Mứt truyền thống gian nan lấy lại chỗ đứng

Mứt cổ truyền sẽ đi đâu…?

Những ngày này, tại một số xưởng sản xuất mứt tại làng Xuân Đỉnh, người làm luôn tay luôn chân để kịp hàng tết. Theo chia sẻ của nhiều người, từ đầu tháng 11, người dân làng Xuân Đỉnh đã sẵn sàng nguyên liệu để sản xuất mứt cổ truyền cho dịp Tết Nguyên đán 2021.

Từ 5 giờ sáng, chủ xưởng và công nhân đã tất bật gọt bí, cà rốt, gừng thành từng khúc nhỏ… rồi đem ngâm vào nước vôi loãng cho trắng. Sau đó sẽ đem nấu với đường trắng tạo vị ngọt. Các công đoạn tưởng chừng như đơn giản, nhưng để sản xuất được số lượng lớn, phải mất từ 7 - 10 ngày mới có được khoảng 10 tấn mứt các loại.

Một hộp mứt truyền thống đã trở thành điều không thể thiếu khi Tết đến của nhiều gia đình

Ngoài các loại mứt chính bao gồm mứt bí, mứt gừng, đu đủ, quất, cà chua, hồng… một vài năm trở lại đây, các hộ sản xuất tại Xuân Đỉnh đã thêm một số loại mứt mới theo nhu cầu thị trường. Giá của các hộp mứt cổ truyền dao động từ 30.000 - 50.000 đồng/hộp, những hộp được đầu tư hơn về mặt hình thức sẽ có giá cao hơn, từ 100.000 - 120.000 đồng/hộp.

Tuy nhiên, mấy năm trở lại đây, mặc dù đã có những thay đổi trong cách thức bán hàng cũng như thêm một số loại mứt được khách ưa chuộng nhưng doanh thu của các cửa hàng bán mứt lớn tại làng Xuân Đỉnh vẫn giảm.

Anh Đinh Văn Tỵ, chủ cửa hàng mứt cổ truyền Đinh Tỵ cho biết: “Năm nay, cửa hàng không nhận được nhiều đơn hàng lớn, chỉ có khách bán lẻ hoặc đặt với số lượng ít. Một phần vì ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên nhiều doanh nghiệp không đặt hàng như mọi năm, một phần vì từ vài năm nay, bánh kẹo ngoại được ưa chuộng nhiều hơn. Việc buôn bán cũng vì thế mà khó khăn hơn nhiều. Có thể thấy, các loại mứt cổ truyền đang bị mất dần vị thế”.

Cũng chính vì lãi lời không đáng bao nhiêu, mà để làm mứt truyền thống rất kỳ công, nên nhiều hộ dân tại làng Xuân Đỉnh đã ngừng sản xuất mứt tết cổ truyền. Anh Tỵ cho biết thêm, khoảng 4 năm trước, dịp này cả ngõ còn bận rộn chuẩn bị mứt cho dịp Tết Nguyên đán, nhưng đến bây giờ, chỉ còn gia đình anh Tỵ và một vài hộ đã có thâm niên sản xuất trên 30 năm là vẫn tiếp tục làm nghề. Tuy vẫn cố gắng duy trì, nhưng lượng mứt sản xuất năm nay của nhà anh Tỵ cũng ít hơn so với các năm trước, tối đa chỉ từ 500 - 600 hộp mứt.

Thời kỳ hoàng kim, cả làng có tới 30 hộ sản xuất mứt tết, nhưng hiện giờ số lượng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Không khí vào vụ tết vui như ngày hội, hương thơm của các loại trái cây tỏa khắp lối, bếp nhà nào cũng đỏ lửa giờ đây chỉ còn trong ký ức.

Mong tìm lại vị thế

Dù trên thị trường đã đủ loại bánh kẹo, mứt ngoại với đủ mọi mức giá, nhưng mứt làng Xuân Đỉnh vẫn là điểm đến quen thuộc của nhiều người.

Chị Vũ Thu Nga (Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết: “Mỗi dịp tết đến xuân về, gia đình tôi có thói quen phải có hộp mứt tết cổ truyền trên bàn thờ vào dịp cúng giao thừa, vì vậy tôi thường ra nhà anh Tỵ ở Xuân Đỉnh để mua mứt. Mặc dù bây giờ có nhiều loại bánh kẹo ngoại hấp dẫn nhưng chúng tôi vẫn tôn trọng truyền thống”.

Không chỉ gia đình chị Nga, anh Nguyễn Đình Hiếu (Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ vẫn thường đi ra đường Võ Chí Công (gần làng Xuân Đỉnh) để mua mứt Tết của cửa hàng Đỗ Thế Gia. Anh Hiếu chia sẻ: “Bắt đầu từ 15 tháng Chạp, gia đình tôi sẽ chuẩn bị sắm sửa cho dịp tết, một cành quất hoặc cành đào, những chiếc đèn lồng trang trí nhà cửa, câu đối để treo và đặc biệt không thể thiếu đó là hộp mứt cổ truyền để đặt trên bàn thờ”.

Theo anh Hiếu, nhịp sống hiện đại có thể khiến thay đổi một số thói quen trong ngày tết, tuy nhiên, một miếng mứt truyền thống với ý nghĩa đầu năm ngọt ngào, hạnh phúc và nhiều may mắn đã trở thành thói quen của gia đình.

Tại cửa hàng bánh mứt gia truyền Đỗ Thế Gia (đường Võ Chí Công, Tây Hồ, Hà Nội), từ đầu tháng Chạp, nhiều người dân đã đến đây để mua những hộp mứt cổ truyền. Bên cạnh việc bán lẻ các hộp mứt, cửa hàng Đỗ Thế Gia còn sắp xếp thành các gói quà tết phục vụ nhu cầu của khách hàng. Trong gói quà còn kết hợp thêm một số mặt hàng nổi bật của gia đình như mận, mơ dẻo và một số loại ô mai khác. Chị Nguyễn Lan Anh, đại diện cửa hàng cho biết: “Năm nay mặc dù doanh số giảm so với cùng kỳ năm trước, tuy nhiên, lượng khách hàng quen thuộc vẫn tiếp tục lựa chọn bánh mứt tại đây”.

Đối với nhiều người dân tại làng Xuân Đỉnh, nghề làm mứt không chỉ là một nghề để kiếm sống, mà đó còn là truyền thống của gia đình, nét đẹp văn hóa từ nhiều đời truyền lại. Các chủ xưởng làm mứt tại đây cho biết, chỉ cần vẫn còn có thể, họ vẫn quyết giữ nghề truyền thống của ông cha. Tuy nhiên, để mứt truyền thống tìm lại được vị thế, vẫn cần sự chung tay của các ngành, các cấp, có cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển ngành nghề; tập huấn, hướng dẫn về vệ sinh an toàn thực phẩm... để làng nghề phát triển bền vững.