BRICS: Đồng lòng gia tăng quyền lực
Giảm lệ thuộc vào đồng USD
Lãnh đạo của các nền kinh tế gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi tại cuộc họp thượng đỉnh vừa qua tại New Delhi (Ấn Độ) đã thống nhất đưa ra các biện pháp trong nỗ lực chung của Khối nhằm tái cấu trúc lại hệ thống tài chính toàn cầu vốn từ lâu bị kiểm soát bởi các quốc gia phương Tây và để giảm sự phụ thuộc của họ và xuất khẩu sang các nền kinh tế phát triển. Các biện pháp bao gồm một thỏa thuận giữa các ngân hàng phát triển của BRICS về việc mở rộng các công cụ tín dụng bằng các đồng tiền trong nước - một hành động nhằm mục đích tăng cường thương mại giữa 5 nước thành viên và từng bước giảm sự phụ thuộc vào đồng USD hiện là đồng tiền thanh toán và dự trữ của thế giới. Các quốc gia BRICS cũng đang xem xét tới khả năng thành lập một Ngân hàng phát triển của riêng Khối - một định chế tài chính mà họ hy vọng sẽ có thể là một lựa chọn thay thế cho Ngân hàng Thế giới (WB) hiện đang bị Mỹ chi phối.
Lãnh đạo BRICS tại Hội nghị Thượng đỉnh mới đây. (Ảnh: St)
Bên cạnh đó, hiện nay các quốc gia BRICS, đặc biệt là Trung Quốc vẫn đang phụ thuộc rất lớn vào Mỹ để thúc đẩy tăng trưởng của mình. Những mâu thuẫn lớn giữa các thành viên trong BRICS đã làm giảm hiệu quả của tổ chức này, nhất là những căng thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc xung quanh các vấn đề biên giới và việc Bắc Kinh có thặng dư thương mại quá lớn so với New Delhi. Tuy nhiên, các thành viên trong Khối này cũng có chung những "bất mãn" với vai trò lãnh đạo của kinh tế phương Tây, nhất là trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu hiện tại. Các nhà lãnh đạo BRICS, trong một tuyên bố chung vừa đưa ra, đã phê phán phương Tây về CSTT thả lỏng của họ là đã dẫn đến "sự bất ổn quá mức trong các dòng vốn và giá cả hàng hóa", làm tổn thương đến các nền kinh tế của họ.
Nhóm này cũng xem việc tăng cường thương mại giữa các nước thành viên sẽ dần giúp giảm sự lệ thuộc vào xuất khẩu đến Mỹ và châu Âu - đến nay vẫn là các động lực chính cho tăng trưởng của họ. Thương mại giữa nhóm BRICS tăng trưởng ở mức trung bình 28%/năm, hiện đứng ở mức 230 tỷ USD và kỳ vọng sẽ đạt ngưỡng 500 tỷ USD vào năm 2015.
Thúc đẩy thay đổi quyền lực trong IMF
Khối BRICS hiện chiếm tới 40% dân số thế giới và khoảng 20% thương mại của nền kinh tế toàn cầu trong những năm trở lại đây thường xuyên đưa ra các yêu cầu phải thay đổi mô hình cấu trúc tài chính thế giới hiện nay. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn là nền kinh tế lớn nhất trong số 5 nền kinh tế của BRICS và đang mong muốn có tiếng nói lớn hơn tại IMF, đồng thời đang có các hoạt động thúc đẩy đồng tiền của mình đóng vai trò lớn hơn trong thương mại toàn cầu, thách thức đồng USD của Mỹ và đồng Euro của khu vực đồng tiền chung châu Âu.
Vào năm 2010, Nhóm G20 đã đạt được thỏa thuận về những thay đổi quyền lực trong IMF theo hướng tăng tiếng nói của các nền kinh tế đang phát triển. Tuy nhiên, một trong những yêu cầu đặt ra để những thay đổi trên có thể triển khai là phải được cơ quan lập pháp của các nước nhất trí thông qua trước. Thế nhưng đến nay mới có chưa đến một nửa các thành viên của IMF hoàn thành được việc này. Do đó, các quốc gia BRICS vừa qua đã bày tỏ thất vọng về tiến trình thay đổi chậm chạp này. Tuyên bố chung của BRICS khẳng định: "Chúng tôi quan ngại về sự chậm trễ của các cải cách về quyền lực và quản trị trong IMF. Các cải cách này cần được tiến hành trước khi cuộc họp hàng năm của IMF và WB diễn ra vào tháng 10 tới. Vì đây là một tiến trình cải tổ cần thiết để đảm bảo tính hợp pháp và hiệu quả của tổ chức này". Tổng giám đốc IMF Christine Lagarde trong tháng 3 vừa qua cũng đã lên tiếng yêu cầu các nước cần nhanh chóng triển khai các thay đổi trên.
Cùng với đó, nhóm BRICS cho biết họ cũng hy vọng cuộc họp của G20 ở Mexico vào tháng 6 tới sẽ giải quyết được các vấn đề của những bất ổn tài chính toàn cầu hiện nay. BRICS cũng hoan nghênh các ứng cử viên từ các nước đang phát triển cho vị trí Chủ tịch WB khi ông Robert Zoellick hết nhiệm kỳ vào tháng 6 tới. Cho đến nay, ngoài ứng cử viên Jim Yong Kim - một nhà vật lý người Mỹ gốc Hàn do Tổng thống Mỹ Obama tiến cử, còn có thêm Bộ trưởng Tài chính Nigeria Ngozi Okonjo-Iweala và José Antonio Ocampo - nhà kinh tế người Colombia được đề cử cho vị trí này. "Người đứng đầu WB mới cần đảm bảo tổ chức này thực sự phản ánh được quan điểm của tất cả các nước thành viên, bao gồm một cấu trúc quản trị phản ánh được thực tế kinh tế và chính trị hiện nay" - tuyên bố chung của BRICS khẳng định.
Các nhà lãnh đạo BRICS cũng cảnh báo những căng thẳng gia tăng giữa Iran và phương Tây về chương trình hạt nhân của nước này khiến giá dầu tăng cao hơn và có thể làm xói mòn các cơ hội phục hồi của kinh tế toàn cầu. Theo đại diện BRICS, tình hình Iran hiện nay không thể để gia tăng dẫn đến xung đột vì hậu quả của nó sẽ không nằm trong lợi ích của nước nào. Các quốc gia BRICS cho biết họ thừa nhận "quyền sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân" của Iran. Cả Ấn Độ và Trung Quốc đều là những nhà nhập khẩu dầu thô lớn của Iran. Đây là một thực tế khiến các quốc gia trên bất đồng quan điểm với Mỹ khi nước này đang gia tăng triển khai các cấm vận tại chính đối với Iran.
Đỗ Lê