo số liệu VSD cung cấp, tại thời điểm cuối tháng 10/2023 có tới 99% số tài khoản chứng khoán là của nhà đầu tư cá nhân, điều này lại đi ngược lại với TTCK các nước phát triển khi có trên 80% nhà đầu tư tổ chức mang tính chuyên nghiệp như quỹ đầu tư chứng khoán, ngân hàng đầu tư… Việc nhà đầu tư cá nhân chưa thực sự hiểu rõ về TTCK phái sinh sẽ dẫn đến khả năng bị thua lỗ cao hơn cả khi đầu tư trên TTCK cơ sở”, ông Ngô Thế Hiển trao đổi trong Talk show Phố Tài chính trên VTV8.

Để TTCK phái sinh phát huy được hiệu quả hơn trong thời gian tới, ông Ngô Thế Hiển cho rằng, các cơ quan quản lý trong thời gian tới bên cạnh việc phát triển đưa ra các giải pháp về mặt công nghệ, như đẩy nhanh tiến độ đưa hệ thống KRX vào vận hành trên TTCK cơ sở, thì sau đó có thể phát triển những sản phẩm mới trên thị trường cơ sở, như mua bán ngay trong ngày hay bán trước cổ phiếu khi chưa về… Điều này sẽ làm giảm yếu tố đầu cơ của TTCK phái sinh.

Ngoài ra, trên TTCK phái sinh, hiện tại chúng ta mới chỉ có một sản phẩm hợp đồng tương lai đối với một chỉ số VN30. Trong khi nếu nhìn ra các thị trường khác trong khu vực họ có rất nhiều các sản phẩm. Kinh nghiệm một số nước khác, ngoài các chỉ số chính họ cũng sẽ có các chỉ số mang tính chất từng ngành nghề như: chỉ số về tài chính, ngân hàng, dựa trên các chỉ số đó họ cũng sẽ có các sản phẩm về hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn...

Về phía nhà đầu tư, trước khi tham gia vào TTCK phái sinh phải chuẩn bị kỹ càng về kiến thức, cả kiến thức về chứng khoán phái sinh và TTCK cơ sở. Bên cạnh đó, nhà đầu tư nên xác định TTCK phái sinh là một công cụ để phòng ngừa rủi ro, chứ không phải một công cụ để chúng ta đầu cơ hoặc kiếm lời chỉ trong một ngày.

Ông Nguyễn Quang Đạt thì cho rằng, để phát triển được TTCK nói chung thì các sản phẩm trên thị trường phái sinh cần đa dạng hơn nữa về hàng hoá để tăng quy mô, chất lượng.

Thứ nhất, cần sớm hiện đại hoá hệ thống giao dịch, đảm bảo hệ thống giao dịch minh bạch, thông suốt, có thể đáp ứng được khối lượng giao dịch lớn.

Thứ hai, cần đào tạo theo chiều rộng và chiều sâu để phát triển nhà đầu tư, giúp cho nhà đầu tư có thể sử dụng phái sinh như một công cụ để phòng ngừa rủi ro cho danh mục cơ sở, đúng như bản chất của thị trường phái sinh khi ra đời.

Thứ ba cần phát triển các sản phẩm theo hướng đa dạng hoá để gia tăng quy mô thì mới thu hút được sự quan tâm của các quỹ đầu tư lớn của nước ngoài. Các quỹ lớn cần có thêm nhiều sản phẩm cả về cơ sở, lẫn phái sinh như các rổ ETF khác nhau, như ETF chuyên về ngành ngân hàng, tài chính, bất động sản hay công nghệ… đi kèm với đó là các sản phẩm phái sinh để khi thị trường có biến động họ có thể phòng ngừa rủi ro mà không cần phải bán cổ phiếu…