Phát tán phim chiếu rạp lên mạng xã hội: Cần xử lý quyết liệt

Vấn nạn nhức nhối

Từ lâu, quay lén phim chiếu rạp rồi đăng tải, phát trực tiếp lên mạng xã hội là chuyện “biết rồi, nói mãi” ở Việt Nam. Không ít nhà sản xuất, đạo diễn phim khổ sở với tình trạng này vì nó ảnh hưởng đến doanh thu, hình ảnh của đứa con tinh thần với công chúng.

Hai tác phẩm ăn khách nhất của rạp phim Việt trước khi dịch Covid-19 kéo đến hồi tháng 4/2021, đó là Bố già (Trấn Thành và Vũ Ngọc Đãng đạo diễn), Gái già lắm chiêu V: Những cuộc đời vương giả (đạo diễn Nam Cito, Bảo Nhân) là nạn nhân của tình trạng này. Cả hai bộ phim đều bị quay trộm những cảnh thắt nút, thể hiện cao trào cảm xúc, khơi mở toàn bộ bí mật câu chuyện phim.

Hai phim điện ảnh ăn khách trước khi dịch Covid-19 kéo đến, đã bị quay lén, phát tán trái phép lên mạng xã hội

Khi phát hiện sự việc, đạo diễn Vũ Ngọc Đãng cho biết anh cảm thấy rất tức giận khi Bố già bị nhiều khán giả vô ý thức quay lại các tình tiết nội dung phim rồi đưa lên mạng xã hội Tiktok, anh khẳng định “đây là hành vi không thể chấp nhận được. Trong khi đó, đạo diễn Bảo Nhân chia sẻ hết nạn livestream (phát trực tiếp) giờ đến nạn Tiktok. Cũng chỉ biết ngồi chờ ai gửi tin báo là có clip này clip kia thì liên hệ xin gỡ bỏ chứ cũng không biết làm sao. Bất lực! Đạo diễn Bảo Nhân mong các khán giả hãy xem phim văn minh và quảng bá cho phim theo cách đúng đắn chứ đừng tiết lộ phim bằng cách quay lại.

Ngược dòng thời gian, có không ít phim chiếu rạp Việt là nạn nhân của tình trạng trên. Bộ phim Cô Ba Sài Gòn của nhà sản xuất Ngô Thanh Vân vừa ra rạp, bị người khác phát trực tiếp lên trang mạng facebook. Sau khi xem ít phút, khán giả T. dùng điện thoại thông minh của bạn gái livestream phim Cô Ba Sài Gòn lên trang Phim+ của mạng xã hội facebook. Tấm Cám: Chuyện chưa kể cũng của đạo diễn Ngô Thanh Vân, vừa ra rạp cũng bị một bạn gái trẻ xem phim tại TP.HCM bật chế độ livestream lên facebook cá nhân. Bên cạnh đó, bộ phim Em chưa 18 (đạo diễn Lê Thanh Sơn) cũng bị một khán giả nữ phát trực tuyến từ cụm rạp ở Cần Thơ ngay trong suất chiếu sớm. Tương tự, phim Lô tô (đạo diễn Huỳnh Tuấn Anh), Xóm trọ 3D (NSND Hồng Vân), Chạy đi rồi tính (Nam Cito - Bảo Nhân), Vòng eo 56 (Vũ Ngọc Đãng)... cũng là nạn nhân của hành vi livestream trên facebook, phát tán trái phép trên các trang web giải trí trực tuyến khi không được sự đồng ý của chủ sở hữu.

Nhiều nghệ sĩ và khán giả chân chính có chung quan điểm, quay lén rồi phát tán phim chiếu rạp lên mạng là hành vi xâm phạm bản quyền, gây thiệt hại cho đơn vị sản xuất, tác động xấu đến thái độ thưởng thức văn hóa nghệ thuật nơi công cộng. Việc quay lén và phát tán tác phẩm nghệ thuật trái phép lên mạng xã hội không chỉ gây tổn hại đến doanh thu, mà còn giết chết giá trị nghệ thuật của tác phẩm đó, vô tình tạo thói quen thưởng thức nghệ thuật “không sạch”.

Cần nâng cao ý thức và không thể “dĩ hòa vi quý”

Tại một cuộc hội thảo về bản quyền phim điện ảnh và truyền hình ở Việt Nam, số liệu cho thấy có đến 40% các bộ phim chiếu rạp bị phát tán ngay khi công chiếu. Hành vi này ảnh hưởng mạnh đến doanh thu và có thể khiến đơn vị phát hành hay bản thân rạp chiếu bị phạt nặng vì vấn đề bản quyền. Hầu hết, khi làm việc và xử lý những cá nhân có hành động livestream, quay lén phim chiếu rạp thì đều nhận được câu trả lời là vì họ muốn được mọi người chú ý. Một thực tế đáng buồn là lẽ ra hành động này phải được lên án mạnh mẽ thì nhiều người, vẫn thản nhiên xem các đoạn phim do kẻ xấu quay lén. Chính việc làm của một bộ phận khán giả đã tạo “động lực” để nhiều bạn trẻ, với suy nghĩ bồng bột, phát tán những clip quay lén bất chấp pháp luật.

NSND Trần Ngọc Giàu chia sẻ, ở Việt Nam, sau mỗi lần bắt quả tang cá nhân phát tán tác phẩm trái phép lên mạng, các đơn vị thường chỉ làm ầm lên, sau đó dừng ở mức răn đe, cảnh cáo và tha, kèm theo bản cam kết “không được tái phạm” với người thực hiện hành vi sai trái. Nhiều cá nhân quay lén phim chiếu rạp và phát tán lên mạng cũng được nhiều đơn vị xử lý nhưng chưa triệt để và đến cùng theo luật định, vô hình trung làm một bộ phận khán giả thiếu ý thức “nhờn” luật. Theo đạo diễn Vũ Ngọc Đãng, nên phạt nặng những người phát tán phim chiếu rạp lên mạng xã hội để cảnh tỉnh những người khác, nhất là phim mới nhất của anh và đồng nghiệp là nạn nhân của hành vi này.

Nhiều ý kiến cho rằng, nếu nghệ sĩ có hành động quyết liệt thì vấn nạn quay lén, phát tán phim chiếu rạp lên mạng xã hội sẽ được ngăn chặn và đẩy lùi. Bởi theo Nghị định 28/2017/NĐ-CP quy định về hành vi xâm phạm quyền sao chép tác phẩm, người nào có hành vi sao chép bản ghi âm, ghi hình mà không được phép của chủ sở hữu quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình sẽ bị phạt tiền từ 15 - 35 triệu đồng. Ngoài bị phạt tiền, người vi phạm còn bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả buộc gỡ bỏ bản sao bản ghi âm, ghi hình dưới hình thức điện tử, trên môi trường mạng và kỹ thuật số hoặc buộc tiêu hủy tang vật vi phạm.

Nặng hơn, người nào có hành vi trên có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điểm a, Khoản 52, Điều 1 Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2017. Theo đó, tùy vào mục đích phát tán video, mức độ ảnh hưởng về kinh tế đối với chủ thể quyền tác giả, số tiền thu lợi bất chính thu được… người thực hiện hành vi quay lén, phát tán livestream phim điện ảnh trong rạp chiếu phim có thể bị xử lý hình sự nếu có một trong các yếu tố: quy mô thương mại; thu lợi bất chính từ 50 triệu đồng đến 300 triệu đồng; gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan từ 100 triệu đến dưới 500 triệu đồng…

Có thể thấy, với các quy định của pháp luật hiện hành, không khó để xử lý các trường hợp xâm phạm quyền tác giả, trong đó có quay lén, phát tán phim lên mạng xã hội. Tuy nhiên, ngoài nỗ lực bảo vệ quyền tác giả từ phía chủ thể, việc nâng cao ý thức người dân về vấn đề tôn trọng quyền tác giả được giới chuyên môn đánh giá là quan trọng nhất.