Trái phiếu doanh nghiệp: Cần định chế độc lập để giám sát thị trường
Ảnh minh họa. |
Lỗ hổng pháp lý
Dẫn báo cáo Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), ban tổ chức tọa đàm cho biết, trong tháng 8/2022, có 26 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với giá trị 13.930 tỷ đồng và 1 đợt phát hành trái phiếu ra công chúng trị giá 300 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong đó chủ yếu là trái phiếu của các NHTM; các lĩnh vực khác tiếp tục khá hạn chế, chỉ có 2 đợt phát hành từ Công ty cổ phần Fuji Nutri Food và Công ty cổ phần Đầu tư và kinh doanh nhà Khang Điền với tổng giá trị 1.800 tỷ đồng.
Sự "èo uột" của thị trường bắt nguồn từ những rủi ro đầu tư và rủi ro pháp lý bộc lộ ở một số trường hợp sau giai đoạn phát triển nóng, cùng hướng siết chặt lại cơ chế pháp lý. Đặc biệt, việc sửa đổi Nghị định 153 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp được cho là nguyên nhân chính.
Trong khi đó, dòng vốn đầu tư công không phát huy được vai trò và giá trị dẫn kết, nhu cầu vốn của cộng đồng doanh nghiệp tăng cao thì cầu nối thị trường trái phiếu doanh nghiệp lại phát sinh khoảng trống đột ngột kéo dài.
Trong khi đó, Chính phủ liên tiếp có các định hướng, đề án đặt mục tiêu phát triển mạnh thị trường vốn mà trọng tâm là thị trường trái phiếu với mục tiêu đạt 20% GDP đến năm 2025.
Chia sẻ câu chuyện về lỗ hổng pháp lý tại tọa đàm “Mục tiêu phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Niềm tin và Trách nhiệm” ngày 13/9, Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Luật SBLAW cho biết, thời gian qua xảy ra một số vụ việc liên quan trái phiếu và ông được một số nhà đầu tư cá nhân mời đại diện làm việc với nhà phát hành. Trong quá trình làm việc, ông nhận thấy các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân, không hiểu nhiều về các vấn đề vĩ mô, bản chất trái phiếu, họ quan niệm mua trái phiếu như gửi tiết kiệm. Lãi suất trái phiếu cao hơn ngân hàng thì họ "nhảy vào", không quan tâm tài sản đảm bảo là gì, hay các vấn đề liên quan.
Khi xảy ra một số vụ việc với sự tham gia của các cơ quan tư pháp, hiện nay nhiều lãnh đạo công ty phát hành vướng lao lý. Chúng ta chưa có kinh nghiệm trong xử lý việc này. Khi đại diện nhà đầu tư làm việc, họ chỉ có mong muốn lấy lại tiền khi mua trái phiếu, đặc biệt trái phiếu đến hạn, mong muốn lãnh đạo doanh nghiệp vướng lao lý, cơ quan điều tra cho tại ngoại để xử lý các vấn đề..., ông Hà cho biết.
TS. Trương Văn Phước - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia, nguyên quyền Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, cho biết trong xã hội đã có phân công nhiệm vụ, khi dòng vốn ngắn hạn thì giao cho ngành Ngân hàng còn về vốn dài hạn thì phải dựa vào thị trường trái phiếu.
Theo ông Phước, thị trường tài chính bao gồm thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Vậy ở Việt Nam đã có cơ quan nào quản lý, chịu trách nhiệm chính cho thị trường vốn hay chưa? Những gì vừa xảy ra trên thị trường vốn là một hồi chuông cảnh báo, bởi chúng ta không có một thể chế chịu trách nhiệm cuối cùng.
Cần có một định chế độc lập
“Muốn phát triển một thị trường vốn lành mạnh, tiên tiến thì chúng ta cần có một định chế độc lập, cần một cơ quan có chức năng tổ chức, thanh tra, giám sát và chịu trách nhiệm cho sự vận động của thị trường tài chính nói chung và thị trường vốn nói riêng. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phải có các định chế xếp hạng sức khỏe của doanh nghiệp, nhà đầu tư, từ đó quyết định và chịu trách nhiệm về các quyết định của mình", ông Phước nêu quan điểm.
Cùng quan điểm, TS. Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế, cho biết thời gian qua có nhiều điều chúng ta chưa hài lòng về thị trường trái phiếu, trong đó có vấn đề về bộ máy giám sát, điều tiết thị trường. Tuy nhiên, thị trường trái phiếu của Việt Nam không cần phải "xóa đi lập lại". Vấn đề ở đây là cơ quan nào chịu trách nhiệm chính. Theo đó, cần phải xác định được rõ nên giám sát thị trường tài chính là thị trường hợp nhất hay chuyên biệt.
TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia bổ sung, thực tế bộ phận phát triển thị trường trái phiếu là bộ phận hẹp trong Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước là điều rất "đáng trách". Thị trường trái phiếu là một thị trường có độ rủi ro tương đối cao, vì thế cần có hệ thống giám sát chuẩn để nhà đầu tư nhìn vào sức khỏe doanh nghiệp, quyết định chọn đầu tư theo khẩu vị rủi ro.
"Hiện tại, tôi cho rằng chưa có đủ định chế thật sự để quản lý, giám sát, phát triển thị trường này. Cách làm như vậy có vấn đề, khi sai phạm thì hình sự hóa. Cứ mỗi lần như vậy thị trường bị rủi ro nhiều trong khi đây là thị trường cần có niềm tin", ông Nghĩa nói.
Cũng theo vị này, niềm tin và trách nhiệm là 2 từ gắn với nhau. Trách nhiệm trước hết là của Chính phủ, lòng tin trước hết là của doanh nhân, doanh nghiệp. Do thể chế "không vững chắc", giám sát không chặt chẽ, rủi ro, ứng xử với thị trường "lên bờ xuống ruộng". Thị trường như vậy khó phát triển bền vững lâu dài, khó giữ niềm tin của dân chúng.
“Công cụ phát triển niềm tin tốt hơn là xây dựng bảo hiểm rủi ro. Chúng ta xây dựng những định chế đảm bảo rằng rủi ro ít thì họ trả phí ít, rủi ro nhiều thì trả phí nhiều… Thị trường khi đó sẽ tự vận hành một cách mượt mà hơn, bền vững hơn. Trách nhiệm thuộc về cơ quan nhà nước cần xây dựng hệ thống pháp luật, xây dựng niềm tin cho nhà đầu tư”, TS. Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp - Ban Kinh tế Trung ương nêu quan điểm.