Nhạc Trịnh trên làn điệu ca Huế

Sự táo bạo cần thiết

“Ở trọ” và “Biết đâu nguồn cội” là 2 ca khúc nổi tiếng của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vừa được gia đình, bạn bè ông chọn để thể nghiệm trên nền một số làn điệu ca Huế trong một chương trình nghệ thuật gần đây ở Huế. Sự táo bạo này nhận được sự tán thưởng lẫn chưa đồng tình.

NSƯT Kiều Oanh trình diễn 2 nhạc phẩm “Ở trọ” và “Biết đâu nguồn cội” trên làn điệu ca Huế

Trong di sản âm nhạc đồ sộ, phong phú mà nhạc sĩ Trịnh Công Sơn để lại có nhiều ca khúc gần gũi với Huế. Sinh thời nhạc sĩ họ Trịnh cũng từng thổ lộ “Tôi là đứa con của Huế. Huế là người yêu của tôi, là giấc mộng của tôi. Và dù không có một chữ “Huế” nào trong lời hát, nhưng tất cả các bài hát của tôi đều là Huế cả”.

Có lẽ đây là một trong những động lực để bà Trịnh Vĩnh Trinh cùng phu quân Nguyễn Trung Trực và nhà thơ Nguyễn Duy lựa họn 2 ca khúc nổi tiếng của ông để thể nghiệm trên làn điệu của ca Huế trong chương trình “Vọng cố đô” diễn ra mới đây tại Huế. Chương trình mang tính chất “giao tình” nhưng thu hút sự tham gia, thưởng thức của hàng trăm khán giả là bạn bè cố nhạc sĩ và nhà thơ Nguyễn Duy.

Đặc biệt, hưởng ứng và tham gia trình diễn chương trình còn có rất nhiều nghệ sĩ gạo cội ở nhóm Đông kinh Cổ nhạc Hà Nội; Câu lạc bộ nhã nhạc - ca Huế Phú Xuân. Trong chương trình, cùng với nhiều tác phẩm thơ của nhà thơ Nguyễn Duy sáng tác về Huế và bạn bè từ năm 1975 đến nay được chính tác giả đọc, hoặc được ngâm, trình bày theo làn điệu chèo, dân ca Bắc bộ, còn có chương trình ca nhạc khá đặc biệt của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Đó là nhạc phẩm “Ở trọ” thể nghiệm trên làn điệu của vè Huế, còn “Biết đâu nguồn cội” trên làn điệu hò mái nhì và bài “Tương tư khúc”. Đây quả thật là một sự thể nghiệm rất táo bạo bởi nhạc Trịnh bình thường nghe đã không dễ, lại “phá cách” theo cách mới mẻ này càng kén người nghe hơn.

Những ý kiến trái chiều

Sau đêm thể nghiệm nhạc Trịnh trên làn điệu ca Huế, nhà thơ Nguyễn Duy chia sẻ: Thật ra là từ thành công bước đầu về việc thể nghiệm thơ của mình vào dân ca Bắc bộ thì ông nghĩ đến việc về Huế thử, thể nghiệm xem lời thơ, lời nhạc của một số ca khúc của Trịnh Công Sơn có hát được trên nền dân ca Huế hay không. Bài “Ở trọ” thì vào khá “ngọt”, còn bài “Biết đâu nguồn cội” thì khó quá, vào rất là khó.

Ngay nghệ sĩ Thanh Tâm của Huế hát cũng rất khó khăn cho nên chỉ thể nghiệm ở một mức độ nào đó trên nền hò Huế thôi, chứ không ai dám sửa lời của bài hát cả. Khi thể hiện, nghệ sĩ đã rất cố gắng. Bài hát của Trịnh Công Sơn gần như là có “cái khung” cố hữu, bây giờ lấy nó ra rồi lắp vào một cái khung khác thì rất là khó, không như thơ lục bát trình bày trên nền dân ca Bắc bộ.

NSƯT Nguyễn Thị Kiều Oanh (Hà Nội) bày tỏ: Riêng về nhạc Trịnh với dân ca Huế có những điểm tương đồng đó là chất thơ, chất trữ tình, tính nhân văn ẩn chứa trong từng ca từ của nhạc Trịnh; đó là chất Huế, là âm hưởng về Huế trong nhạc Trịnh… Tất nhiên trình bày với việc áp vào cái nền ca Huế là điều rất khó, nhất là không thể thay đổi về ca từ của nhạc Trịnh.

“Ở trọ” và “Biết đâu nguồn cội” do người nghe đã quen rồi nên khi nghe lại theo lối hò vè, quả thật không cuốn hút lắm. Tuy nhiên, cái gì có chút chấm phá cũng khá dễ thương nhưng trong mức độ nào đó thôi, như bài “Nét và hình” đó, rất hay.

Còn ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh sau đêm diễn đã rất hài lòng khi tâm sự. Cái gì cũng phải can đảm mới tìm ra những mới mẻ mà nó hay. Khi nói đến âm nhạc Trịnh Công Sơn thì nói đến cái giai điệu đã đi vào lòng người, khi nhắc đến bài hát đó thì người ta nhớ đến cái giai điệu của bài hát đó.

Thành thử. ngay cả người hát, giai điệu bài hát đã nằm ở trong đầu rồi, nay chuyển qua thể loại khác rất là khó. Tuy nhạc của Trịnh Công Sơn rất gần gũi với thơ, nếu muốn thử nghiệm cũng rất ít bài chuyển qua được, chứ không phải bài nào cũng chuyển qua thử được. Và khi thử nghiệm có người thích, có người không thích nhưng không phải vì thế mà không làm.

Nghệ sĩ ca Huế Nguyễn Tấn Thôn Thất Ý Nhi thổ lộ. Bà ủng hộ việc thể nghiệm. Tại sao lại không khi giới trẻ ngày nay đôi lúc họ cũng muốn nghe sự trình diễn khác hơn lối trình diễn quen thuộc của một tác phẩm nào đó. Đặc biệt, việc sáng tác một ca khúc mới dựa trên chất liệu cũ, dân ca, âm nhạc truyền thống hay nhã nhạc Huế đều là sự thể nghiệm thú vị và cũng là cách để bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống.

Ở Nhật Bản mình có người bạn là nhạc sĩ và họ cũng sáng tác tác phẩm hiện đại trên nền tảng âm nhạc truyền thống. Ở Việt Nam, “Đêm tàn Bến Ngự” và một số ca khúc khác của nhạc sĩ Dương Thiệu Tước cũng là ví dụ điển hình tinh tế về sự sáng tác này.