Hoàn thiện dự thảo Nghị định Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, việc ban hành Nghị định mới về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước là yêu cầu cấp thiết do sự thay đổi nhanh chóng của bối cảnh kinh tế - xã hội, cũng như các tác động mạnh mẽ từ biến đổi khí hậu. Luật Tài nguyên nước đã có từ năm 2012, nhưng trải qua hơn một thập kỷ áp dụng, nhiều điều khoản đã trở nên lỗi thời, không còn đáp ứng được thực tiễn hiện tại.

Các mối đe dọa đến an ninh nguồn nước, việc khai thác quá mức nguồn nước ngầm, hay sự cạnh tranh ngày càng lớn giữa các ngành sử dụng nước đều là những yếu tố đòi hỏi khung pháp lý mới, nhằm xử lý kịp thời và quyết liệt hơn. Năm 2023, Quốc hội đã thông qua Luật Tài nguyên nước mới, theo đó, các quy định cụ thể về xử phạt vi phạm hành chính cần được sửa đổi để tương thích với những nội dung mới trong luật.

Một trong những lý do chính để thúc đẩy việc xây dựng dự thảo Nghị định này là sự bất cập trong cách thức xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến tài nguyên nước. Mặc dù đã có Nghị định 36/2020/NĐ-CP về xử lý vi phạm trong lĩnh vực tài nguyên nước, nhưng sau hơn 10 năm thi hành, nhiều quy định đã lạc hậu. Điều này không chỉ gây khó khăn cho cơ quan quản lý trong việc xử lý vi phạm mà còn làm giảm hiệu quả của các biện pháp bảo vệ tài nguyên nước.

Việc ban hành Nghị định mới nhằm sửa đổi các bất cập, bổ sung những biện pháp mới và đảm bảo khung pháp lý đủ mạnh để quản lý tài nguyên nước một cách hiệu quả. Các vi phạm hành chính liên quan đến việc khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước sẽ được điều chỉnh kịp thời hơn, tăng cường tính nghiêm minh và khả thi của pháp luật.

Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng với sự tham gia của nhiều cơ quan liên quan, nhằm đảm bảo tính toàn diện và khả thi của nghị định khi được áp dụng. Dự thảo bao gồm 4 chương và 48 điều.

Về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, dự thảo Nghị định quy định rõ phạm vi điều chỉnh bao gồm tất cả các hành vi vi phạm hành chính liên quan đến tài nguyên nước trên lãnh thổ Việt Nam. Các tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài đều phải tuân thủ các quy định này khi hoạt động khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước.

Điểm đặc biệt trong dự thảo là việc mở rộng đối tượng xử phạt, không chỉ bao gồm các tổ chức kinh tế lớn mà còn bao gồm các hộ gia đình, hộ kinh doanh, và cộng đồng dân cư. Điều này thể hiện sự toàn diện và bao trùm của nghị định, nhằm đảm bảo không có hành vi vi phạm nào bị bỏ sót, từ các doanh nghiệp khai thác nước ngầm đến các hoạt động khai thác nước nhỏ lẻ phục vụ sinh hoạt.

Đối với các hành vi vi phạm và mức xử phạt, dự thảo quy định cụ thể các hành vi vi phạm trong 6 lĩnh vực chính, bao gồm điều tra cơ bản, bảo vệ và phục hồi nguồn nước, điều hòa phân phối tài nguyên nước, vận hành hồ chứa trên lưu vực sông, khai thác và sử dụng tài nguyên nước, phòng chống và khắc phục tác hại do nước gây ra, và các vi phạm khác.

Mức xử phạt hành chính được điều chỉnh tăng lên so với quy định hiện hành. Một số hành vi vi phạm nặng như khai thác nước ngầm mà không có giấy phép, sử dụng sai mục đích nguồn nước sẽ bị xử phạt với mức tiền lớn hơn, đồng thời phải thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả. Dự thảo cũng quy định rõ các biện pháp xử lý bổ sung như đình chỉ hoạt động, buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu của môi trường nước bị vi phạm.

Đặc biệt, vấn đề xác định số lợi bất hợp pháp thu được từ việc khai thác tài nguyên nước trái phép là một trong những điểm mới quan trọng. Thay vì chỉ xử phạt bằng tiền mặt, nghị định yêu cầu truy thu toàn bộ lợi ích mà tổ chức, cá nhân vi phạm thu được, nhằm đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Đây là biện pháp răn đe mạnh mẽ, góp phần ngăn chặn tình trạng vi phạm ngày càng phức tạp trong lĩnh vực tài nguyên nước.

Về thẩm quyền xử phạt, dự thảo Nghị định phân định rõ thẩm quyền xử phạt của các cơ quan nhà nước từ cấp trung ương đến địa phương, đảm bảo tính minh bạch và thống nhất trong quá trình thực thi. Thẩm quyền xử phạt không chỉ thuộc về các cơ quan quản lý môi trường mà còn được mở rộng đến các cơ quan khác như Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Giao thông Vận tải, và các cơ quan thanh tra liên ngành.

Một điểm mới là việc mở rộng thẩm quyền xử phạt cho các cơ quan chức năng ở cấp địa phương, giúp tăng cường hiệu quả giám sát và xử lý vi phạm. Điều này giúp giảm tải cho các cơ quan trung ương và tăng cường tính linh hoạt, kịp thời trong xử lý vi phạm hành chính.

Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước là bước tiến quan trọng trong việc quản lý, bảo vệ và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá này. Với sự toàn diện về phạm vi, đối tượng và biện pháp xử phạt, nghị định không chỉ là công cụ pháp lý mạnh mẽ mà còn thể hiện cam kết của Chính phủ trong việc bảo vệ tài nguyên nước trước các thách thức ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu và khai thác tài nguyên trái phép.