Nâng vai trò của các Quỹ đầu tư để thúc đẩy phát triển thị trường hiệu quả

Ông Lu Hui Hung, Tổng Giám đốc, Công ty CP Quản lý Quỹ Phú Hưng cho biết, trong năm 2023, các khó khăn của ngành quản lý quỹ dần dần được tháo gỡ, nhiều quỹ mở đã ghi nhận hiệu quả kinh doanh tăng trưởng cao hơn so với bình quân thị trường nhờ sự nhạy bén trong việc nắm bắt thời cơ tăng trưởng và khả năng quản trị rủi ro danh mục.

“Trong khi chỉ số VN-Index kết năm 2023 tăng trưởng ở mức 12%, thì một số quỹ mở đã ghi nhận mức tăng trưởng cao hơn đáng kể so với chỉ số VN-Index; thậm chí, một số quỹ mở còn có mức tỷ suất sinh lời đạt trên 30%. Theo thông tin từ Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC), số lượng các quỹ tham gia cũng như tần suất giao dịch trong năm 2023 đều ghi nhận tăng lên, đặc biệt là quỹ mở. Chúng rất lạc quan về sự phát triển trong tương lai của ngành Quản lý Quỹ tại Việt Nam”, Ông Lu Hui Hung cho hay.

Vì sao nhà đầu tư chưa mặn mà với Quỹ

Bà Nguyễn Thị Hằng Nga, CFA, Phó Tổng giám đốc, Công ty Quản lý Quỹ Vietcombank (VCBF) cho biết, trong năm qua, các quỹ có lợi nhuận cao hơn mức tăng trưởng của VN-Index. Trong tổng số 20 quỹ cổ phiếu mà VCBF thống kê chỉ có 3 quỹ có kết quả thấp hơn VN-Index.

Thực tế, quỹ mở mang lại rất nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, tuy nhiên hầu hết nhà đầu tư cá nhân Việt Nam chưa lựa chọn đầu tư vào loại hình quỹ này. Theo một thống kê của UBCKNN, tại ngày 31/3/2023, mới chỉ có hơn 212.600 nhà đầu tư quỹ mở, cùng với 35.581 nhà đầu tư tham gia quỹ ETF, chỉ chiếm 0,25% dân số Việt Nam đã đầu tư quỹ đại chúng tính đến thời điểm này.

Có nhiều lý do để giải thích cho việc này. Thứ nhất, tâm lý sợ lỗ do thị trường biến động. Tuy nhiên, việc đầu tư thông qua quỹ sẽ giảm thiểu rất nhiều rủi ro cho nhà đầu tư. Một điểm ưu việt của chứng chỉ quỹ là Quỹ sẽ đầu tư vào một rổ nhiều cổ phiếu nên gần như không có trường hợp quỹ giảm 50 hay 70% như trường hợp nhiều nhà đầu tư chỉ đầu tư vào một cổ phiếu riêng lẻ.

Thứ hai là tâm lý muốn nhân tài khoản lên vài lần trong thời gian ngắn, hay mua đáy, bán đỉnh. Tuy nhiên, bài học rút ra trong suốt hơn 13 năm làm quản lý đầu tư của bà cho thấy những quyết định ảnh hưởng tệ nhất đến danh mục là khi muốn mua đáy bán đỉnh, và thực tế là chưa bao giờ làm được điều này, trong khi vì tâm lý mua đáy bán đỉnh mà có thể bỏ lỡ cơ hội nắm giữ các cổ phiếu tốt có khả năng tăng nhiều lần.

Thứ ba, ngành quản lý quỹ còn mới, kiến thức nhà đầu tư còn chưa nhiều, cảm giác thiếu tin tưởng khi đầu tư vào quỹ. Cuối cùng là hệ thống đại lý phân phối chưa phát triển, các ngân hàng chưa được phân phối chứng chỉ quỹ mà chỉ giới thiệu trong khi ngân hàng là kênh phân phối chính của loại hình này. Còn các công ty chứng khoán cũng bỏ ngỏ mảng phân phối chứng chỉ quỹ mà chỉ tập trung vào môi giới khuyến khích nhà đầu tư giao dịch.

Ông Lu Hui Hung, thì cho rằng có nhiều lý do. Có thể là do nhà đầu tư chưa cập nhật đầy đủ thông tin về ngành quỹ. Thứ hai là do tâm lý và hành vi. Có không ít nhà đầu tư cá nhân bị ảnh hưởng bởi các nguồn thông tin không chính thức hoặc quảng cáo bị sai lệch. Họ có thể phải đối mặt với những khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn tư vấn và hướng dẫn tài chính đáng tin cậy. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng bị ảnh hưởng bởi cảm xúc, định kiến và sở thích khi đưa ra quyết định đầu tư. Thứ ba cũng có thể bắt nguồn từ phía các quỹ, nhiều quỹ có mục tiêu tập trung vào khách hàng có giá trị tài sản ròng cao, nên nhà đầu tư lẻ chưa tiếp cận được.

Theo số liệu của BCG, tổng tài sản của các công ty quản lý quỹ trên toàn cầu cuối năm 2023 đạt 98,3 nghìn tỷ USD, tương đương khoảng 98% GDP toàn cầu năm 2022. Còn theo số liệu của Hiệp hội các quỹ đầu tư quốc tế, quy mô quỹ mở và quỹ ETF toàn cầu đạt khoảng 63 nghìn tỷ USD với gần 138 nghìn quỹ, tương đương gần 63% GDP toàn cầu năm 2022.

Trong đó, Trung Quốc, nước có ngành quản lý quỹ chỉ mới bắt đầu từ năm 1998 và quỹ mở đầu tiên thành lập năm 2001 nhưng đã có quy mô quỹ mở và ETF đạt gần 3.400 tỷ USD vào quý 1/2023, tương đương gần 19% GDP năm 2022 với hơn 9.400 quỹ các loại. Còn Ấn Độ là nước có thu nhập bình quân đầu người thấp hơn Việt Nam, nhưng có chính sách mạnh mẽ thu hút nhà đầu tư cá nhân đầu tư vào quỹ mở ghi nhận quy mô quỹ mở và ETF đạt gần 473 tỷ USD, tương đương gần 14% GDP năm 2022. Tại nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ, quy mô quỹ mở và ETF cuối quý 1/2023 đạt 30,3 nghìn tỷ USD, bằng 119% GDP năm 2022 với hơn 10.200 quỹ.

Tại Việt Nam, theo số liệu của UBCKNN, mặc dù đã có những bước phát triển đáng khích lệ, quy mô của các quỹ đầu tư chỉ là 72.600 tỷ đồng đến 31/3/2023, gần như không đáng kể chỉ chiếm 0,8% GDP. Các quỹ đầu tư chỉ chiếm 12% tổng tài sản quản lý của các công ty quản lý quỹ với tổng cộng 99 quỹ đầu tư, trong đó quỹ ETF chiếm tới 45% tổng tài sản, và trung bình nhà đầu tư nước ngoài sở hữu tới 61% các quỹ ETF. Như vậy, điều này cho thấy ngành quản lý quỹ ở Việt Nam mới chỉ ở giai đoạn đầu của sự phát triển và tiềm năng ở phía trước còn rất lớn.

Để thị trường phát triển, cần nâng vai trò của các quỹ

Để ngành quỹ có thể phát triển tương xứng với sự phát triển của nền kinh tế, giúp thị trường chứng khoán phát triển ổn định, trở thành nguồn vốn quan trọng cho các doanh nghiệp có chất lượng cao phát triển, cũng như là công cụ quan trọng trong xây dựng thịnh vượng tài chính cho cá nhân, bà Nguyễn Thị Hằng Nga cho rằng rất cần sự chung tay của tất cả các chủ thể tham gia chuỗi giá trị của ngành bao gồm Chính phủ, các công ty quản lý quỹ, công ty chứng khoán và đặc biệt là nhận thức của công chúng đầu tư.

Về phía Chính phủ, trong Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030, Chính phủ đã có chiến lược phát triển nhà đầu tư tổ chức, trong đó chú trọng phát triển các loại hình quỹ đầu tư chứng khoán. Tuy nhiên, theo bà có thể đặt ra các mục tiêu cụ thể hơn, đồng thời có các quy định cởi mở hơn để phát triển ngành quỹ.

Tại Trung Quốc, năm 1998 công ty quản lý quỹ đầu tiên được thành lập nhưng chỉ đến năm 2002 Quỹ bảo hiểm xã hội của Trung Quốc đã được uỷ thác danh mục cho công ty quản lý quỹ đầu tư; hay là cho phép các ngân hàng thương mại được phân phối chứng chỉ quỹ. Việt Nam cũng nên sớm có các quy định tương tự.

Ngoài ra, chúng ta cũng có thể có các quy định phù hợp hơn để khuyến khích sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp và quỹ đầu tư trái phiếu, hay tạo điều kiện để công ty quản lý quỹ có công cụ để tạo ra các giải pháp mới cho nhà đầu tư…

Theo ông Lu Hui Hung để thúc đẩy ngành quỹ, trước tiên phải giúp cho công chúng hiểu về sản phẩm này. Các sản phẩm quỹ sẽ không chỉ được đầu tư bởi các nhà đầu tư có năng lực tài chính mạnh, mà còn được đầu tư bởi những người có mức thu nhập trung bình để họ có thể đạt được các mục tiêu tài chính trong cuộc sống.