Ngành giấy: Soát giá, tránh kiện

Theo số liệu của Bộ Công Thương, thị phần giấy xuất khẩu của Việt Nam tại Hoa Kỳ hiện không đáng kể (gần 1%) so với các quốc gia đang chiếm thị phần chính tại đây (Canada gần 50%, Trung Quốc 15%). Tuy nhiên, do sản phẩm giấy xuất khẩu của DN Việt Nam vào Hoa Kỳ tập trung chủ yếu vào 2 nhóm hàng giấy các-tông và sợi xenlulo (mã 481190), và sổ đăng ký, sổ ghi chép, sổ kế toán, sổ đặt hàng, quyển biên lai, tập thư viết, tập ghi nhớ, sổ nhật ký (mã 482010), nên nguy cơ bị kiện chống bán phá giá tăng cao ở những nhóm hàng này.

DN vẫn có thể đẩy mạnh xuất khẩu giấy sang Hoa Kỳ. (Ảnh: MH)

Khối lượng ít, nguy cơ kiện vẫn cao

Còn theo thống kê của Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam (VPPA), năm 2010, Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ 139 triệu tấn giấy, năm 2011 là 124,9 triệu tấn. Từ năm 2011 đến nay, mặt hàng sổ đăng ký, sổ ghi chép, sổ kế toán, quyển biên lai, tập thư viết, tập ghi nhớ… có xu hướng giảm nhưng vẫn chiếm 22% tổng lượng xuất khẩu vào Mỹ. Trong khi đó, giai đoạn 2008-2010, DN nước này đều giảm dần khối lượng sản xuất hai nhóm mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam. Cụ thể sản lượng mặt hàng mã 482010 năm 2009 giảm 6% so với năm 2008 và năm 2010 giảm 9% so với năm 2009, với mức giảm bình quân trong 3 năm là 15%. Tình hình cũng không khả quan hơn đối với mặt hàng mã 481190 khi sản lượng năm 2009 giảm mạnh 12% so với năm 2008 và năm 2010 giảm 9% so với năm 2009, mức giảm bình quân là 4,6% trong 3 năm. Đây cũng là một trong những cơ sở chứng minh có mối liên hệ giữa việc gia tăng nhập khẩu với các thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước của Mỹ.

Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) đánh giá, nguy cơ vụ kiện có xuất phát điểm từ vụ việc điều tra CBPG do Hoa Kỳ khởi xướng đối với sản phẩm giấy kẻ ly của Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia. Trong giai đoạn rà soát hoàng hôn, Cơ quan điều tra đã cho thấy rằng kể từ thời điểm sản phẩm giấy kẻ ly của 3 nước nêu trên bị áp thuế CBPG, sản phẩm giấy kẻ ly của Việt Nam đã có lượng xuất khẩu tăng rất lớn, thay thế cho lượng xuất khẩu của 3 nước kia.

Mặt khác, trong số 14 vụ việc điều tra CBPG sản phẩm giấy nhập khẩu do Hoa Kỳ khởi xướng từ năm 1999 tới 2011, có thể nói các sản phẩm giấy từ Trung Quốc là mục tiêu chính với số vụ việc bị điều tra lên tới 8 vụ. Đã có những cáo buộc từ ngành sản xuất giấy của Hoa Kỳ cho rằng các sản phẩm giấy xuất khẩu của Việt Nam không hoàn toàn có xuất xứ từ Việt Nam mà nó được chuyển từ các quốc gia bị áp thuế CBPG sang Việt Nam (trong trường hợp này là Trung Quốc) và được xuất khẩu đi từ đây nhằm tránh thuế. Đây cũng chính là lý do vì sao nguy cơ Việt Nam bị kiện chống lẩn tránh thuế CBPG là tương đối cao.

Tuy nhiên, khi phân tích 2 nhóm hàng nằm trong diện có khả năng bị kiện, các chuyên gia của Cục Quản lý cạnh tranh thấy rằng, khả năng bị kiện của 2 nhóm này là khác nhau. Theo đó, dù cùng có giá xuất khẩu tương đối thấp, song nhóm hàng giấy các-tông và sợi xenlulô có lượng xuất khẩu tăng giảm thất thường và thị phần tương đối thấp tại Hoa Kỳ nên nguy cơ bị kiện là không cao.

“Nhóm hàng giấy kẻ ly như sổ đăng ký, sổ ghi chép, sổ kế toán… có lượng xuất khẩu tương đối lớn, chiếm thị phần đáng kể nên khả năng bị kiện là tương đối cao”, chuyên gia của Cục Quản lý cạnh tranh cho biết.

Cụ thể, bình quân trong 3 năm từ 2009-2011, khối lượng xuất khẩu sản phẩm này của Việt Nam đứng ở vị trí thứ hai, chiếm bình quân 17% thị phần (sau nước đứng đầu là Trung Quốc chiếm 58%). Riêng trong 4 tháng đầu năm 2012, lượng xuất khẩu của ta tăng vọt, chiếm 22% thị phần, trong khi Trung Quốc giảm xuống chỉ còn 53%.

“Kịch bản” cũ

Phân tích các yếu tố gây nên khả năng bị kiện của ngành sản xuất giấy xuất khẩu, có thể thấy một “kịch bản” khá quen thuộc đối với các DN Việt Nam. Khối lượng xuất khẩu không cao, trong khi giá thành sản phẩm thấp, chủ yếu là bị kiện cộng dồn hoặc kiện do lo ngại quốc gia khác cố tình lẩn tránh thuế. Đáng chú ý, đây cũng là lần đầu tiên ngành sản xuất giấy trong nước đối mặt với nguy cơ bị kiện.

Để chủ động phòng ngừa, mới đây VPPA đã thông báo với các DN xuất khẩu trong nước về mức giá các quốc gia nhập hàng để tránh ký hợp đồng với mức thấp hơn. Hiện Việt Nam, Trung Quốc và Mexico là 3 nước có mức giá xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ tương đối thấp và ở dưới mức trung bình 5,5 USD/đơn vị. Ngành sản xuất nội địa có thể dựa vào yếu tố giá xuất khẩu giảm này để đánh giá liệu DN có bán phá giá sản phẩm tại thị trường nước nhập khẩu hay không.

“Các DN cũng cần rà soát lại cơ chế giá xuất khẩu sang thị trường Mỹ cho phù hợp, đồng thời liên hệ chặt chẽ với các nhà nhập khẩu để theo dõi tình hình và động thái của các DN sở tại”, ông Vũ Ngọc Bảo - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VPPA cho hay.

Tuy nhiên, vấn đề khiến VPPA lo ngại hơn là khả năng xảy ra gian lận thương mại, trong khi các DN sản xuất trong nước không bán phá giá. “Rất có thể Mỹ đánh thuế đối với các sản phẩm xuất khẩu từ Trung Quốc, Indonesia, khiến các DN nước đó chuyển sản xuất sang Việt Nam để tránh thuế. Trường hợp này, các cơ quan chức năng cần xử lý và ngăn chặn kịp thời để tránh gây ảnh hưởng đến các DN chân chính trong nước”, ông Bảo nhấn mạnh.

Ngọc Khanh