Sách viết cho thiếu nhi: Những tín hiệu tươi mới

Nhìn vào hàng loạt sách thiếu nhi ra mắt trong mùa hè năm nay có thể nhận thấy những tín hiệu khởi sắc. Đáng chú ý là loạt sách do NXB Kim Đồng ấn hành nhân kỷ niệm 65 năm ngày thành lập (17/6/1957 - 17/6/2022). Vốn dĩ, đây là NXB của thiếu nhi, cho thiếu nhi và vì thiếu nhi. 65 năm qua, đơn vị xuất bản này đã đồng hành cùng tuổi thơ - đó là một hành trình bền bỉ xây dựng và phát triển để trở thành NXB hàng đầu về xuất bản sách cho thiếu nhi tại Việt Nam. Từ tám cuốn sách đầu tiên, đến nay NXB Kim Đồng đã xuất bản hàng vạn cuốn sách với nội dung, đề tài phong phú, góp phần quan trọng vào bức tranh toàn cảnh của xuất bản phẩm dành cho thiếu nhi và ngành xuất bản Việt Nam.

Buổi giao lưu “Trang sách hồng nằm mơ màng ngủ” do NXB Kim Đồng tổ chức

Nhân dịp kỷ niệm 65 năm ngày thành lập, NXB Kim Đồng giới thiệu đến bạn đọc loạt ấn phẩm kỷ niệm gồm những tác phẩm tiêu biểu ở các mảng đề tài: văn học, nghệ thuật, lịch sử, khoa học, kiến thức, kỹ năng; ở các hình thức sách chữ, sách tranh, sách nghệ thuật (artbook)... Bộ ấn phẩm tuyển chọn những tác phẩm nổi bật của các tác giả trong và ngoài nước từng để lại dấu ấn trong lòng nhiều thế hệ độc giả sách Kim Đồng và cả những tác phẩm lần đầu ra mắt bạn đọc.

Đại diện NXB Kim Đồng cho biết, văn học luôn là mảng sách trọng tâm của NXB ngay từ những ngày đầu thành lập. Các tác phẩm được lựa chọn giới thiệu lần này là các cuốn sách văn học kinh điển, truyện lịch sử, các tác phẩm thuộc Tủ sách Vàng, Thơ hay viết cho thiếu nhi, Tủ sách Tuổi mới lớn, Dấu ấn thế hệ mới, Văn học thế giới - Tác phẩm chọn lọc... Độc giả sẽ được gặp lại những tác phẩm văn thơ đã gắn bó với tuổi thơ của mình trong một diện mạo mới, cùng những tác phẩm đặc sắc lần đầu ra mắt độc giả.

Trong dịp này, hai ấn phẩm đặc biệt: “65 truyện ngắn hay dành cho thiếu nhi” (Trần Đức Tiến tuyển chọn) và “65 bài thơ hay dành cho thiếu nhi” (Cao Xuân Sơn tuyển chọn) đã giúp độc giả điểm lại những dấu ấn của nền văn học thiếu nhi Việt Nam suốt hơn 65 năm qua. Bên cạnh đó, trong nỗ lực tìm tòi các hình thức mới mẻ để khơi gợi tình yêu với lịch sử dân tộc với bạn đọc nhỏ tuổi, Kim Đồng sẽ ra mắt bộ “Lịch sử Việt Nam kể bằng tranh” (3 tập) và “Lịch sử Việt Nam kể bằng thơ” (3 tập).

Một mảng sách nổi bật trong loạt ấn phẩm kỷ niệm 65 năm ngày thành lập NXB Kim Đồng là những ấn phẩm sách nghệ thuật (artbook) được đầu tư công phu về mỹ thuật. Đó là áng thiên cổ kỳ bút “Truyền kỳ mạn lục” của danh sĩ Nguyễn Dữ do họa sĩ Nguyễn Công Hoan vẽ minh họa và tập truyện dã sử “Nam Hải dị nhân liệt truyện” của học giả Phan Kế Bính, do họa sĩ Tạ Huy Long minh họa. “Truyện Kiều tự kể” của Cao Nguyệt Nguyên, minh họa của 12 họa sĩ trẻ; cùng tập thơ tranh “Ký mộng” (tuyển thơ Nguyễn Du) với những bức họa tinh tế mang phong vị cổ kính mà vẫn tràn đầy tinh thần hiện đại của nữ họa sĩ Niayu, là lời hồi đáp đẹp đẽ và đầy biết ơn cho câu hỏi của đại thi hào dân tộc: “Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?”.

Họa sĩ Vũ Xuân Hoàn - Phụ trách mỹ thuật NXB Kim Đồng cho biết: “Kỷ niệm 65 năm ngày thành lập NXB Kim Đồng, hàng loạt tựa sách tái bản và in mới được đầu tư mỹ thuật chỉn chu kỹ lưỡng, chứa đựng cảm hứng và nhiệt huyết của những người làm sách, các tác giả và đặc biệt là đội ngũ họa sĩ, thiết kế mỹ thuật, những người bằng công việc lặng lẽ thường ngày của mình, đang góp phần bồi đắp, định hướng thẩm mỹ cho độc giả nhỏ tuổi mến thương”.

Bà Vũ Thị Quỳnh Liên - Phó giám đốc, Tổng Biên tập NXB Kim Đồng chia sẻ: “Chúng tôi hy vọng, bộ sách sẽ là món quà thú vị không chỉ dành cho các em thiếu nhi trong dịp hè này, mà các bạn trẻ, các bậc phụ huynh cũng sẽ tìm thấy niềm vui và sự háo hức trong những trang sách Kim Đồng”.

Bên cạnh những tín hiệu vui từ đơn vị xuất bản sách cho thiếu nhi hàng đầu ở Việt Nam, quan sát đời sống văn học cho thiếu nhi trong thời gian gần đây, có thể nhận thấy có nhiều tác giả viết cho thiếu nhi, viết về thiếu nhi xuất hiện. Đáng cho ý đó là những gương mắt nhí. Các em viết về các em và các em viết cho chính bạn bè cùng trang lứa với mình. Có thể kể tới những cái tên như: Cao Khải An, Nguyễn Hạnh Phương, Nguyễn Khang Thịnh, Cao Việt Quỳnh...

Nếu có dịp tiếp cận với những bản thảo gửi tới tham dự Giải thưởng Dế Mèn hàng năm, hẳn sẽ ít nhiều bất ngờ về sức sáng tạo của nhiều em nhỏ. Các em không chỉ viết thơ, viết truyện mà còn sáng tác những tiểu thuyết giả tưởng dày hàng trăm trang, ở đó, mở ra những câu chuyện mà nhiều người lớn “không thể ngờ”. Nhiều em vừa viết, vừa tự dịch ra tiếng Anh; lại có em viết trực tiếp bằng tiếng Anh rồi dịch ngược ra tiếng Việt.

Từ những bản thảo gửi đến như thế, năm 2020, cậu bé 11 tuổi Cao Khải An đã được phát hiện, trao giải Khát vọng Dế Mèn với bản thảo tập truyện “Chuyện của Bắp ăn mơ và xóm Đồi rơm”.

Tương tự, ở mùa giải Dế Mèn 2022, chùm truyện ngắn của Nguyễn Vũ An Băng (9 tuổi), vừa học hết lớp 4 trường Tiểu học Quỳnh Lôi (Hà Nội), đã chinh phục hoàn toàn các thành viên giám khảo từ vòng sơ khảo tới vòng chung khảo. Thậm chí, 4 truyện ngắn vỏn vẹn chưa tới 4.000 chữ của An Băng đã trội vượt so với nhiều tác giả đã tạo được tên tuổi trên văn đàn cùng gửi tác phẩm tham gia hay có tác phẩm được xét giải trong dịp này.

Hay mới đây, cô bé Đặng Hà Linh (12 tuổi), học sinh một trường tại Hà Nội, đã viết trực tiếp bằng tiếng Anh cuốn tiểu thuyết đầu tay “The Strongest Magic of All” (tạm dịch: Lựa chọn giữa hai thế giới). Điều gây bất ngờ: Tác phẩm này đã được một NXB tại Canada ấn hành với cả bản sách in và bản sách điện tử, phát hành toàn cầu.

Ngoài ra, cũng cần nhắc tới có một số tác phẩm viết cho thiếu nhi gần đây đã kể được những câu “chuyện đương thời”. Đó là những tác phẩm viết trong “Mùa Covid” với những câu chuyện về trẻ thơ gắn với đại dịch. Có thể nhắc tới những tác phẩm như “Cơ Bản là cơ bản” của Phạm Huy Thông, “Trường học chẳng có gì vui?” của Hải Nam, hay bộ sách “Covid trong mắt trẻ thơ” với đội ngũ minh họa và dịch thuật gồm 7 em thiếu nhi phụ trách vẽ mỗi truyện và 4 em phụ trách dịch lời sang tiếng Anh. Điều này cho thấy sự “cập thời”, hay nói cách khác, các tác giả đã chủ động để khu vườn văn học thiếu nhi có sự tươi mới, đáp ứng nhu cầu của độc giả đương đại.

Trở lại với ý kiến băn khoăn, liệu có sự đứt gãy giữa các thế hệ viết cho thiếu nhi hay không? Liệu sau những thế hệ nhà văn đạt nhiều thành tựu viết cho thiếu nhi như: Tô Hoài, Nguyễn Huy Tưởng, Đoàn Giỏi, Võ Quảng, Phạm Hổ, Trần Đăng Khoa, Xuân Quỳnh, Phong Thu, Định Hải… thì văn học thiếu nhi có khoảng trống nào cần bù lấp?

Bằng quan sát trên thị trường xuất bản, thì rõ ràng, sẽ thiếu thuyết phục khi nói rằng có sự đứt gãy hay khoảng trống. Bởi thời nào cũng có những nhà văn, nhà thơ, tác giả viết sách cho thiếu nhi, về thiếu nhi. Sau những cái tên đình đám, thì những thế hệ sau này, người ít người nhiều, đã làm phong phú thêm cho mảng văn học cho thiếu nhi. Có thể kể tới những tên tuổi như các nhà văn: Phan Thị Thanh Nhàn, Lê Phương Liên, Nguyễn Nhật Ánh, Tạ Duy Anh, Phan Thị Vàng Anh, Trần Đức Tiến, Nguyễn Quang Thiều, Cao Xuân Sơn… Trẻ hơn có thể kể tới Nguyễn Ngọc Thuần, Phong Điệp, Đỗ Bích Thúy, Nguyễn Thị Kim Hòa, Lê Quang Trạng… hay gần đây là: Trương Huỳnh Như Trân, Quyên Gavoye, Hoàng Giang…

Dấu ấn của mỗi tác giả để lại trong địa hạt sách thiếu nhi, đương nhiên, có sự đạm nhạt, dày mỏng khác nhau. Có người một tập sách, có người viết hàng chục tập sách, thậm chí có người chỉ một bài thơ, nhưng đó là một sự tiếp nối đáng trân trọng.