Trở về với tự nhiên

Phố xá chùng chình đông. Những hàng cây lặng mình như suy niệm. Ai biết rằng đằng sau sự suy niệm, với khuôn mặt cây trầm lắng ấy là bao ngẫm ngợi về cuộc đời. Ít ai biết cây đã nhọc nhằn thế nào nơi phố xá. Ít ai biết trong phẩm tính của muôn loài hoa, được trổ ra khởi thủy là cội rễ có phẩm cách đáng trân quý mà con người luôn ước ao.

Xốn xang mùa cúc họa mi

Riêng tôi, biết rằng để có những gốc cội xù xì, thâm nghiêm, mốc rêu thời gian suốt mấy chục năm, cây từng rất trẻ. Cây cũng được tách ra từ những cái hạt bé nhỏ, từ sự ươm trồng, săn sóc và cây tự tin được trồng trên hè phố, nơi các ngả đường làng quê. Cũng phải học cách sống, chịu đựng nắng nôi mưa bão, cây kiên cường chịu trách nhiệm về mình trong thời tuổi trẻ và thế giới của riêng cây.

Cây còn phải oằn oại trong khắc khổ, bão bùng, đổ gãy, nắng nôi, khô khát… và cây vươn mình lớn lên. Trong thế giới cây cối còn có sự đua tranh, và hẳn trong đó cũng hội tụ những phẩm tính của con người, hay đúng hơn chính con người cũng có những phẩm tính của cây.

Cách đây ít ngày, gặp một người bạn lớn tuổi, anh cho biết có những đêm phố, anh thích đi dạo cùng người bạn tri âm tri kỷ. Khi đó, phố xá vơi bớt người, cảm như anh được sống lại quãng thời gian từ năm 1990 trở về trước. Cây cối thâm nghiêm đứng chào, anh như gặp lại người bạn cũ, mừng vui bằng lá reo, bằng hơi sương bàng bạc từ tán lá. Anh bạn mỉm cười trong đêm phố. Cây cối dắt anh về vùng ký ức đã xa, cảm nghiệm vẻ mộc mạc bình dị của phố và cây, những vẻ đẹp góp phần tôn bồi giá trị cho từ kẽ rêu, từng góc không gian Hà Nội. Càng hay, có những vùng ký ức thật sự đáng giá và khó tìm thấy giữa đô thị hiện đại.

Tôi cũng thường tìm lại mình trong phố đêm. Từng thấy cây ngước nhìn bầu trời. Từng thấy cây cúi đầu nghe mưa và tự tại sống. Tôi học được ở cây việc giảm sắc dục, sự kiên cường, kiên định. Cỏ cây đã sống ở đâu là kiên định ý chí nơi đó, dù đất phì nhiêu hay bạc màu.

Những nhà văn hóa, tư tưởng trên thế giới cũng từng học cây, cảm kích tấm lòng nhân nghĩa của cây. Rằng, dù con người đối tốt hay ngược đãi, cỏ vẫn vậy, đều đối đãi với con người bằng một tấm lòng lương thiện. Lão Tử, trong Đạo Đức Kinh có nói: “Với kẻ thiện ta thiện đãi họ, với kẻ bất thiện ta cũng thiện đãi họ, đó gọi là đức thiện”(Thiện giả ngô thiện chi, bất thiện giả ngô diệc thiện chi, thiện dã).

Phàm đã là con người thì đều yêu hoa, thích thưởng thức và đắm mình trong sắc hoa. Vì yêu hoa mà con người luôn kiên trì, nhân giống, tạo ra sự phong phú trong triệu triệu loại hoa trên mặt đất. Có hoa con người được hưởng hương thơm, học hoa cách tỏa hương, cách phô sắc, cách sống giản dị và hiến dâng.

Nhưng phải để ý một chút, mỗi người mới hiểu được hoa sinh ra từ những cái cây. Không có cây thì không có hoa. Căn cốt ở cuộc đời vẫn là cội rễ. Từ cội rễ sinh ra sắc màu. Từ cội rễ sinh ra quả thơm. Từ cội rễ sinh ra mùa màng và văn hóa, sự sống, phát triển.

Nhạy cảm và đồng cảm với hoa nhất là cánh chị em phụ nữ. Mua hoa về cắm trong gia đình thường là phụ nữ. Thích chụp ảnh, ngắm hoa cũng thường là phụ nữ. Bởi họ chính là hoa của đất trời. Nhất là tuổi xuân, họ mơn mởn, phì nhiêu, nữ tính, duyên dáng, yêu kiều, nụ cười nhấp nhíp, đôi mắt ướt át biết nói. Họ thả dáng bên hoa.

Cứ nhìn vào mùa cúc họa mi ở Hà Nội sẽ thấy rõ. Cứ nhìn vào nhiều ngả đường, góc chợ hay những cánh đồng hoa, sẽ thấy sự bung tỏa tuy hai mà một. Màu áo trắng tinh khôi của các cô, các em gái hòa vào sắc diệu vợi tinh tuyền của loài cúc giản dị mà đằm thắm. Hoa cười bên người và người cười bên hoa. Để có được những khung hình đẹp đòi hỏi công phu. Nào rủ bạn, chọn áo, chọn vườn, chọn “tay máy” chuẩn không cần chỉnh.

Từ bao giờ cúc họa mi đã trở thành nét chấm phá ngoạn mục trong dòng chảy phố và hồn người? Không ai nhớ. Nhưng điều đó đã trở thành một trào lưu. Trào lưu khoe mình gần hoa, bên hoa. Vẻ đẹp này giờ đây thường được khoe trên trang facebook cá nhân. Người nọ rủ người kia, đủ làm những chị em các thành phố khác xuýt xoa ghen tị.

Trước đó từng có biết bao trào lưu, hoặc là cảm giác, sự hướng đến, như thiếu nữ chụp bên hoa dã quỳ, bên cỏ hồng Đà Lạt, tam giác mạch vùng núi đá Hà Giang, hoa hướng dương xứ Nghệ, hay muôn hoa trong các lễ hội hoa. Rồi hoa bằng lăng, hoa sen, hoa phượng, hoa loa kèn. Hoa là gì mà con người lúc nào cũng sôi sục muốn gần. Hoa là gì mà khiến nhiều chị em chập chờn giấc ngủ, đứng ngồi không yên khi đã hẹn ngày giờ đi chụp, thì chỉ mong mau chóng đến thời khắc ấy.

Câu trả lời hẳn phải được diễn giải bằng cả cuốn sách, nhưng chúng ta tin rằng, thần hoa luôn ở cùng con người. Và Hà Nội, có hơn mười hai mùa hoa. Hà Nội đằm thắm tạc nỗi nhớ người trong ngàn vạn sắc thắm, khiến mỗi đứa con xa luôn muốn hướng về.

Muôn loài cây đã nhắc nhở về những bài học. Muôn loài hoa cũng cho con người thông điệp, dù có hương sắc nào và mỗi năm lại đều có những loài hoa mới thì một thông điệp chung vẫn là cái đẹp. Cái đẹp là phẩm cách của hoa, phẩm cách của một sự hiến dâng trong sáng không điều kiện.

Phía sau những loài hoa, những loài cây còn là sự hiến dâng thầm lặng của các nghệ nhân. Nhiều nghệ nhân chơi hoa, uốn cây, trồng hoa đã trở thành đẳng cấp nghệ thuật của tạo hình, tạo dáng, tạo dựng cho cuộc đời triết lý chơi cây, chơi hoa sâu sắc. Nhiều nghệ nhân trồng hoa, mãn nguyện đứng sang một bên để cho vẻ đẹp bung tỏa.

Các thiếu nữ làm duyên, hỏi có mấy người hiểu được để có những cội hoa đẹp nhường ấy, những vườn hoa lung linh, là sự chăm sóc cho đời cây, với bao mồ hôi mặn mòi, nhọc nhằn, phấp phỏng trong sự khắc nghiệt của thời tiết. Để một nhánh cây trổ hoa có cả sự gửi trao hy vọng. Nên có người ví cây và hoa như những đứa con. Cây cần được uốn nắn, cắt bỏ tạp cành, trổ thêm phần nghệ thuật để hoàn thiện, tạo thành sự linh diệu của một thú chơi tao nhã.

Và như thế, phải chăng chính những con người có phẩm cách đẹp ấy đang phát ngôn cho cây, nói hộ tiếng của vẻ đẹp vừa lặn vào trong, vừa phô ra ngoài? Cây và hoa chỉ “nói” bằng hồn mình, hương và sắc, bằng thế đứng kiên trung nhẫn nại, bằng vóc dáng đã được cắt tỉa chăm chút tỉ mỉ với khối óc và đôi bàn tay tài hoa nghệ nhân.

Cây và hoa không nói được tiếng người và cũng chẳng biết tự nói về mình. Nhưng cây và hoa vẫn có ngôn ngữ riêng, ảo đó mà rất thực, tĩnh đó nhưng lại động, không ầm vang ngay tức khắc nhưng lại vọng mãi muôn sau. Nên những lần gần hoa, những đêm dạo phố dưới thế giới cổ thụ xù xì, tôi nghe thấy cây và hoa truyền đi thông điệp, khi nhìn cách cây và hoa sống, hiến dâng, tôi ngẫm về mình.

Và tôi xin phép cười bên hoa.