Làng nằm trên một “bụng” xăng khổng lồ

Hàng triệu lít xăng ngấm vào lòng đất

Mới sáng sớm, nhiệt độ ở làng nhiễm xăng (thôn Yên Ninh, xã Công Bình, huyện Nông Cống, Thanh Hóa) có vẻ đã tăng hơn so với mức nhiệt quanh vùng đến vài độ, kèm theo oi bức. Không khí đặc quánh hơi xăng.

Trưởng thôn Nguyễn Văn Quý trước hố bom hồi bé chăn bò hớt xăng về thắp đèn, nay đã cạn chỉ còn váng ánh tím

Nguyên nhân làng nhiễm xăng được ông Nguyễn Văn Quý, Trưởng thôn cho biết là do: “Cuối những năm 70, khu đồi của làng Yên Ninh được chọn làm nơi chôn giấu, dự trữ và trung chuyển xăng phục vụ chiến đấu, thuộc đơn vị H10 của Tổng kho xăng dầu quân đội. Gần đấy còn có một kho đạn nữa.

Năm 1972, lúc chiến tranh ác liệt, địch “đánh hơi” thấy kho xăng nên chúng cho B52 đến rải thảm. Có 3, 4 ụ xăng bị trúng bom vỡ toang hoác, mỗi ụ gồm 6 téc, mỗi téc chứa khoảng 20 đến 25 khối xăng. Hàng triệu lít xăng chảy tràn ra các hố bom, chính tôi hồi đó đi chăn bò thường mang theo can, lọ múc xăng về thắp đèn.

Những người già trong thôn kể tiếp: Ngày đó, xăng đóng váng trên mặt nước hố bom dày đến vài phân. Nhiều người dân trong thôn và các thôn khác cũng kéo đến gạn, lọc lấy xăng để sử dụng hoặc mang đi bán cho người có xe máy. Xăng theo nguồn nước chảy lan khắp nơi, nhiều đến độ, chỉ cần múc nước lên là có thể... chạy được xe máy, thắp được đèn. Đã có vài gia đình trữ xăng trong nhà còn bị “ông hỏa” hỏi thăm.

Nhưng cùng lúc, bà con nơi đây phải đối mặt với một nguy cơ về ô nhiễm xăng dầu trong nguồn nước sinh hoạt và sản xuất.

“Hồi đó chưa có điều kiện để xây bể trữ nước mưa như bây chừ, múc nước từ giếng lên là uống thẳng vào bụng thôi. Hoặc đi xin nước của làng khác gánh về nấu cơm, nấu nước uống, còn tắm giặt vẫn phải dùng nước giếng đem phơi. Nắng như mấy bữa ni nắng rứa thì nước có mô mà xin hả cô”, bà Nguyễn Thị Sen, 64 tuổi cho biết.

Những ngày nắng nóng, nguồn nước mặt ở đây khô cạn, các giếng nước nhiễm xăng nặng khiến nhiều gia đình không sử dụng được, thậm chí phải đậy nắp. Anh Tình chia sẻ: “Giếng nước nhà tôi buộc phải đậy nắp vì nước sủi bọt, đóng váng vàng khè và bốc mùi xăng nồng nặc. Vũng nước sau vườn cũng đặc quánh lấy xăng, trước đây nó là cái ao, thả cá đến khi được bắt lên nấu cũng toàn mùi xăng không ăn được. Nước đem tưới cây cối đều lụi hết. Mùa nắng, xăng bốc hơi lên càng nồng, làm cả gia đình tôi, từ già đến trẻ luôn cảm thấy chóng mặt, buồn nôn”.

Nhà anh Tình, bà Sen, ông Quý cũng như nhiều hộ dân trong thôn bức bách quá phải đầu tư tiền để khoan nước. Nhưng lâu năm, xăng cũng ngấm dần vào lòng đất hàng trăm mét. Nhà bà Sen khoan liền mấy mũi, độ sâu 3, 4 chục mét vẫn gặp xăng.

Nhà anh Tình khoan sâu hơn 50 mét mà nước bơm lên vẫn mùi xăng, không thể nào sử dụng được. Gia đình anh phải phụ thuộc vào nguồn nước mưa, nước xin hoặc mua nơi khác về dùng.

“Làng bây giờ giống như một cái bụng chứa xăng, cắm khoan chỗ nào cũng toàn gặp xăng. Nước nhiễm xăng không chỉ gây khó khăn cho sinh hoạt của bà con mà còn ảnh hưởng đến năng suất lúa, hoa màu và vật nuôi. Có cánh đồng lúa phải bỏ hoang mất một nửa vì đất, nước đều nhiễm xăng nặng” ông Quý cho hay.

Hơn 40 năm ăn, uống, làm việc, ngủ nghỉ với... xăng

Thôn Yên Ninh hiện có 45 hộ với 165 nhân khẩu. Hầu hết các hộ đều bị nhiễm xăng trong nguồn nước sinh hoạt, gần 20 hộ bị nặng nhất, thường xuyên phải gánh nước ăn. Ông Trần Văn Hiệp, Chủ tịch UBND xã Công Bình chia sẻ: “Hơn 40 năm nay, người dân thôn Yên Ninh phải chịu sự xâm lấn của xăng vào nguồn nước sinh hoạt và sản xuất. Mùa hè như thế này nước sạch càng khan hiếm, bà con phải xin gánh về dùng rất vất vả”.

Ông Hiệp cũng cho biết, giải quyết vấn đề này vượt quá khả năng của xã. Xã đã nhiều lần đề nghị với huyện, huyện đề xuất với tỉnh giúp hỗ trợ chương trình nước sạch cho bà con nhưng đến nay vẫn chưa có đề án nào được triển khai. Sở TN & MT đã cho người về khoan, cắt lấy mẫu xét nghiệm nước cả tuần, tuy nhiên cũng chưa có kết quả thông báo gì.

Anh Nguyễn Xuân Thủy cho biết: “Nhà tôi đầu tư xây một cái bể khá lớn, lợp toàn bộ tôn trên mái nhà để dẫn nước xuống. Những gia đình không có điều kiện thì đành chịu, như gia đình chị họ của tôi cách đây vài chục mét vẫn phải đi xin nước. Nhà tôi có một cái giếng khơi, nước múc lên màu trắng đục, đổ ra mùi xăng rất hôi. Nhưng vẫn phải sử dụng nước đó để tưới tắm, nguồn nước mưa phải tiết kiệm, chỉ dùng vào ăn uống và phòng khi trời... không chịu mưa”.

Nhà bà Sen nằm ở ngay sát chân đồi, nguồn nước bị nhiễm xăng khá nặng. Gần 20 năm nay, bà phải đạp xe mang theo từng chiếc lọ, can nhựa để đi xin từng lít nước. Còn tắm giặt bà Sen vẫn phải lấy nước bơm lên bể, phơi một thời gian cho bay bớt mùi xăng rồi dùng. “Nhà nào ở đây cũng làm thế, mùi xăng ngửi mãi cũng thành quen” bà nói.

Anh Tình thở dài: “Lâu nay nguồn nước mặt nhiễm xăng, mùa nắng thì cạn kiệt, nguồn nước ngầm bây giờ cũng nhiễm nốt. Ăn uống, nuôi trồng đều khó. Xăng lẫn vào không khí, quệt lửa lên là cháy. Có khi nước mưa cũng lẫn mùi xăng...”.

Hoang mang với “án” ung thư trên đầu

Người dân thôn Yên Ninh và những thôn lân cận có chung nguồn nước đều chung một nỗi lo về bệnh tật. Gần đây, số người bị mắc bệnh ung thư trong thôn tăng lên đáng kể, đặc biệt là ung thư vòm họng, gan, dạ dày, khiến bà con càng hoang mang, lo lắng. Bởi bị mắc căn bệnh này là đồng nghĩa với nhận một án tử hình.

“Mỗi năm, số người mất vì ung thư lại tăng lên, loại ung thư vòm họng, gan, dạ dày, não là chủ yếu. Nhưng người dân mình có cái khổ là không đi khám bệnh được thường xuyên nên thường khi bệnh phát ra thì đã ở giai đoạn cuối rồi” ông Quý cho biết.

Trạm trưởng y tế xã Lê Huy Trịnh bày tỏ: “Y tế xã không có khả năng đánh giá về mức độ ảnh hưởng xăng dầu đến sức khỏe người dân, cái này phải được đưa ra bằng thông số, kết luận cụ thể mới dám khẳng định do xăng gây ra. Sự độc hại của xăng dầu thì ai cũng biết, đặc biệt là độ độc của chì, nếu sử dụng trực tiếp nguồn nước có nhiễm xăng thì nguy cơ mắc bệnh sẽ rất cao”.

Vấn đề bức thiết của người dân hiện nay, cũng như bao nhiêu năm qua vẫn là nguồn nước sạch. Khi nguồn nước mặt cạn kiệt vào mùa nắng, còn nguồn nước ngầm xăng cũng xâm chiếm nốt như hiện nay, thì bà con chỉ còn cách “kêu trời” theo nghĩa đen. Nghĩa là mong cho mưa xuống thật nhiều.

Nhưng câu hỏi đặt ra là, chính quyền đã thật sự vào cuộc chưa, bài toán giải quyết nước sạch ở Yên Ninh liệu có quá khó?!. Với hơn 40 hộ dân trong thôn, lại nằm trên một địa bàn không quá xa xôi, hiểm trở, không có núi cao vực sâu. Đường nhựa đã rải đến chân đồi, thì lẽ nào, một đường ống nước vài km lại phải chờ đợi nhiều thời gian đến thế. Đấy là chưa kể một điều kiện thuận lợi nữa là hồ Yên Mỹ chứa 200 triệu m3 nước, chỉ nằm cách thôn chưa đầy 3km.