Người bắc “Nhịp cầu nối những bờ vui”

Nhà thơ Phan Văn Từ

Tính đến nay, cả in chung và in riêng, Phan Văn Từ đã có 8 tập thơ, đã có 1 tặng thưởng (tạp chí Văn nghệ Quân đội), 4 giải thưởng, trong đó có cả giải thưởng Văn học Nghệ thuật Việt Nam (năm 2007, tập thơ “Tia nắng cuối chiều”). Nhưng Phan Văn Từ để lại dấu ấn trong tôi và nhiều bạn bè văn nghệ không phải ở những giải thưởng – mặc dù giải thưởng cũng là thước đo bút lực của một văn nghệ sĩ.

Tôi nói vậy bởi những dấu ấn mà Phan Văn Từ để lại trong bộ nhớ của chúng tôi, là những năm tháng khi ông chưa có giải thưởng nào cả. Đó là những năm tháng của thập kỷ tám mươi, thế kỷ XX.

Mới gặp ông, nếu không phải dân văn nghệ, không ai nghĩ ông là nhà thơ. Ông như một nông dân. Ông giống bởi cái dáng vóc lực điền; bởi 8 sào ruộng khoán của người vợ thân yêu, một mình ông cày, bừa, kéo trục tất tần tật! Con người ấy, phong cách ấy không bạn yêu thơ nào lại hình dung được, ông có những bài thơ, câu thơ đã trở thành tiềm thức của nhiều thế hệ:

Chiếc cầu là nơi hò hẹn của đôi ta/ Đêm trăng sáng chân cầu em giặt áo/ Đêm trăng sáng trên cầu anh thổi sáo/ Nhịp cầu nối những bờ vui.

“Nhịp cầu nối những bờ vui” nghe quen quá rồi nên nhiều người có cảm giác “chẳng có gì cả”. Nhưng đó là một hình tượng thơ rất trữ tình và lãng mạn! Đọc lên, hát lên, hình tượng thơ sẽ lay động tâm hồn, làm cho lòng ta xao xuyến, yêu đời hơn! bởi thế mà bài thơ viết từ lâu, từ trong chiến tranh nhưng nó vẫn sống mãi với thời gian. Và quan trọng hơn, thời nào cũng làm say mê lòng người, nhất là những đôi lứa đang hò hẹn yêu nhau.

Nếu nhìn bằng con mắt đời thường, ta dễ ngộ nhận, Phan Văn Từ có vẻ cục mịch bởi tác phong chậm chạp, ít nói, hay nhường nhịn. Ngồi nói chuyện hay đọc thơ, bình phẩm thơ, ông nhường hết. Nhưng là lầm tưởng thôi. Ông có đôi mắt sáng dưới cặp lông mày rậm và luôn nhìn thẳng, nhìn đối diện với người nói chuyện. Và điều đáng nói nhất là nhìn thẳng vào đời. Văn nghệ sĩ thường có nhãn quan ấy nhưng không phải là tất cả, thậm chí không nhiều. Phan Văn Từ nằm trong số ít ấy. Đó là dấu ấn thứ hai mà ông để lại trong lòng bạn bè.

Từ thập kỷ tám mươi, nghĩa là cách đây đến hai ba mươi năm, đời sống xã hội lúc đó khác lắm bây giờ. Dường như tất cả sống theo một chiều, nhìn theo một chiều, nói cũng theo một chiều! Thế nhưng Phan Văn Từ đã nhìn ngược và nói ngược (thực chất không phải ông nói ngược mà là nói thật, bởi ông dám nhìn thật đời, điều mà nhiều người né tránh). Dũng cảm hơn, ông đã đưa những chuyện khác thường của đời sống vào thơ.

Những năm tháng này, đời sống của người lao động, nhất là những người làm công ăn lương, không loại trừ các văn nghệ sĩ, nghèo khổ đến mức không đủ ăn, không đủ mặc! Những năm đó tôi cũng tòm tèm làm thơ, vì thế mới quen được Phan Văn Từ. Khi tìm đến Đài phát thanh tỉnh, tôi nấn ná, ba nhắm bảy nhót mới xin được bảo vệ cho vào cổng. Vào cổng rồi lại rụt rà rụt rè hỏi cho được phòng ở Phan Văn Từ. Tôi ngỡ mình đã vào nhầm (lúc đó tôi chưa biết ông).

Trong đầu tôi đang hình dung nơi ăn ở và làm việc của nhà thơ, biên tập viên một đài phát thanh phải đàng hoàng, sang trọng thì đập vào mắt tôi là một căn phòng có hai cánh cửa tuyềnh toàng, ba bốn lỗ thủng (sau này tôi mới biết những lỗ thủng còn để những người quen đến không gặp thì bỏ bài vào phòng ông)!

Gian nhà được ngăn đôi bằng lá cót thành hai phòng ở, đấu lưng vào nhau. Chiếc giường cá nhân ọp ẹp lót một chiếc chăn bông rách lỗ chỗ. Trên bàn biên tập bằng gỗ mộc, một nửa là chồng bản thảo – chủ yếu là thơ, một nửa là hai cái xoong, một nấu cơm, một kho cá trích được lót hai tờ giấy đen nhẻm nhọ nồi…

Nghiệp thơ của Phan Văn Từ, tất nhiên không chỉ có vậy. Những dấu ấn mà ông để lại trong lòng bạn bè văn nghệ cũng không chỉ có vậy. Nhưng chỉ chừng ấy thôi, cũng chẳng phải dễ dàng gì! Đó là những dấu ấn của một nhà thơ luôn sống thật với lòng mình, nói thật lòng mình.

Nguyễn Việt Hòa