Vất vả cửu vạn những ngày cuối năm

Đêm thường là khoảng thời gian làm việc của cửu vạn. Từng xe hàng chất đầy hàng hoá dưới bàn tay và sức lao động của những người làm công ăn lương này, đã nhanh chóng được “bốc” xuống và chuyển qua các kho chứa. Cũng có khi, các xe tới “ăn” hàng để vận chuyển đi nơi khác và chỉ cần 3, 4 cửu vạn, một loáng đã nhanh chóng vác xong hàng từ dưới lên xe.

Chẳng cần nói thì ai cũng biết rằng, công việc của những người hành nghề cửu vạn là cực kỳ vất vả, nếu không muốn nói là luôn phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt, vắt cạn kiệt sức lực của mình để đổi lấy đồng tiền. Tuy nhiên, nếu ai không có sức khoẻ và thể trạng cường tráng thì có lẽ cũng không thể “kham” nổi với cái nghề này, mặc dù qua mỗi đêm lao động một người có thể “đút túi” cả ba, bốn trăm ngàn đồng…

Đến hẹn lại đông… cửu vạn

Thâm nhập khu chợ đầu mối Long Biên, Đồng Xuân - Bắc Qua vào những đêm của khoảng 10 ngày cận Tết này, chúng tôi thấy dường như chợ họp thông đêm, suốt từ khoảng 11, 12 giờ cho tới tận tang tảng sáng. Xe cộ, hàng hoá ngổn ngang kẹt cứng, trong đó có rất nhiều các xe mang biển số ngoại tỉnh xa xôi chở hàng về chợ.

Theo một chủ hàng nước trà vặt bên cổng chợ Long Biên cho biết, thì khoảng hơn nửa tháng cuối năm, nhất là trong khoảng hơn tuần sắp Tết, bao giờ lượng xe hàng ở tỉnh về chợ cũng đông gấp đôi, gấp ba ngày bình thường.

Dạo quanh một lượt ở hai khu chợ đầu mối này chúng tôi thấy có rất đông cửu vạn làm nghề bốc vác hàng hoá lên, xuống xe. Một chủ buôn hoa quả gần đầu phố chợ Gạo, mặc dù đang chỉ đạo nhóm cửu vạn bốc dưa hấu từ trên xe ô tô mang biển số Bình Định xuống, nhưng khi tôi hỏi về số lượng cửu vạn mà bà thuê dịp này có tăng so với ngày thường(?!), bà vẫn không quên trả lời nhát gừng: “hàng nhiều thế này, thuê nhiều gấp hai, gấp ba là thường...”.

Thường là các “cửu” được chủ hàng “nhặt” ở đâu đó nơi chợ người. Cũng có những người được thuê mướn qua nhiều năm nên đã trở thành chỗ làm ăn thân thiết. Anh Tấn, quê Thanh Hoá, cửu vạn cho một chủ buôn gạo ở đây kể: “Em làm ở đây được 2 năm rồi. Ngày thường thì chỉ có 3 người làm là đủ vì mỗi đêm có 1 xe ô tô chở hàng về thôi. Nhưng dịp cuối năm như thế này, hàng về một đêm có khi là 2, thậm chí 3 xe nên bà chủ phải thuê thêm gần chục người nữa mới kham nổi việc. Hầu như các chủ buôn ở các chợ đêm này đều phải thuê thêm nhiều cửu vạn vào dịp cận Tết...”.

Để đảm bảo đủ quân số cho việc hàng đêm bốc xuống xe hơn 20 tấn hoa quả, bà Nguyễn Thị Mai, chủ buôn ở chợ đầu mối Long Biên phải ra chợ người “nhặt” thêm gần chục thanh niên trai tráng khoẻ mạnh với mức công nhật hàng đêm là 250.000 đồng. Bà Mai kể: “Bình thường thì nhà tôi nuôi 3 người chuyên bốc vác và trả lương tháng, thế nhưng những ngày bước vào thời vụ cuối năm thường là phải thuê thêm cửu vạn mới đủ sức bốc hàng. Những người tôi thuê thêm này thì trả tiền theo buổi, mức tối thiểu là 250.000 đồng/đêm”.

Không khí đêm của những ngày cận kề Tết ở các chợ đầu mối quả là cực kỳ nhộn nhịp và chỉ có số lượng ít ỏi chủ buôn, thương lái giao hàng và những người lái xe ra, còn tất tật là sự hiện diện của dân cửu vạn và những thương lái chờ mua buôn hàng hóa để mang đi nơi khác tiêu thụ. Cả khu chợ Đồng Xuân - Bắc Qua có tới cả vài trăm “cửu” làm việc. Khu chợ Long Biên số cửu vạn còn đông hơn nhiều lần bởi đêm nào cũng có tới cả trăm xe hàng chờ bốc dỡ và rồi lại chuyển hàng đi.

Tại một số khu chợ rau đêm đầu mối khác như: Chợ Mơ, chợ Dịch Vọng, chợ Hôm - Đức Viên… dẫu hàng hoá chủ yếu là rau xanh và một ít nông thổ sản khác, song vẫn có sự xuất hiện của một bộ phận cửu vạn đáng kể, dẫu không thể nhiều như khu chợ đầu mối Long Biên hay Đồng Xuân - Bắc Qua. Họ thường đi theo xe của chủ để bốc rau xuống và khi rau được bán thì nhiệm vụ của họ lại bốc lên xe cho khách mua…

Vất vả nhưng sống được

Thời gian làm việc của cửu vạn thường phải tới tận tang tảng sáng mới được nghỉ, nghĩa là trung bình một đêm, một lao động phải làm cả gần chục tiếng đồng hồ. Chúng tôi quan sát nhóm 3 người lao động bốc một xe đầy gạo nếp khoảng gần chục tấn. Họ chuyền nhau từng bao, từng bao gạo một và chỉ một loáng thôi số gạo trên đã được xuống xe hết. Họ nghỉ một lát và xe hàng thứ hai lùi lại, lúc này công việc lại tiếp diễn.

Một anh trong nhóm kể: “Đêm nào bọn em cũng bốc hàng như thế này từ 7-8 giờ tối cho tới tận 4-5 giờ sáng hôm sau. Công việc nặng nhọc, mệt mỏi lắm nhưng được cái là thu nhập cũng tàm tạm khi bà chủ trả công 250.000 đồng/đêm. Thực ra chỉ dịp cận Tết này, hàng hoá nhiều chúng em mới được trả cao thế, còn ngày thường thì chỉ tối đa 150.000 đến 170.000/đêm là cùng. Các chủ hàng khác thường thuê thêm nhân công nhưng chủ nhà em không thuê mà vẫn giữ nguyên 3 người làm nên tụi em thấy quá vất vả...”.

Với các cửu vạn làm theo thời vụ, nghĩa là được chủ thuê mướn rồi trả công theo từng đêm thì họ được trao tiền tươi khi làm xong công việc. Còn những nhân công làm lâu dài thì tiền được thanh toán theo tháng, tuy nhiên tháng cuối năm bao giờ cũng được tăng thêm lương vì sự vất vả hơn.

Anh Trần Nguyễn Nam, quê Nam Định, một cửu vạn làm lâu dài cho chủ buôn hoa quả tại chợ Long Biên kể, bình thường mỗi tháng chủ trả lương 4 triệu đồng cộng cơm nuôi, thế nhưng riêng tháng cuối năm thì lương tăng lên 5-6 triệu đồng. Được tăng thêm lương nhưng số lượng hàng hoá cửu vạn phải đảm trách là khá nặng nề vì những ngày tháng cuối năm, hàng về nhiều bằng hai, thậm chí gấp 3 ngày thường.

Tiếp xúc với cậu sinh viên tên Huy, một người có vóc dáng khá cao to làm bốc vác đêm ở chợ Đồng Xuân tôi được biết, cậu đi làm do một người cậu giới thiệu nhân đợt thi học kỳ cũng đã xong và chuẩn bị nghỉ Tết. Dù đi làm đã được 3 hôm, song do chưa thật quen việc nên cậu cảm thấy nhiều khi không thể kham nổi. Huy kể: “Em đi làm thời vụ tính công theo buổi thôi chứ không làm lâu dài được, bởi nhu cầu cần một chút tiền về nhà tiêu Tết nên em mới gắng làm. Đêm nào em cũng phải vác cả trăm bao hàng hoá từ trên xe vào nhà kho. Có lúc mệt lả, đau người, đau xương muốn gục ngã nhưng lại cố... Làm được mấy hôm cũng quen dần, dẫu khối lượng công việc càng ngày gần Tết càng nhiều hơn. Với 250.000 đồng tiền công/đêm, em cố gắng làm từ nay tới 28 âm lịch, gom lấy chút tiền mua sắm ít quà Tết mang về làm quà và giúp đỡ bố mẹ…”.

Lang thang ở khu chợ đêm Dịch Vọng, Cầu Giấy tôi thấy mấy xe rau xanh mang biển số miền Nam được một nhóm cửu vạn miệt mài khênh các sọt rau quả từ trên thùng xe xuống. Mỗi sọt rau quả nặng tới trên tạ, 2 người khênh còn ì ạch, vậy mà cả xe rau ngồn ngộn với bao nhiêu sọt, hẳn sức lực họ bỏ ra là khá nhiều!

Một trong số những người cửu vạn ở đây cho biết: “Tụi tôi ăn lương tháng và đi theo xe để bốc hàng lên và xuống xe. Vì là rau trung chuyển qua nhiều xe từ miền trong ra, nên đêm nào cũng phải làm từ chập tối để bốc rau lên xe cho thương lái. Mỗi đêm 4 anh em chúng tôi phải bốc khoảng 5 tấn rau quả lên và xuống xe. Tuy vậy, chủ cũng đảm bảo về lương lậu khi trả cho mỗi người 4-5 triệu đồng/tháng, đã trừ cơm nuôi…”.

Tết đang tới ngày một gần, dân “cửu” đang chạy đua với thời gian qua từng đêm để mưu sinh, để phấn đấu làm sao đấy khi bữa cơm tất niên cuối năm dọn ra, họ sẽ mang được một cái Tết về nhà, dẫu chỉ là đạm bạc.

Bài, ảnh: Việt Cường