Xếp hạng tín nhiệm để nâng cao chất lượng trái phiếu doanh nghiệp

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho biết, trong quý I, thị trường trái phiếu Chính phủ có tổng khối lượng phát hành, ước tăng hơn 10% so với kế hoạch đặt ra, ở ngưỡng khoảng trên 40.000 tỷ đồng, kỳ hạn phát hành chủ yếu ở các kỳ hạn 10,15 năm.

Về trái phiếu doanh nghiệp, theo thống kế cũng ước đạt hơn 40.000 tỷ đồng, vẫn có xu hướng tăng nhẹ so với cùng kỳ năm ngoái, tăng khoảng 0,8%. Trong đó, trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản vẫn chiếm trên 40% và của các tổ chức tín dụng chiếm trên 20%. Đặc biệt, khối lượng phát hành trái phiếu riêng lẻ vẫn chiếm trên 77,8%.

Ngoài ra, lãi suất của cả thị trường trái phiếu Chính phủ và thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong quý I/2022 đều có áp lực tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2021 do lo ngại lạm phát.

Trả lời trong Talk show Phố Tài chính trên VTV8, bà Ngô Thị Thùy Linh, Chủ tịch Công ty Chứng khoán Smart Invest (AAS) cho biết, về thị trường trái phiếu, đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp, xu hướng chung vẫn tăng trưởng tốt. Nhóm khách hàng mua trái phiếu cũng ngày càng đa dạng hơn từ các định chế tài chính đến các doanh nghiệp và các cá nhân, đặc biệt khách hàng đến từ các tỉnh cũng tăng lên.

Thị trường trái phiếu ngày càng phát triển mạnh, đóng góp vào doanh thu của các công ty chứng khoán lên đến 60-70%.

“Nếu như năm 2020, giá trị giao dịch trái phiếu của công ty tôi khoảng 22.000 tỷ đồng và năm 2021 giá trị giao dịch đạt đến 55.000 tỷ đồng thì trong quý I/2022 có vẻ chững hơn, do Nghị định 153 ngày càng đi vào hiệu quả. Giá trị giao dịch của trái phiếu vẫn khá tốt nhưng phân khúc của thị trường sơ cấp có vẻ tốt hơn so với thị trường thứ cấp”, bà Linh cho hay.

Tuy nhiên, ông Đỗ Ngọc Quỳnh cho rằng Nghị định 153 là một bước trong quá trình phát triển chiều sâu của thị trường trái phiếu Việt Nam nói chung và thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng. Trong giai đoạn vừa qua, thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành theo phương thức riêng lẻ, bùng nổ khi nền kinh tế có sự phát triển mạnh mẽ, nhu cầu vốn tăng lên đồng thời nhu cầu đầu tư của các loại hình nhà đầu tư tăng lên mạnh mẽ, đa dạng hóa các kênh đầu tư. Như vậy, ở cả đầu cung lẫn ở đầu cầu đều có sự tăng trưởng.

Từ năm 2019 trở về đây, lượng phát hành trái phiếu thành công của doanh nghiệp bắt đầu vượt so với khối lượng phát hành trái phiếu thành công của Chính phủ. Thậm chí năm 2021, khối lượng phát hành thành công của thị trường trái phiếu doanh nghiệp đạt khoảng 658.000 tỷ đồng, hơn gấp đôi so với tổng khối lượng trái phiếu phát hành thành công của thị trường trái phiếu Chính phủ trong năm 2021. Trong đó, có trên 95% là phát hành theo hình thức phát hành riêng lẻ.

Chính vì vậy, các cơ quan quản lý nhà nước cũng thấy rằng đang có những nguy cơ tiềm ẩn rủi ro đối với các nhà đầu tư và cần phải có những điều chỉnh để nâng cao về mặt chất lượng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói chung, đặc biệt là theo phương thức riêng lẻ.

Việc chúng ta siết lại nghị định 153 trong thời gian vừa qua là một bước định hướng để chuyển từ phát triển về lượng sang chất. Đó là bước chuyển về mặt chính sách cần thiết và tất yếu vì trong quá trình phát triển cần liên tục tạo ra các động lực và mặt khác là quản lý rủi ro một cách hợp lý.

Thực tế vẫn xảy ra trường hợp, có doanh nghiệp sau khi phát hành trái phiếu lại sử dụng vốn sai mục đích hoặc không hiệu quả, gây rủi ro cho nhà đầu tư.

Bàn về giải pháp cho vấn đề này,bà Ngô Thị Thùy Linh cho rằng nên ràng buộc thêm về các tiêu chí liên quan đến đơn vị tư vấn hay bắt buộc có đơn vị bảo lãnh, để tăng cường chất lượng trái phiếu, đảm bảo được thanh khoản cho trái phiếu đó, vì thực sự trên thị trường hiện tại có đến 40% trái phiếu phát hành đến từ các doanh nghiệp bất động sản.

Nhưng, dòng tiền của doanh nghiệp bất động sản không được ổn định như các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh khác nhưng họ có tài sản đảm bảo. Còn đối với các doanh nghiệp kinh doanh sản xuất khác thì tài sản đảm bảo của họ cũng hạn chế nhưng lại có dòng tiền tốt để đảm bảo việc thanh toán cho trái phiếu.

“Tuỳ vào khẩu vị của nhà đầu tư nhưng cũng nên nêu cao vai trò của nhà tư vấn phát hành lẫn nhà tư vấn đầu tư cho các nhà đầu tư để hạn chế các rủi ro cho họ khi tham gia thị trường trái phiếu Việt Nam”, bà Linh đề xuất.

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh thì cho rằng với trình độ phát triển của thị trường Việt Nam hiện nay, chúng ta cần nhanh chóng đưa các công ty xếp hạng tín nhiệm có chất lượng đi vào hoạt động.

Chính phủ đã ban hành nghị định 88 về việc quản lý hoạt động của các công ty định hạng tín nhiệm, đến thời điểm này có hai công ty được cấp phép tại TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội. Hai công ty cũng đã cung cấp các dịch vụ định hạng tín nhiệm trong nước cho các doanh nghiệp, còn về chất lượng của việc xếp hạng tín nhiệm sẽ cần có thời gian để thị trường đánh giá.

Bên cạnh đó, về phía hiệp hội thị trường trái phiếu cũng đang có những hoạt động để cho các hội viên hợp tác với các tổ chức uy tín và có kinh nghiệm trên thị trường quốc tế hình thành công ty định hạng tín nhiệm, bổ sung thêm vào cơ sở hạ tầng, tạo thêm cơ hội và sự lựa chọn cho các doanh nghiệp trong việc sử dụng dịch vụ định hạng tín nhiệm, giúp tăng tính minh bạch.

“Tôi nghĩ rằng quy hoạch của Chính phủ không chỉ ở một hai công ty mà có thể tối đa là từ ba đến năm công ty định hạng tín nhiệm trong nước trong thời gian tới đây sẽ được thành lập. Điều này sẽ tạo sự cạnh tranh, không có tình trạng độc quyền dẫn tới chất lượng của định hạng tín nhiệm thấp. Chúng ta đã bắt đầu lôi kéo được các công ty định hạng tín nhiệm có uy tín hàng đầu thế giới quan tâm và tham gia hợp tác với các tổ chức trong nước để chuyển giao công nghệ, kiến thức, kỹ năng và năng lực quản lý, thực thi định hạng tín nhiệm, chất lượng dần được nâng lên”, ông Quỳnh cho hay.