Cơ hội không tự biến thành lợi ích
Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế độc lập, trong điều kiện các yếu tố đều thuận lợi, TPP có thể sẽ giúp GDP của Việt Nam tăng thêm 23,5 tỷ USD vào năm 2020 và 33,5 tỷ USD vào năm 2025. Xuất khẩu sẽ tăng thêm được 68 tỷ USD vào năm 2025. Theo nghiên cứu này, Việt Nam có thể là nước được hưởng lợi nhiều nhất trong số 12 nước tham gia TPP.
Việt Nam sẽ có khả năng tăng đáng kể xuất khẩu và GDP, tạo ra nhiều việc làm khi Hiệp định đi vào thực thi |
Bánh vẽ xuất khẩu rất to
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết đối với xuất khẩu, việc các nước trong đó có các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản và Canada giảm thuế nhập khẩu về 0% cho hàng hoá Việt Nam sẽ tạo ra cú hích lớn.
Riêng ngành dệt may, kim ngạch có thể tăng đáng kể. Theo tính toán, cứ 1 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sẽ tạo ra khoảng 250.000 việc làm các loại. Như vậy, nếu kim ngạch dệt may tăng, có thể tạo ra nhiều việc làm mới. Ngoài ra, với quy mô xuất khẩu đủ lớn, Việt Nam sẽ có điều kiện thu hút đầu tư vào lĩnh vực dệt, nhuộm và sản xuất nguyên phụ liệu. Đây là mặt tích cực của quy tắc xuất xứ “từ sợi trở đi” giúp Việt Nam tăng giá trị nội địa cho hàng may xuất khẩu và giúp ngành may phát triển bền vững trước các đối thủ cạnh tranh tiềm tàng.
Tương tự dệt may, các mặt hàng giày dép của Việt Nam cũng sẽ có cơ hội tăng đáng kể xuất khẩu. Với các mặt hàng nông, lâm, thủy sản, cơ hội tăng xuất khẩu cũng rất lớn.
Song quan trọng hơn, tham gia TPP sẽ giúp Việt Nam và các nước có được các cơ hội mới từ chuỗi cung ứng mới được hình thành sau khi TPP có hiệu lực. Các nước TPP chiếm tới 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu, lại bao gồm các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản chắc chắn sẽ mở ra rất nhiều cơ hội khi chuỗi cung ứng mới hình thành.
Một số tập đoàn, công ty lớn trên thế giới đã cân nhắc đầu tư vào Việt Nam với mục tiêu biến Việt Nam trở thành một trong những cứ điểm quan trọng trong chuỗi sản xuất của họ. Tham gia TPP sẽ giúp xu hướng này phát triển mạnh hơn, là điều kiện quan trọng để nước ta bước sang giai đoạn phát triển các ngành mới, có hàm lượng công nghệ cao hơn.
Cam kết trong TPP về dịch vụ và đầu tư dự kiến sẽ có tác dụng tích cực trong việc cải thiện môi trường đầu tư, góp phần thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Nhiều nghiên cứu khẳng định rằng đầu tư nước ngoài sẽ gia tăng khi Hiệp định TPP có hiệu lực. Ngoài ra, các DN cung cấp dịch vụ của Việt Nam cũng dễ tiếp cận thị trường của các nước tham gia TPP hơn. Tuy tác động này không lớn do khả năng cạnh tranh của các DN Việt Nam ở thị trường nước ngoài còn thấp.
Các DN Việt Nam cũng sẽ có điều kiện tham gia vào thị trường mua sắm công của Hoa Kỳ, Nhật Bản, Canada. Theo số liệu của Hoa Kỳ, chỉ tính riêng mua sắm công các loại hàng hóa, vật dụng văn phòng thông thường của các cơ quan chính quyền liên bang Hoa Kỳ hàng năm đã vàọ khoảng 10-12 tỷ USD. Đây cũng là một kênh tiêu thụ hấp dẫn đối với hàng hoá xuất khẩu Việt Nam.
Lo hiện thực hoá
Tham gia WTO cũng như TPP- một hiệp định thương mại tự do thế hệ mới sẽ là cơ hội để Việt Nam tiếp tục hoàn thiện thể chế, trong đó có thể chế kinh tế thị trường, một trong ba đột phá chiến lược mà Việt Nam đã xác định, hỗ trợ cho tiến trình đổi mới mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại nền kinh tế Việt Nam, đồng thời giúp Việt Nam có thêm cơ hội để hoàn thiện môi trường kinh doanh theo hướng thông thoáng, minh bạch và dễ dự đoán hơn. Từ đó thúc đẩy cả đầu tư trong nước lẫn đầu tư nước ngoài.
Đặc biệt, việc hoàn thiện và tăng cường công tác bảo hộ sở hữu trí tuệ sẽ mở ra cơ hội thu hút đầu tư vào những lĩnh vực có hàm lượng tri thức cao như sản xuất dược phẩm, trong đó có thuốc sinh học đặc biệt là vắc xin và một số sản phẩm Việt Nam có bước phát triển mạnh trong những năm qua.
Tuy nhiên Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cũng cảnh báo, hội nhập quốc tế nói chung và hội nhập kinh tế quốc tế nói riêng luôn đi kèm với các rủi ro và thách thức.
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, về thương mại hàng hoá, với một số chủng loại nông sản mà Hoa Kỳ và một số nước khác trong TPP có thế mạnh, sức ép cạnh tranh là khá lớn khi thuế được đưa về 0%, trong đó nổi bật là thịt lợn, thịt gà. Đây là những mặt hàng Việt Nam đã sản xuất được nhưng sức cạnh tranh còn yếu. Một số nông sản khác cũng sẽ gặp khó khăn nhưng ở mức độ nhẹ hơn vì những sản phẩm này Việt Nam vẫn phải nhập khẩu với số lượng lớn.
Một số sản phẩm công nghiệp mà bạn hàng TPP có thế mạnh cũng có thể gây khó khăn cho sản xuất của Việt Nam như giấy, thép, ô tô. Tuy nhiên có cơ sở để cho rằng sức ép cạnh tranh sẽ không lớn vì sản phẩm của Việt Nam hướng đến phân khúc thị trường trung bình trong khi sản phẩm của các nước TPP hướng đến phân khúc thị trường cao cấp.
Đối với DN, TPP có thể làm cho một số DN vẫn dựa vào bao cấp của nhà nước, các DN có công nghệ, sản xuất và kinh doanh lạc hậu rơi vào tình trạng khó khăn kéo theo đó là khả năng thất nghiệp trong một bộ phân lao động sẽ xảy ra.
Tuy nhiên do phần lớn các nền kinh tế TPP không cạnh tranh trực tiếp với nước ta, nên ngoại trừ một số ít sản phẩm nông nghiệp dự kiến tác động này có tính cục bộ, quy mô không đáng kể và chỉ mang tính ngắn hạn. Đồng thời, với cơ hội mới, Việt Nam sẽ có cơ hội tạo công ăn việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang các ngành thực sự có lợi thế kinh tế cạnh tranh.
Nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển thì cho rằng, chúng ta có nhiều cơ hội lớn nhưng phần lớn cơ hội không tự nó biến thành lợi ích cho chúng ta, kể cả thách thức. Tự thân chúng ta phải nhận diện rõ thách thức và cơ hội.
“Tôi lo cho Nhà nước nhiều hơn DN. DN có sức ép họ sắp chết thì phải tự vươn lên. Nhưng năng lực Nhà nước mới là vấn đề khó giải quyết nhất hiện nay để theo kịp với hội nhập”, ông Tuyển lo lắng.
Để vượt qua thách thức này, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, chăn nuôi, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho rằng, Việt Nam phải hết sức nỗ lực, biến thách thức thành cơ hội để đổi mới mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại nền kinh tế, trong đó đặc biệt coi trọng cơ cấu lại ngành nông nghiệp, tổ chức lại sản xuất, thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ để sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam đủ sức đứng vững trên sân nhà.
Những chương trình cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp như việc triển khai cánh đồng mẫu lớn Việt Nam cần sớm rút kinh nghiệm để nhân rộng và phát triển hợp lý trong tương lai. Theo kết quả đàm phán, việc mở cửa thị trường trong một số lĩnh vực nông nghiệp cũng sẽ được thực hiện theo lộ trình phù hợp để hỗ trợ cho tiến trình cơ cấu lại.
Đảm bảo lợi ích quốc gia cao nhất Việt Nam đã kiên trì đàm phán để đảm bảo các lợi ích cốt lõi. Với mức độ mở cửa thị trường mà các nước đã cam kết, dự kiến Việt Nam sẽ có khả năng tăng đáng kể xuất khẩu và GDP, tạo ra nhiều việc làm khi Hiệp định đi vào thực thi. Song điều quan trọng hơn là các nước đã dành cho Việt Nam sự linh hoạt đáng kể trong việc thực thi tiêu chuẩn chung TPP. Việt Nam là nước được dành nhiều sự linh hoạt nhất trong việc thực thi các cam kết khó trong TPP. Đồng thời một số nước cũng đưa ra các cam kết cụ thể về hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam trong quá trình thực thi cam kết sau này. Ông Trần Quốc Khánh - Thứ trưởng Bộ Công Thương |