Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp

Một trong những nội dung nổi bật của Luật là quy định về đối tượng không được thành lập, góp vốn và quản lý doanh nghiệp. Theo đó, công chức và viên chức, theo quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức, không được phép tham gia các hoạt động này. Tuy nhiên, dự thảo Luật đã được sửa đổi để đảm bảo tính đồng bộ với Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cũng như Nghị quyết số 193/2025/QH15.

Cụ thể, công chức và viên chức được phép tham gia thành lập, góp vốn và quản lý doanh nghiệp trong các trường hợp liên quan đến khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, theo quy định của pháp luật.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, cho biết việc sửa đổi này nhằm đáp ứng ý kiến của các đại biểu Quốc hội, đảm bảo sự thống nhất trong hệ thống pháp luật. Quy định mới không chỉ tạo điều kiện cho các hoạt động đổi mới sáng tạo mà còn duy trì tính nghiêm minh trong quản lý công chức, viên chức.

Luật sửa đổi cũng đề cập đến quy định về phát hành trái phiếu riêng lẻ của các công ty chưa đại chúng. Một số đại biểu Quốc hội đề xuất không quy định chi tiết các điều kiện phát hành trái phiếu trong Luật Doanh nghiệp, mà nên giao Chính phủ hướng dẫn, tương tự như quy định trong Luật Chứng khoán.

Tuy nhiên, Chính phủ khẳng định sự cần thiết của việc giữ nguyên quy định này trong dự thảo Luật. Theo đó, hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu được bổ sung như một điều kiện phát hành trái phiếu riêng lẻ đối với các công ty không phải công ty đại chúng. Quy định này nhằm tăng cường năng lực tài chính của doanh nghiệp phát hành, đồng thời giảm thiểu rủi ro thanh toán trái phiếu cho cả doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tại Thông báo số 2001/TB-VPQH, đã nhất trí với đề xuất bổ sung này, nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát tài chính trong hoạt động phát hành trái phiếu. Ngoài ra, Chính phủ đã rà soát và làm rõ các quy định liên quan đến doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp phát hành trái phiếu để thực hiện dự án bất động sản, tổ chức tín dụng, doanh nghiệp bảo hiểm, tái bảo hiểm, môi giới bảo hiểm, công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán. Những chủ thể này được loại trừ khỏi phạm vi điều chỉnh của các quy định về điều kiện phát hành trái phiếu riêng lẻ trong Luật Doanh nghiệp, nhằm đảm bảo tính phù hợp với thực tế và các quy định pháp luật chuyên ngành.

Luật sửa đổi thể hiện rõ chủ trương chuyển mạnh từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm, phù hợp với Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Chính phủ đã tiếp thu ý kiến từ Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng như các đại biểu Quốc hội để hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc tổ chức đăng ký doanh nghiệp. Theo đó, các địa phương sẽ ban hành quy trình kiểm tra nội dung đăng ký kinh doanh, đảm bảo công khai, minh bạch và tăng cường kiểm tra, giám sát sau đăng ký. Quy định này không chỉ giảm thiểu thủ tục hành chính mà còn tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch cho doanh nghiệp.

Một nội dung quan trọng khác của Luật là quy định về “chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp”. Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cùng nhiều đại biểu Quốc hội tán thành việc khái quát khái niệm này, quy định theo nguyên tắc chung, tương đồng với Luật Phòng, chống rửa tiền. Chính phủ đã tiếp thu các ý kiến về trách nhiệm thu thập, lưu giữ và cung cấp thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi, đồng thời giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể về tiêu chí xác định và chế tài xử lý vi phạm khi không cung cấp thông tin theo quy định.

Về thời hạn bổ sung thông tin chủ sở hữu hưởng lợi, một số ý kiến đề xuất quy định thời gian cụ thể cho các doanh nghiệp đã thành lập trước khi Luật có hiệu lực. Tuy nhiên, Chính phủ quyết định không áp đặt thời hạn cụ thể, mà cho phép doanh nghiệp bổ sung thông tin này đồng thời với các thủ tục đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp. Lý do là việc yêu cầu doanh nghiệp thực hiện riêng một thủ tục hành chính để bổ sung thông tin sẽ làm tăng chi phí tuân thủ, không phù hợp với chủ trương đơn giản hóa thủ tục hành chính của Đảng và Nhà nước. Hơn nữa, yêu cầu này cũng chưa phù hợp với nguyên tắc không hồi tố trong áp dụng pháp luật, theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh rằng việc không quy định thời hạn cụ thể là giải pháp hợp lý trong bối cảnh hiện nay. Thống kê cho thấy, trung bình mỗi năm có khoảng 35% doanh nghiệp đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp, qua đó thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi sẽ dần được bổ sung đầy đủ theo thời gian. Ngoài ra, cơ quan nhà nước có thẩm quyền vẫn có thể yêu cầu doanh nghiệp cung cấp thông tin khi cần thiết, đảm bảo hiệu quả quản lý mà không gây thêm gánh nặng cho doanh nghiệp.