Kinh tế toàn cầu năm 2024: Vẫn nhiều “gió ngược”

Tăng trưởng chậm lại

Trong Báo cáo Thực trạng và Triển vọng kinh tế thế giới năm 2024 công bố hôm 4/1, Liên hợp quốc dự đoán tăng trưởng toàn cầu sẽ chậm lại từ mức ước tính 2,7% vào năm 2023 xuống còn 2,4% vào năm 2024.

Báo cáo cũng chỉ ra một thời gian kéo dài với các điều kiện tín dụng chặt chẽ hơn và chi phí vay cao hơn đã gây ra những trở ngại mạnh mẽ cho nền kinh tế thế giới, vốn đang gánh trên vai một gánh nặng nợ nần và cần nhiều đầu tư hơn để vực dậy tăng trưởng, chống biến đổi khí hậu và đẩy nhanh tiến độ hướng tới các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs).

Theo dự báo của Liên hợp quốc, Mỹ - nền kinh tế lớn nhất thế giới dự kiến sẽ chỉ tăng trưởng 1,4% trong năm 2024, thấp hơn nhiều so với mức 2,5% của năm 2023. Nguyên nhân chủ yếu do chi tiêu tiêu dùng, động lực chính của nền kinh tế, có thể sẽ suy yếu do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm lãi suất cao và thị trường lao động đang yếu đi.

Trong khi Trung Quốc được dự báo sẽ giảm tốc vừa phải với mức tăng trưởng ước tính đạt 4,7% vào năm 2024, giảm so với mức 5,3% của năm 2023. châu Âu và Nhật Bản cũng phải đối mặt với những thách thức với tốc độ tăng trưởng được dự báo ở mức 1,2% cho cả hai khu vực vào năm 2024.

Báo cáo Triển vọng kinh tế của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) được công bố hồi cuối tháng 11/2023 cũng dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chậm lại một chút trong năm 2024, nhưng nguy cơ hạ cánh cứng đã giảm bớt. Cụ thể, OECD dự báo, tăng trưởng toàn cầu sẽ giảm tốc nhẹ từ 2,9% trong năm 2024 xuống 2,7% vào năm 2024 trước khi tăng lên 3,0% vào năm 2025.

Trong đó OECD dự báo tăng trưởng của Mỹ sẽ giảm từ 2,4% trong năm 2023 xuống còn 1,5% vào năm tới. Trong khi tăng trưởng của Trung Quốc cũng được dự báo sẽ chậm lại từ mức 5,2% trong năm 2023 xuống còn 4,7% trong năm 2024 do nước này phải vật lộn với bong bóng bất động sản đang xì hơi và người tiêu dùng tiết kiệm nhiều hơn trước những bất ổn ngày càng lớn về triển vọng. Tuy nhiên tốc độ tăng trưởng của khu vực đồng euro được dự kiến sẽ tăng từ 0,6% trong năm 2023 lên 0,9% vào năm 2024 và 1,1% vào năm 2025.

Tương tự trong Báo cáo Triển vọng kinh tế thế giới (World Economic Outlook – WEO) được công bố hồi tháng 10/2023, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cũng dự báo tăng trưởng toàn cầu sẽ chậm lại từ mức 3% trong năm 2023 xuống còn 2,9% trong năm 2024, giảm 0,1 điểm phần trăm so với dự báo mà tổ chức này đưa ra hồi tháng 7.

Nhiều cơn gió ngược

“Triển vọng ngắn hạn ảm đạm dựa trên lãi suất cao liên tục, xung đột leo thang hơn nữa, thương mại quốc tế trì trệ và thảm họa khí hậu ngày càng gia tăng, tất cả đều đặt ra những thách thức đáng kể đối với tăng trưởng toàn cầu”, Báo cáo của Liên hợp quốc chỉ ra những rủi ro đối với kinh tế toàn cầu trong năm 2024.

Quả vậy, mặc dù các tổ chức quốc tế đều có chung dự báo, lạm phát sẽ tiếp tục hạ nhiệt trong năm 2024. Cụ thể Liên hợp quốc dự báo lạm phát toàn cầu sẽ giảm hơn nữa, từ mức ước tính 5,7% vào năm 2023 xuống còn 3,9% vào năm 2024. Trong khi IMF dự báo, lạm phát chung tiếp tục giảm tốc, từ mức 5,9% trong năm 2023 xuống còn 4,8% vào năm 2024. Tuy nhiên lạm phát này vẫn cao hơn nhiều so với mục tiêu 2% của nhiều NHTW lớn, bao gồm cả Fed, vì vậy nhiều khả năng các NHTW lớn sẽ tiếp tục duy trì lãi suất cao trong một thời gian.

Theo Liên hợp quốc, tăng trưởng đầu tư ở cả các nền kinh tế phát triển và đang phát triển chậm lại đáng kể do bất ổn kinh tế, gánh nặng nợ cao và lãi suất tăng. Trong khi, thương mại quốc tế đang mất dần vai trò là động lực tăng trưởng, với tốc độ tăng trưởng thương mại toàn cầu giảm xuống 0,6% vào năm 2023 và chỉ phục hồi lên 2,4% vào năm 2024.

IMF cũng chỉ ra những rủi ro chính đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm 2024. Thứ nhất, cuộc khủng hoảng bất động sản có thể ngày càng sâu sắc hơn ở Trung Quốc. Theo IMF, đây là “một rủi ro quan trọng đối với nền kinh tế toàn cầu”. Thứ hai, giá hàng hóa có thể trở nên biến động hơn dưới những căng thẳng địa chính trị mới và những gián đoạn liên quan đến biến đổi khí hậu.

Thứ ba là lạm phát. Mặc dù cả lạm phát cơ bản và lạm phát toàn phần đều giảm nhưng chúng vẫn ở mức cao khó chịu. Thậm chí, với thị trường lao động thắt chặt, lượng tiết kiệm dư thừa ở một số quốc gia và diễn biến bất lợi của giá năng lượng, lạm phát có thể trở nên nghiêm trọng hơn, đòi hỏi các NHTW phải có hành động mạnh mẽ hơn nữa. Cuối cùng vùng đệm tài chính đã bị xói mòn ở nhiều quốc gia với mức nợ tăng cao, khiến các quốc gia này dễ bị tổn thương hơn trước khủng hoảng và đòi hỏi phải có sự tập trung mới vào việc quản lý rủi ro tài chính.

Trong phát biểu mới đây, bà Gita Gopinath - Phó giám đốc điều hành thứ nhất của IMF còn cảnh báo về sự phân mảnh trong nền kinh tế toàn cầu và thiệt hại có thể lên tới 2,5% đến 7% GDP toàn cầu nếu nền kinh tế thế giới chia thành hai khối.

Phối hợp hành động

Trong bối cảnh đó, Liên hợp quốc kêu gọi hành động khẩn cấp để giải quyết những thách thức đa dạng này. Cơ quan này nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường hợp tác toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực như hành động về khí hậu, tài trợ phát triển bền vững và giải quyết các thách thức về tính bền vững nợ của các nước thu nhập thấp và trung bình. “Tăng cường hợp tác toàn cầu là điều cần thiết”, Báo cáo nhấn mạnh.

Đặc biệt theo Li Junhua - Trưởng phòng Kinh tế và Xã hội (DESA) của Liên hợp quốc, lạm phát cao liên tục đã cản trở tiến bộ xóa đói giảm nghèo, đặc biệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nước kém phát triển nhất. “Điều bắt buộc là chúng ta phải tăng cường hợp tác toàn cầu và hệ thống thương mại đa phương, cải cách tài chính phát triển, giải quyết các thách thức nợ và tăng quy mô tài trợ khí hậu để giúp các quốc gia dễ bị tổn thương tăng tốc hướng tới con đường tăng trưởng bền vững và toàn diện”, vị này cho biết.

Trong khi đó Clare Lombardelli - Nhà kinh tế trưởng của OECD khuyến nghị, chính sách tiền tệ cần được điều chỉnh cẩn thận để đưa lạm phát về mục tiêu đồng thời giảm thiểu tác động đến tăng trưởng. Bên cạnh đó, các chính phủ cần phải hành động để ngăn chặn các con đường nợ không bền vững. “Những cải cách cần thiết bao gồm các kế hoạch trung hạn nhằm hạn chế thâm hụt theo thời gian, giảm chi phí của quá trình già hóa dân số và duy trì chi tiêu hiệu quả”, bà nhấn mạnh.

IMF cũng khuyến nghị, một khi quá trình giảm lạm phát diễn ra vững chắc và kỳ vọng lạm phát trong ngắn hạn đang giảm, việc điều chỉnh lãi suất chính sách xuống sẽ cho phép lập trường chính sách tiền tệ, tức là lãi suất thực, không thay đổi cho đến khi đạt được mục tiêu lạm phát. Bên cạnh đó chính sách tài khóa cần hỗ trợ chiến lược tiền tệ và hỗ trợ quá trình giảm lạm phát.

Đặc biệt theo IMF, trong bối cảnh tăng trưởng chậm lại, lãi suất cao hơn và không gian tài khóa giảm, cải cách cơ cấu trở thành vấn đề then chốt. “Tăng trưởng dài hạn cao hơn có thể đạt được thông qua một chuỗi cải cách cơ cấu thận trọng, đặc biệt là những cải cách tập trung vào quản trị, quy định kinh doanh và khu vực bên ngoài”, cơ quan này khuyến nghị.

Bên cạnh đó theo IMF, hợp tác đa phương có thể giúp đảm bảo rằng tất cả các nước đều đạt được kết quả tăng trưởng tốt hơn. Theo đó, các nước nên tránh thực hiện các chính sách trái với quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới và bóp méo thương mại quốc tế. Đồng thời, các quốc gia nên bảo vệ dòng chảy của các khoáng sản quan trọng cần thiết cho quá trình chuyển đổi khí hậu, cũng như dòng sản phẩm nông nghiệp.