KTS. Nguyễn Hữu Thái: Phát thanh viên “bất đắc dĩ”

Phát thanh viên “bất đắc dĩ” ngày ấy nay đã gần bát tuần, đó là kiến trúc sư (KTS) Nguyễn Hữu Thái, Chủ tịch đầu tiên của Tổng hội Sinh viên Sài Gòn (1963 - 1964). Đặc biệt, đến nay, bản ghi âm buổi phát thanh trong chiều 30/4/1975 có bài hát “Nối vòng tay lớn” với giọng hát “chay” của Trịnh Công Sơn vẫn được KTS. Nguyễn Hữu Thái lưu giữ cẩn thận…

Nguyễn Hữu Thái (đứng thứ 2 bên tay phải, cầm tập giấy) trong buổi phát thanh trực tiếp ngày 30/4/1975 khi tướng Dương Văn Minh (đang ngồi, mặc áo đen, đeo kính mặt nhìn lên) tuyên bố đầu hàng

Từ những tháng ngày không gian khó

KTS. Nguyễn Hữu Thái sinh năm 1940 tại Đà Nẵng. Dù được sinh ra trong gia đình có đến 10 người con, nhưng là anh cả nên ông được bố mẹ đầu tư cho ăn học chu đáo. Năm 1958, sau khi đỗ tú tài ở trường Thiên Hựu (Huế), Nguyễn Hữu Thái vào Sài Gòn học ngành Kiến trúc và là người trẻ nhất của khóa học này.

Cũng từ khi đến với Sài Gòn, hòa chung không khí chống chiến tranh của nhân dân Việt Nam, chàng sinh viên Nguyễn Hữu Thái đã hăng hái kêu gọi bạn bè xuống đường biểu tình, đòi tự do, dân chủ. Để rồi từ nền tảng đó, tới năm 1963-1964, Nguyễn Hữu Thái được bầu làm Chủ tịch Tổng hội Sinh viên Sài Gòn.

Mỗi ngày qua đi, lòng yêu nước của chàng thanh niên mang tên Nguyễn Hữu Thái càng mạnh mẽ và cũng vì thế, đến tuổi 24 (1964), Nguyễn Hữu Thái đã bị bỏ tù bởi chế độ Việt Nam cộng hòa.

Nhưng có điều đặc biệt, từ việc bị bỏ tù, chàng sinh viên ngành kiến trúc Nguyễn Hữu Thái đã có thêm thời cơ được “giác ngộ cách mạng” từ những cuộc trao đổi, tranh luận với những người đồng cảnh vốn là “bộ đội cụ Hồ”.

Để từ đây, Nguyễn Hữu Thái càng quyết tâm theo cách mạng, bỏ qua những cám dỗ vì đã từng có lúc, chàng sinh viên tên Thái từng nhận được lời đề nghị của một quan chức Mỹ sẽ tạo điều kiện sang Mỹ học rồi về Việt Nam “làm quan”.

Rời khỏi nhà lao, đến năm 1972, Nguyễn Hữu Thái lại bị chính quyền Sài Gòn bắt giam do bị tố cáo thuộc “Thành phần thứ ba”, năm 1974 Nguyễn Hữu Thái mới được trả lại tự do. Và sau đó không lâu, vào thời khắc lịch sử ngày 30/4/1975, Nguyễn Hữu Thái đã hưởng trọn niềm vui khi là những người đầu tiên có mặt tại đài phát thanh Sài Gòn vào thời khắc tướng Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng, đặt dấu chấm hết cuộc chiến tranh ở Việt Nam.

Vì dành nhiều thời gian đấu tranh và bị bỏ tù vài lần, năm 1976 Nguyễn Hữu Thái mới trở lại trường đại học làm đồ án tốt nghiệp và trở thành KTS, tính ra ông đã có... 18 năm để có tấm bằng đại học. Năm 1980, ông về công tác tại Viện Quy hoạch kiến trúc TP. Hồ Chí Minh. 10 năm sau, vị KTS sang Canada và sau đó 5 năm trở về Việt Nam sinh sống, làm nghiên cứu, viết sách, báo…

Đến “ngày mơ ước của chúng ta”

Mỗi dịp kỷ niệm ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước, KTS. Nguyễn Hữu Thái đều nghe lại bản ghi âm đặc biệt trong buổi chiều 30/4/1975 trên máy tính để nhớ về người bạn - nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn. Gặp KTS. Nguyễn Hữu Thái, ông cẩn thận bật máy tính lên và mở đoạn băng ghi âm của thời khắc lịch sử 41 năm trước.

Đó là một giọng hát đặc biệt, mộc mạc đậm chất Huế của Trịnh Công Sơn: “Hôm nay là ngày mơ ước của tất cả chúng ta, đó là ngày chúng ta giải phóng hoàn toàn đất nước Việt Nam này. Cũng như những điều mơ ước của các bạn bấy lâu là độc lập, tự do và thống nhất thì hôm nay chúng ta đã đạt được tất cả những hoài bão đó...

Hiện tại ở trên đài không có đàn ghi-ta. Tôi xin hát lại bài Nối vòng tay lớn. Hôm nay thật sự cái vòng tay lớn đã được nối kết: Rừng núi dang tay nối lại biển xa / Ta đi vòng tay lớn mãi để nối sơn hà / Mặt đất bao la anh em ta về / Gặp nhau mừng như bão cát quay cuồng/ Trời rộng bàn tay ta nắm nối tròn một vòng Việt Nam...”.

Nói về “Nối vòng tay lớn”, KTS. Thái cho rằng đây là một bài hát “tiên tri” về tinh thần hòa hợp dân tộc được nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn viết trước ngày Giải phóng miền Nam gần 10 năm.

Chính xác, “Nối vòng tay lớn” được nhạc sĩ họ Trịnh viết năm 1968. KTS. Nguyễn Hữu Thái chia sẻ, sự lạ lùng là Trịnh Công Sơn viết “Nối vòng tay lớn” năm 1968 nhưng đã có những viễn kiến về ngày đất nước chúng ta hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước. “Nối vòng tay lớn” là quá đúng rồi còn gì. Lần đầu tiên tôi thấy có một bài hát rất trúng thời điểm. Tôi nghĩ Trịnh Công Sơn cũng như thế hệ chúng tôi cùng chí hướng như lời bài hát.

Vì thế, dù Trịnh Công Sơn có rất nhiều bài hát hay nhưng bài “Nối vòng tay lớn” là một bài rất có ý nghĩa về lịch sử. Lại càng giá trị hơn, “Nối vòng tay lớn” lại là bài hát đầu tiên được vang lên trên sóng của Đài phát thanh Sài Gòn đúng ngày giải phóng”, KTS. Nguyễn Hữu Thái bày tỏ.

Đối với KTS. Nguyễn Hữu Thái, trong ngày 30/4/1975, vì tình thế khẩn cấp nên ông đã trở thành phát thanh viên “bất đắc dĩ” của buổi phát thanh trực tiếp đầu tiên trên Đài phát thanh Sài Gòn, trước khi Dương Văn Minh có những lời tuyên bố đầu hàng.

Trong ngày 30/4/1975, KTS. Nguyễn Hữu Thái đã nói trên sóng Đài phát thanh Sài Gòn: “Chúng tôi là những người đại diện cho UBND cách mạng Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định. Chúng tôi là những người đầu tiên tới Dinh Độc Lập trước 12 giờ và đã cùng anh em quân đội giải phóng cắm cờ trên Dinh Độc Lập. Chúng tôi là giáo sư Huỳnh Văn Tòng và cựu chủ tịch Tổng hội sinh viên Sài Gòn Nguyễn Hữu Thái…

Đời sống bình thường đã trở lại Sài Gòn – TP. Hồ Chí Minh, thành phố mà Bác Hồ đã mong đợi, nay đã được giải phóng… Xin giới thiệu lời kêu gọi của ông Dương Văn Minh và Vũ Văn Mẫu của chính quyền Sài Gòn về vấn đề đầu hàng ở thành phố này”.

Ngày 30/4 của 41 năm trước là một mốc son chói lọi trong lịch sử đấu tranh giành độc lập, tự do và hòa bình của Việt Nam. Theo KTS. Nguyễn Hữu Thái, 30/4/1975 là ngày hoà hợp dân tộc, từng gia đình và cả dân tộc sum họp dưới mái nhà chung mang tên Việt Nam, người một nước cùng nhìn về một hướng, cùng chung một con đường, một lý tưởng…

Và sự hoà hợp dân tộc đã hoá giải xung đột, xoá bỏ hận thù, giải phóng nội lực để cùng nhau bước vào kỷ nguyên mới: Kỷ nguyên hoà bình, thống nhất, độc lập, tự do, cùng xây dựng đất nước đàng hoàng hơn, to đẹp hơn…

Nhớ về thời khắc lịch sử của 41 năm trước, KTS. Nguyễn Hữu Thái không khỏi xúc động. Vị KTS cho biết, ông và hàng triệu người dân nước Việt 41 năm trước tưởng như rơi từ hành tinh khác xuống. Đối với thế hệ của KTS Nguyễn Hữu Thái, nhiều năm liền là chiến tranh và khi không còn chiến tranh nữa, tất cả đều thật sự thiêng liêng, quan trọng.

“Không còn chiến tranh, với tư thế là độc lập và thống nhất lại càng quan trọng hơn. Giải phóng đất nước như một cuộc đại đoàn tụ gia đình chứ không phải đạo quân này thắng đạo quân kia trong một cuộc chiến tranh 30 năm. Phải ở trong cái không khí ấy mới thấy đó là tình ruột thịt anh em Nam - Trung - Bắc thật không thể có từ ngữ nào diễn tả”, KTS. Thái xúc động nói.