Áp giá “sàn” cho cá tra sang Mỹ?

Tăng giảm cung cầu…

Theo Tổng cục Hải quan, xuất khẩu (XK) thủy sản của Việt Nam trong tháng 6/2012 đạt 524 triệu USD, giảm 4,7% so với tháng trước. Mặc dù vậy tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này trong 2 quý đầu năm vẫn đạt 2,86 tỷ USD, tăng 9,2% so với cùng kỳ năm 2011. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là trong khi kim ngạch xuất sang Mỹ đạt 559 triệu USD, tăng 16% thì kim ngạch XK thủy sản sang một số thị trường khác lại đang có xu hướng giảm như EU là 555 triệu USD, giảm 13,9%... Đặc biệt, đối với mặt hàng cá tra thì xu hướng tăng tỷ trọng và khối lượng xuất khẩu sang thị trường Mỹ và giảm ở một số thị trường XK khác hình thành rõ nét hơn. Đơn cử như trong những tháng đầu năm 2012, XK cá tra Việt Nam sang Đức đạt 18,556 triệu USD, giảm 41,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là thị trường có mức giảm nhập khẩu cá tra mạnh nhất trong số các nước thuộc khối EU - thị trường nhập khẩu chủ lực cá tra từ Việt Nam. Giá XK trung bình cá tra Việt Nam sang Đức trong những tháng đầu năm nay đạt khoảng 2,93 USD/kg.

Mặt hàng cá tra đang XK tăng ở thị trường Mỹ nhưng lại giảm ở thị trường EU… (Ảnh: BK)

Vẫn theo số liệu của Tổng cục Hải quan, từ 1/1 đến 15/6/2012, giá trị XK cá tra Việt Nam sang Mỹ đạt 162,9 triệu USD, tăng 37% so với cùng kỳ năm ngoái. Tỷ trọng XK cá tra vào thị trường này cũng tăng từ 15% trong 6 tháng đầu năm 2011 lên gần 21% trong 6 tháng đầu năm 2012. Dự báo, nếu EU tiếp tục giảm nhập khẩu cá tra trong những tháng tiếp theo thì Mỹ sẽ có cơ hội soán ngôi vị quán quân của EU để trở thành thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất từ Việt Nam.

Nhiều chuyên gia cho rằng, sở dĩ có hiện tượng cá tra Việt Nam tăng cung sang thị trường Mỹ là do thời gian gần đây có thêm nhiều doanh nghiệp (DN) XK chuyển hướng sang thị trường này bởi sự suy giảm sức mua tại một số thị trường khác. Theo một số DN XK cá tra tại khu vực ĐBSCL, việc tăng giảm cung cầu ở thị trường các nước đối với sản phẩm cá tra cũng như nhiều mặt hàng thủy hải sản khác của Việt Nam là bình thường. Tuy nhiên, điều đáng nói chính là khi có quá nhiều DN XK đổ dồn vào một thị trường dễ dẫn đến hiện tượng “tranh bán” cũng như tạo áp lực lên giá bán. Hơn nữa, trước đây mặt hàng cá tra đã bị vướng vào những vụ kiện bán phá giá tại thị trường Mỹ. Nay, lượng cung tăng nên việc giá giảm và nguy cơ bị kiện chống bán phá giá cũng sẽ tăng lên.

… và áp lực về giá

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tỷ trọng và khối lượng cá tra XK sang Mỹ đều tăng nhưng giá XK sang thị trường này đang giảm rõ rệt. Cụ thể, giá cá tra philê đông lạnh của Việt Nam XK sang Mỹ tháng 4/2012 chỉ đạt 3.480 USD/tấn, giảm 4% so với 3.641 USD/tấn của tháng trước. Trong tháng 6 và đầu tháng 7/2012, giá cá tra philê đông lạnh các cỡ vẫn có xu hướng giảm so với hồi đầu năm và cùng kỳ năm 2011. Nhiều DN đang XK vào thị trường Mỹ cho rằng, nếu không sớm có biện pháp can thiệp từ các cơ quan chức năng thì việc giá giảm sâu và nhiều khó khăn ở thị trường XK cá tra truyền thống này là khó tránh khỏi. Một DN tại Đồng Tháp bày tỏ lo lắng, hiện giá cá tra nguyên liệu trong nước đang ở mức thấp dưới 20.000 đồng/kg, tuy nhiên mức giá này sẽ được nâng lên; trong khi giá XK sang nhiều thị trường lại có xu hướng giảm. Điều này sẽ gây khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các DN cũng như ảnh hưởng đến giá trị XK chung của toàn ngành.

Trước vấn đề này, VASEP đã có cuộc họp bàn với 30 DNXK cá tra hàng đầu (chiếm trên 80% tổng XK cá tra Việt Nam) về vấn đề giá định hướng và bình ổn thị trường XK. Theo đó, các DN đã thống nhất đưa ra mức giá XK định hướng tại thị trường Mỹ vào ngày 15 hàng tháng, để đạt mục tiêu nâng mức giá XK lên 2 - 2,2 USD/pao trong những tháng còn lại của năm nay. Theo VASEP, nếu không đưa ra giá sàn thì trong tương lai khi hàng trăm DN cùng đổ dồn vào thị trường Mỹ cũng như EU giá XK sẽ bị kéo giảm do hiện tượng “tranh bán”. Việc quy định giá sàn nhằm đưa giá cá tra về đúng giá trị thực, đảm bảo DN kinh doanh có lãi, tránh cạnh tranh không lành mạnh làm giảm giá, giảm chất lượng sản phẩm. Đồng thời, người nuôi cá tra cũng sẽ được hưởng lợi từ điều này khi giá trị XK được nâng lên. Vì vậy, mới đây VASEP đã có công văn gửi Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị giải pháp kiểm soát XK cá tra vào thị trường Mỹ, trong đó đề nghị cho phép áp dụng biện pháp đăng ký hợp đồng trước khi XK của các DN. Trong đó, các trường hợp DN đã cam kết đăng ký hợp đồng nhưng không thực hiện, sẽ có quyết định để cơ quan Hải quan yêu cầu DN đăng ký hợp đồng với VASEP khi làm thủ tục mở tờ khai XK. Dự kiến, giá sàn sẽ áp dụng trước tiên ở Mỹ vì thị trường này hiện chỉ có gần 20 DN XK nên dễ kiểm soát và quản lý, còn thị trường EU sẽ chỉ dừng ở mức khuyến nghị. Nếu được thông qua, biện pháp này sẽ được triển khai thực hiện từ ngày 1/8/2012.

Thanh Tuyết