Chứng khoán tuần: Vì sao thị trường liên tục 'thủng đáy'?

Như vậy kể từ đinh cao lịch sử 1200 điểm đến giờ, VN-Index đã điều chỉnh tròn 20%. Tại sao thị trường lại điều chỉnh lâu và mạnh như vậy vẫn là còn là câu hỏi lớn.

Một thống kê trong lịch sử của chỉ số này có thể hé lộ câu trả lời. Sau khi thị trường chứng khoán Việt Nam điều chỉnh mạnh cùng với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, một chu kỳ thị trường giá lên (bull-market) đã đi qua với đáy dài hạn được thiết lập ở 235 điểm ngày 24/2/2009. Kể từ đó đến nay, thị trường chứng khoán Việt Nam lại bước vào một chu kỳ thị trường giá lên dài hạn mới, và đỉnh cao lịch sử là VN-Index đóng cửa tại 1204 điểm ngày 9/4/2018.

Trong suốt một thập kỷ tăng trưởng dài hạn hậu khủng hoảng, VN-Index chỉ có 6 lần VN-Index điều chỉnh với một sóng giảm đạt mức độ 20% trở lên. Đặc biệt kể từ năm 2013, đây là lần giảm duy nhất đạt mức độ tương tự.

Như vậy ít nhất trong vòng 5 năm qua thị trường chứng khoán Việt Nam chưa gặp phải một đợt điều chỉnh nào lớn như vậy. Đối với một nhà đầu tư lâu năm đã từng kinh qua các giai đoạn thăng trầm của thị trường trong thập kỷ hậu khủng hoảng thì việc thị trường điều chỉnh 20% không phải là điều gì quá đặc biệt. Thế nhưng trong 5 năm gần nhất, đặc biệt là từ 2017 trở đi, có hàng triệu nhà đầu tư mới gia nhập thị trường, kinh nghiệm về quá khứ là con số 0. Đối với những người này, nhịp điều chỉnh khoảng 5% cũng chỉ xảy ra có 4 lần kể từ 2016.

Vì vậy, nếu đây đó có những lời than vãn về mức độ tàn khốc của thị trường chứng khoán thì cần phải nhìn nhận rằng, thị trường điều chỉnh lớn là kết quả dồn tích lũy của các đợt tăng trưởng quá dài trước đó. Với thời gian tăng trưởng mạnh kéo dài tính bằng nhiều năm thì thói quen nhìn thị trường tăng trưởng đã ăn quá sâu, khi thị trường điều chỉnh vượt quá những trải nghiệm 5% thì khả năng tâm lý chịu đựng không nổi.

Mức độ điều chỉnh 20% của VN-Index cũng nói lên điều quan trọng hơn: Không thể nhìn nhận sóng điều chỉnh hiện tại là một đợt điều chỉnh ngắn hạn được nữa. Như mới nói ở trên, chỉ có 6 lần trong một thập kỷ qua thị trường mới điều chỉnh lớn như vậy, nghĩa là đây phải là một sóng điều chỉnh trung hạn trong xu thế tăng dài hạn.

Thị trường chứng khoán có nhiều cấp độ xu thế khác nhau. Lớn nhất là xu thế dài hạn (cấp 1) kéo dài bằng nhiều năm tạo nên một thị trường giá lên (bull-market) hoặc thị trường giá xuống (bear-market). Xu thế trung hạn (cấp 2) là các nhịp tăng/giảm nằm trong xu thế dài hạn. Xu thế ngắn hạn (cấp 3) là các biến động mà đa số nhà đầu tư mới gia nhập thị trường đã trải qua, với mức tăng giảm khoảng 3-7%.

Theo thống kê thì từ 2016 đến nay thị trường cũng chỉ mới có 4 lần điều chỉnh ở cấp độ 5%, tức là bản thân kinh nghiệm về các sóng điều chỉnh ngắn hạn cũng không có nhiều đối với các nhà đầu tư mới. Đặc trưng của các sóng ngắn hạn này là thời gian ngắn, giảm mức độ nhẹ và các mức hỗ trợ rất dễ xác định. Cách thức giao dịch phổ biến ở giai đoạn này là mua khi giá giảm lại tỏ ra hiệu quả.

Chiến lược giao dịch nói trên đã thất bại trong sóng giảm từ đầu tháng 4 đến nay. Các lần bắt đáy ở mức hỗ trợ thường đem lại thua lỗ. Các mức hỗ trợ được kỳ vọng sẽ là đáy, hóa ra lại gây thất vọng. Lý do không có gì đặc biệt hơn việc nhà đầu tư đã nhìn nhận sai cấp độ của sóng hiện tại. Nếu đây là xu thế điều chỉnh cấp 2 – khả năng rất cao do mức độ giảm đạt 20% - thì thị trường sẽ phải điều chỉnh lớn tương xứng với các xu thế tăng cấp 2 trong quá khứ.

Chẳng hạn, mức độ điều chỉnh giảm 20% hiện tại của VN-Index còn chưa bằng 38% xu thế tăng từ đầu năm 2016, trong khi mức độ điều chỉnh trung hạn thường tới 50%. Nếu tính từ thời điểm khởi động xu thế tăng trung hạn vào đầu năm 2012, hay điểm khởi đầu của chu kỳ bull-market từ 2009, mức điều chỉnh 20% không hề lớn.

Tuy vậy, các mức độ điều chỉnh cũng đều có giới hạn của nó. Các mức hỗ trợ ngắn hạn như mức 1000 điểm hay 980 điểm của VN-Index dễ dàng bị xuyên thủng vì nó là mức hỗ trợ trong ngắn hạn. Các mức hỗ trợ trung hạn gần nhất thật sự là khoảng 900 điểm hay 860 điểm. Mặt khác, một sóng điều chỉnh trung hạn thường kéo dài nhiều tháng và xen kẽ là các nhịp tăng ngắn hạn (xu thế cấp 3). Do vậy thị trường vẫn tồn tại các cơ hội đầu cơ ngắn hạn hoặc giảm thiệt hại cho các nhà đầu tư.