Nhìn xa hơn sau cuộc thi

Phát hiện nhiều gương mặt tài năng

Cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên chèo toàn quốc năm 2020 là hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp, tạo điểm nhấn quan trọng trong Kế hoạch công tác của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL). Cuộc thi tiếp tục tôn vinh nghệ thuật sân khấu chèo trong đời sống văn hóa dân tộc, khuyến khích, động viên các nghệ sĩ trẻ đã có những đóng góp cho nghệ thuật chèo có cơ hội cùng đấu sức, góp tài trên sân khấu. Đây cũng là dịp để các nghệ sĩ trẻ giao lưu, trao đổi, học tập kinh nghiệm, nâng cao chất lượng biểu diễn, đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của người dân trong thời kỳ mới.

Cuộc thi là cơ hội để các diễn viên trẻ thể hiện tài năng

Sau cuộc thi, Ban tổ chức đã trao 10 huy chương Vàng, 18 huy chương Bạc, 1 giải Diễn viên chèo trẻ nhất và 3 giải Diễn viên chèo triển vọng. Tại lễ tổng kết, PGS. TS. Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL - Trưởng Ban Chỉ đạo cuộc thi đã đánh giá: “Các trích đoạn dự thi được dàn dựng công phu, có sự đầu tư về nghệ thuật và kỹ năng biểu diễn. Cuộc thi được các đoàn xem là ngày hội lớn, là nơi gặp gỡ trao đổi, học hỏi của các đồng nghiệp, bạn diễn để cùng nhau gìn giữ, xây dựng nền văn hóa Việt Nam. Lòng say mê chèo của các diễn viên trẻ rất đáng trân trọng, qua đó khẳng định các giá trị nghệ thuật quần chúng nói chung và của nghệ thuật chèo nói riêng trong đời sống xã hội hiện nay”.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông cũng đề nghị các đoàn nghệ thuật, các đơn vị tiếp tục chăm lo cho các nghệ sĩ trẻ nhiều hơn nữa, coi đây là một trong những công tác quan trọng để duy trì và phát huy nghệ thuật chèo truyền thống. Các đạo diễn cần tập trung vào việc khai thác chất liệu chèo, giữ gìn những nét đặc sắc, quý giá của bộ môn chèo. Bên cạnh đó, các diễn viên trẻ tiếp tục học tập, trau dồi kỹ thuật diễn xuất, học hỏi thêm kinh nghiệm của các nghệ sĩ đi trước để tạo được dấu ấn riêng của mình.

NSND Trịnh Thúy Mùi, Chủ tịch Hội đồng giám khảo đã đánh giá cao chất lượng cuộc thi: “Trước hết phải nói ngay mà không sợ hồ đồ rằng, cuộc thi mà chúng ta vừa trải nghiệm đã thành công tốt đẹp. Sự xuất hiện của những vai diễn trẻ trên sân khấu lần này đã cho thấy những tinh hoa của nghệ thuật chèo, sức sống ngàn năm cùng với vẻ đẹp cuốn hút của nó. Sức sống, vẻ đẹp và sự cuốn hút của nghệ thuật chèo, nay đã được các thế hệ diễn viên trẻ kế thừa và thể hiện một cách sáng tạo. Sức trẻ hồn nhiên, nhiệt huyết mê say, chất giọng đầy đặn, truyền cảm và tươi sáng trong diễn xuất đã khiến cho sân khấu lần này sôi nổi, sống động, nhiều khi làm nhạt nhòa vẻ thi thố để trội lên cảm hứng thăng hoa của sự sáng tạo nghệ thuật…”. Song NSND Trịnh Thúy Mùi cũng “nhắc nhở”, gửi gắm thế hệ trẻ: “Cuộc thi này đã xuất hiện nhiều em diễn viên trẻ, có trình độ nghệ thuật chuyên nghiệp, báo hiệu tiềm năng sẵn sàng thay thế lớp đàn anh, đàn chị. Tuy nhiên, với điều kiện các em phải thật yêu nghề, nuôi chí sáng tạo, tự nguyện tiếp tục học tập, khổ công rèn luyện, trải nghiệm vượt bậc, cập nhật kiến thức để tự tin, làm chủ mọi sáng tạo để đạt tới trình độ nhuần nhuyễn và điêu luyện”.

Rất cần tiếp lửa

Sau cuộc thi, nhìn nhận cả một quá trình tồn tại của nghệ thuật chèo trong đời sống, phải nói rằng nghệ thuật chèo có nhiều bước thăng trầm. Và việc phát hiện tài năng, truyền lửa tài năng, hay tìm thêm người đủ tâm, tầm, tài cống hiến cho nghệ thuật chèo rất khó khăn. Liên hoan nghệ thuật sân khấu chèo toàn quốc năm 2019 được tổ chức tại Bắc Giang vào năm ngoái là một ví dụ. Sau liên hoan, các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu văn hóa lại mổ xẻ vấn đề làm sao để chèo có sức sống trong lòng công chúng. Nhiều nhà nghiên cứu phải ngao ngán khi bao nhiêu năm rồi chèo vẫn thế. PGS-TS. Trần Trí Trắc, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo liên hoan cho rằng: “Ðây là một liên hoan chèo hoài cổ. Liên hoan toàn vở cũ, đề tài lịch sử, dã sử, huyền thoại cũ kỹ, có những vở người ta đã diễn hàng chục năm rồi. Ví dụ Kiều Loan của Hoàng Cầm viết từ năm 1942, tới bây giờ là 77 năm rồi. Còn phần lớn vở diễn từ 30 đến 40 năm lại lôi ra diễn lại”.

Ban tổ chức trao Huy chương vàng cho các thí sinh tại cuộc thi

Chuyện thiếu tài năng đam mê, thiếu kịch bản, nhất là thể loại kịch hát đang trở thành nỗi lo trầm trọng. Sân khấu chèo chỉ “sống” được khi có kịch bản hay. Các nhà văn hóa, nghệ sĩ muốn kêu gọi người trẻ hãy viết kịch bản chèo cho thế hệ mình, bởi chỉ có họ mới hiểu cặn kẽ những suy nghĩ, trở trăn của thế hệ mình. Song đó chỉ là mơ ước. Thực tế rất hiếm hoi mới có những cuộc thi viết kịch bản chèo, bởi không có nguồn kinh phí.

Theo nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long, chèo là loại hình nghệ thuật phổ biến nhất trong văn hóa người Việt vùng đồng bằng sông Hồng, một di sản quý, là báu vật của dân tộc. Ðồng thời chèo cũng là một kho tàng hết sức phong phú của nhiều loại hình nghệ thuật như: âm nhạc, sân khấu, mỹ thuật, văn học… Nhưng cùng với các loại hình nghệ thuật khác, chèo đang gặp thách thức rất lớn khi chưa đi sâu được vào đời sống đương đại.

Ông Lê Minh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn khẳng định, yếu tố tài năng trẻ trong bất kỳ lĩnh vực nào cũng là yếu tố quan trọng có vai trò kế cận, quyết định cho sự tồn tại, phát triển, nhất là đối với nghệ thuật truyền thống, trong đó có nghệ thuật chèo. Nếu không có sự chăm sóc cho thế hệ trẻ kế tiếp để “Tre già măng mọc”, không bao lâu nữa chúng ta chỉ có thể thưởng thức lại những làn điệu chèo thông qua các kênh mạng internet, các thiết bị âm thanh thu sẵn, không còn cơ hội để thả hồn say sưa vào những làn điệu chèo quen thuộc của “Lưu Bình Dương Lễ”, “Nghêu sò, ốc, hến”, hay những trích đoạn “Xúy Vân giả dại”, “Thị Màu lên chùa”... được biểu diễn trực tiếp trên sân khấu.

Sau cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên chèo toàn quốc, chúng ta cần một cuộc tiếp lửa cho các lớp nghệ sĩ tiếp tục phát huy sự đam mê, yêu nghề để cống hiến nhiều hơn nữa cho nghệ thuật sân khấu chèo. NSND Trịnh Thúy Mùi chia sẻ về việc kéo khán giả đến với chèo: Nếu ai đã từng dự những buổi các cháu học sinh xem chèo hào hứng không khác gì xem một trận đá bóng thì không ai nói là chèo thiếu khán giả. Chúng ta chưa biết cách, chúng ta buông bỏ bao nhiêu năm nay. Đó là một khoảng trống lớn, chúng ta đã không chú trọng đến việc phát triển khán giả của chèo mà chỉ quan tâm đến vấn đề học thuật. Nếu tất cả các đoàn chèo cùng chung tay vào làm thì chắc chắn, chúng ta sẽ có các lớp khán giả kế cận.