Giải quyết hai điểm nghẽn để thực hiện mục tiêu kép

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, đề xuất những giải pháp khẩn cấp để tháo gỡ hai điểm nghẽn là an sinh xã hội chưa bảo đảm và chuỗi cung ứng đứt gãy.

NEU đề nghị sử dụng các quỹ an sinh đang kết dư như bảo hiểm thất nghiệp, quỹ công đoàn… để xử lý tình trạng khẩn cấp, hỗ trợ người lao động. Ảnh Lê Tiên

Theo NEU, trong thời gian qua, Chính phủ đã có những bước đi kiên quyết và đúng đắn để hạn chế sự lây lan của đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, làn sóng lây nhiễm lần thứ tư hiện nay đang đặt ra những thách thức chưa từng có tiền lệ và những khó khăn vô cùng to lớn đối với toàn bộ nền kinh tế.

NEU lưu ý, hiện nay có hai điểm nghẽn mấu chốt cần được giải quyết, đó là an sinh xã hội chưa đảm bảo và đứt gãy chuỗi cung ứng.

Việc chuỗi cung ứng đứt gãy khiến hoạt động sản xuất của các ngành chủ chốt trong nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề, FDI có thể suy giảm do môi trường kinh doanh xấu đi.

Theo NEU, việc thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16, mô hình “ba tại chỗ” và “một cung đường, hai điểm đến” một cách cứng nhắc đang gây khó khăn lớn cho các doanh nghiệp cả về chi phí lẫn rủi ro kiểm soát bệnh tật.

Ở phần lớn doanh nghiệp thực hiện “ba tại chỗ” không đảm bảo điều kiện sinh hoạt, môi trường lao động nên ảnh hưởng lớn tới đời sống tâm lý, sức khỏe của người lao động. Nhiều nhà máy có nguy cơ bị khách hàng yêu cầu đánh giá lại điều kiện làm việc.

Nguồn lao động cũng bị đứt gãy do nhiều lao động ở những địa phương áp dụng biện pháp phong tỏa bị chốt chặt, không thể đến được nơi làm việc.

Cách kiểm soát vận chuyển và quan niệm “hàng thiết yếu” ở các địa phương khác nhau đang cản trở hoạt động vận chuyển và lưu thông hàng hóa nên chuỗi cung ứng nhiều mặt hàng bị đứt gãy.

NEU đề nghị bỏ quy định về hàng hóa, dịch vụ thiết yếu trong Chỉ thị 16, thay vào đó cần quy định các hàng hóa và dịch vụ không được phép lưu hành.

Các địa phương và các bộ, ngành thực hiện đúng chỉ đạo của Thủ tướng và đúng tinh thần của Chỉ thị 16, bảo đảm vận hành thông suốt việc vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu sản xuất.

Mỗi địa phương nên tổ chức ngay vùng đệm là các trung tâm logistics để hạ tải và luân chuyển hàng hóa, không cho hạ tải hoặc luân chuyển hàng hóa ngoài khu vực quy định.

Tại các trạm tiếp liệu xăng dầu, phải có khu xét nghiệm nhanh, cách ly lái xe khi tiếp liệu, quy định rõ các điểm dừng nghỉ, kể cả cung đường đi và về.

Theo NEU, nên thay thế cơ chế “luồng xanh” bằng cơ chế cho phép xe tự do di chuyển trên các tuyến đường xanh như trục quốc lộ, tỉnh lộ và các tuyến đường, nhưng quản lý chặt lái xe (phải đảm bảo đã tiêm đủ 2 mũi vắc-xin hoặc xét nghiệm âm tính trong 72 giờ) không được đỗ, dừng và xuống hàng tùy tiện tại địa phương.

Không bắt buộc các phương tiện vận tải phải dừng để kiểm tra tại các trạm kiểm soát phòng dịch mà kiểm tra bằng các phương pháp nhận diện tự động.

Để không đứt gãy nguồn lao động, cần đẩy nhanh việc tiêm vắc-xin tiến đến miễn dịch cộng đồng đối với nhân lực logistics, nhân lực sản xuất và dân cư toàn xã hội.

NEU cũng kiến nghị, cho phép các doanh nghiệp sử dụng lao động đủ điều kiện an toàn là tiêm đủ 2 mũi vắc-xin hoặc xét nghiệm âm tính trong 72 giờ được quyền tham gia các hoạt động kinh doanh bình thường. Giải pháp này được đặc biệt áp dụng với các lao động tại các khu công nghiệp và các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng có không gian độc lập tách rời khu dân cư.

NEU kiến nghị dùng ứng dụng điện tử (App) “Nguồn lao động an toàn mùa dịch” để doanh nghiệp tuyển dụng tạm thời các lao động “vùng xanh”, như vậy người lao động vùng xanh có việc làm ngay còn doanh nghiệp đủ điều kiện sản xuất dễ tiếp cận nguồn lao động an toàn.

NEU đề nghị Chính phủ yêu cầu các địa phương khi tiến hành phong tỏa địa bàn cần báo cáo với Chính phủ cũng như thông tin tới các tỉnh/thành phố khác để cùng có kế hoạch ứng phó kịp thời.

Đồng thời, triển khai khẩn trương chính sách hỗ trợ mà Chính phủ đã ban hành tới toàn bộ lao động trên địa bàn, đặc biệt là lao động tự do, người di cư không có chỗ ở ổn định để kịp thời hỗ trợ về chỗ ăn, ở… Tháo gỡ khó khăn về thủ tục cho người lao động được tiếp cận kịp thời với gói hỗ trợ theo Nghị quyết 68 và Quyết định 23.

Triển khai rộng rãi các “Siêu thị 0 đồng” trong các khu cách ly, phong tỏa để đảm bảo các nhu cầu thiết yếu, tối thiểu của người dân. Tổ chống dịch, Tổ tư vấn phục hồi kinh tế ở các địa phương cần có doanh nghiệp tham gia.

Kiến nghị tiếp theo là tiếp tục hỗ trợ giảm giá điện cũng như nước, viễn thông… và nâng mức hỗ trợ cho người lao động bị mất việc làm khi giãn cách xã hội kéo dài.

NEU đề nghị xử lý tình trạng khẩn cấp bằng việc tạm thời sử dụng các quỹ an sinh xã hội đang kết dư như quỹ bảo hiểm thất nghiệp, quỹ công đoàn… để hỗ trợ các đối tượng cần.

NEU kiến nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho phép tính số giờ làm thêm theo năm thay vì quy định chặt theo ngày hoặc tháng hiện nay. Đồng thời, tăng cường sử dụng mã số định danh cá nhân (theo thẻ căn cước công dân) để tự đăng ký nhận gói an sinh theo các ứng dụng công nghệ phổ biến để vừa xác định đúng đối tượng, vừa thực hiện giãn cách xã hội hiệu quả.

Cơ quan Bảo hiểm xã hội giải quyết nhanh thanh toán bảo hiểm y tế cho các nhóm đối tượng tham gia khi khám, chữa bệnh liên quan tới COVID-19. Giải quyết nhanh chóng các thủ tục liên quan tới người lao động.

NEU cũng kiến nghị giảm, miễn thuế đối với các cơ sở tham gia vào việc bố trí chỗ ăn ở cho người lao động, người bị lưu lại trên địa bàn mà không có nơi ở ổn định (như lao động tự do, sinh viên...).

“Nếu không giải quyết được hai điểm nghẽn này, mục tiêu kép mà Chính phủ đặt ra khó có khả năng thực hiện được”, NEU nhấn mạnh trong văn bản kiến nghị gửi Thủ tướng.