Luật Phòng, chống tham nhũng: Những khoảng trống cần lấp
Dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi) đã được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ 4 và kỳ họp thứ 5; dự kiến sẽ được Quốc hội xem xét và thông qua tại kỳ họp thứ 6 này. Tuy nhiên, đến nay, nội dung dự thảo vẫn còn có những điểm chưa nhất quán, vẫn còn chồng chéo giữa dự thảo luật với Công ước quốc tế về chống tham nhũng (UNCAC) và Bộ luật Hình sự, Luật Cán bộ, công chức, Luật DN, Luật Chứng khoán…
Ảnh minh họa |
Góp ý với dự thảo, bà Caitlin Wiesen - Giám đốc quốc gia của UNDP tại Việt Nam đã nhấn mạnh cần thúc đẩy công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình, kiểm soát mâu thuẫn lợi ích; khuyến khích phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư; cần có cơ chế kiểm soát tài sản, thu nhập, đặc biệt là tài sản, thu nhập phát sinh mà không giải thích được nguồn gốc của cán bộ, công chức, cũng như các biện pháp chế tài nhằm củng cố việc tuân thủ quy định của pháp luật phòng chống tham nhũng.
Theo đó, quy định về việc kê khai tài sản tại luật hiện hành chỉ dựa vào ý thức tự giác và còn nặng về hình thức. Để khắc phục tình trạng này ông Nguyễn Thái Học, Phó Trưởng ban Nội chính Trung ương, Ủy viên Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương cho biết, dự thảo luật đã quy định rõ hơn về thẩm quyền, thủ tục xác minh tài sản, thu nhập, quyền hạn yêu cầu, kiến nghị về cung cấp thông tin liên quan đến nội dung xác minh và áp dụng biện pháp ngăn chặn hành vi tẩu tán, chuyển dịch tài sản. Đồng thời quy định về cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập theo hướng tăng cường một bước quản lý tập trung bản kê khai…
Nhưng để thống nhất với các luật khác và bảo đảm quyền cơ bản của công dân, không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, dự thảo luật cần bổ sung các quy định về trình tự, thủ tục đối với các yêu cầu, kiến nghị, đề nghị về cung cấp thông tin, dữ liệu về tài sản, thu nhập, áp dụng các biện pháp ngăn chặn; định giá, thẩm định giá, giám định tài sản.
Trong khi đó, bà Catherine Phuong - Trợ lý ban Giám đốc và Trưởng phòng Quản trị và Tham gia của UNDP tại Việt Nam, đặc biệt nhấn mạnh những điểm tương đồng của dự thảo luật với UNCAC như: các quy định mới về kiểm soát xung đột lợi ích; quy tắc ứng xử; kê khai và kiểm soát thu nhập, tài sản; phòng ngừa tham nhũng trong khu vực tư. Tuy nhiên dự thảo luật cần củng cố thêm các quy định về phòng, chống tham nhũng trong mua sắm, đấu thầu công; về tính liêm chính trong hoạt động tư pháp; về hối lộ công chức nước ngoài, công chức làm việc trong các tổ chức quốc tế công tiếp theo quy định của Bộ luật Hình sự (2015); về trách nhiệm hình sự của pháp nhân liên quan tới hành vi đưa, nhận và môi giới hối lộ.
Và quan trọng hơn là cần có những quy định cụ thể về hành vi làm giàu bất chính - một trong những rào cản quan trọng đối với việc kiểm soát tài sản, thu nhập gia tăng bất thường mà không giải thích được nguồn gốc. Hiện Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới, vì vậy DN hoạt động tại Việt Nam buộc phải tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc và chuẩn mực quốc tế và liên quốc gia về kiểm soát tham nhũng và tăng cường liêm chính trong hoạt động kinh doanh.
Điều này cho thấy tính cấp thiết của việc rà soát tổng thể tính thống nhất và phù hợp của các luật đó với Luật Phòng chống tham nhũng (sửa đổi) sau khi được ban hành. Ngoài việc củng cố các nguyên tắc về phòng chống tham nhũng đối với khu vực tư trong luật, cũng cần lồng ghép các yêu cầu về công khai, minh bạch, chống tham nhũng trong các văn bản luật chuyên ngành như Luật DN, Luật Các TCTD, Luật Chứng khoán…
“Phòng, chống tham nhũng không chỉ thuộc trách nhiệm của nhà nước. Các tổ chức, DN vừa là tác nhân vừa là nạn nhân của tham nhũng trong một môi trường kinh doanh chịu nhiều tác động của tham nhũng. Nên nhớ, chi phí tuân thủ thấp hơn chi phí vì tham nhũng”, bà Catherine nhấn mạnh.