Như một lời cảnh báo
Bạn có những tấm hình và tài liệu được tải lên trên mạng? Nếu có, bạn có thể sẽ không dễ chịu khi biết những quyền mà mình đang mất đi. Bởi ngay khi bạn bấm upload cũng đồng nghĩa với việc bạn đã mất quyền sở hữu.
Lưu trữ đám mây cho phép bạn truy cập từ bất cứ đâu. Và kẻ trộm cũng vậy
Vô tình “từ chối” quyền sở hữu
“Lưu trữ đám mây” là công nghệ xây dựng một môi trường nơi những thư từ, hình ảnh và tài liệu của chúng ta nhẹ nhàng lướt đi. Nghe thì mơ mộng – còn thực tế thì mỗi “đám mây” là một hệ thống máy chủ khổng lồ. Và mỗi lần bạn nhấn nút “upload” – gửi thứ gì đó lên mạng lưu trữ toàn cầu – bạn đang vứt đi rất nhiều quyền sở hữu của mình.
Năm ngoái, đồng sáng lập Apple Steve Wozniak đã lên tiếng về những vấn đề có thể xảy ra với hệ thống này. “Tôi nghĩ rằng chuyện này sẽ trở nên khủng khiếp. Những vấn đề nghiêm trọng sẽ bắt đầu trong vòng 5 năm tới,” ông nói trong một bài phát biểu tại Washington. “Với đám mây, bạn không sở hữu thứ gì cả. Bạn đã ký gửi nó rồi… chúng ta càng tải nhiều thứ lên mạng, lên đám mây, thì sẽ càng ít đi khả năng chúng ta điều khiển chúng”.
Wozniak không phải cái tên lớn đầu tiên nhắc đến chuyện này – và bị lờ đi. Ngay từ 2008, sáng lập viên và là Chủ tịch Tổ chức phần mềm tự do (FSF), Richard Stallman đã gọi những hệ thống đám mây là “… tồi hơn cả sự ngu xuẩn…” và “một siêu chiến dịch marketing”.
Bạn luôn có thể bị mất toàn bộ dữ liệu vào một ngày xấu trời. Đó là chuyện của hàng triệu người dùng hợp pháp của Megaupload khi dịch vụ chia sẻ dữ liệu này bị chính phủ Mỹ đóng cửa. Tất cả dữ liệu nằm trên đám mây của nó đơn giản tan biến khỏi internet. Hoặc như năm nay, khi Kobo đột ngột hủy tất cả sách tự xuất bản trên hệ thống e-book của hãng này thì phía tác giả chỉ còn biết kêu trời.
Nhưng thế giới vẫn sẵn lòng nhảy vào vòng tay của dịch vụ bị xem là nguy hiểm vì sự tiện lợi cho cả người dùng và giới doanh nghiệp. Email, ảnh, tài liệu, hồ sơ, thông tin… mọi thứ đồng bộ và sẵn sàng ở bất cứ đâu. Điều chỉ có trong mơ những thập kỷ trước.
Nhà cung cấp dịch vụ kiếm bộn tiền
Nếu bạn đang đọc sách trên iPad, tải ảnh lên Flickr, bấm “like” trên website bất kỳ mà bạn có tài khoản, bạn cũng đang “đi trên mây”. Nhưng không phải ai cũng rõ chuyện này và điều đó tốt cho nhà cung cấp dịch vụ. Facebook và Google vẫn đang kiếm bộn tiền từ việc bán những dữ liệu quý giá thu thập từ tất cả người dùng.
Quyền – và sự thiếu quyền của tác giả nội dung, là trung tâm của vấn đề đối với lưu trữ đám mây, cũng là nét đặc thù của hệ thống này. Douglas Heaven, viết trên tờ New Scientist, “một tập tin số hóa tồn tại như một dạng vật chất… thay vì bản thân nó là vật chất”.
Thông tin của bạn không phải là một tài sản theo nghĩa luật pháp. Nó chỉ là một đoạn ghi từ tính nằm trên đĩa cứng máy tính của một người khác. Tệ hơn là thường có nhiều đĩa khác nhau, rải khắp nơi trên thế giới và nhiều bản ghi nhằm đảm bảo hoạt động ổn định của máy chủ.
Do đó, mỗi lần bấm nút “upload”, bạn đang từ bỏ hầu hết quyền sở hữu với những gì “của mình”. Trong những điều khoản sử dụng gần như không bao giờ được đọc, bạn trao quyền cho công ty sở hữu dịch vụ, cho phép họ làm gần như bất cứ điều gì họ muốn. Hợp pháp hoàn toàn.
Tùy quốc gia nơi các máy chủ được đặt, chính phủ cũng có thể giữ vài đặc quyền đối với thông tin của người dùng. Có thể là đọc thư cũ mà không báo trước (ở Mỹ); hoặc cho bạn vào tù vì viết blog nói xấu quốc vương (ở Thái Lan).
SocialSafe người giúp quản lý
“Tên con vật nuôi yêu thích?” – là một câu hỏi bảo mật phổ biến. Nhưng bạn sẽ phải đổi mật khẩu nếu từng trót post ảnh và tên của cún yêu lên Flickr. Những tấm ảnh nóng bỏng thời sinh viên (nay được giấu đi) của nữ nhân viên ngoại giao, có thể bị đào lên từ một trang blog cũ. Tất cả có thể sẽ trở thành không còn bí mật khi chúng được “gửi vào đám mây”.
Giờ thử hình dung một nhân viên ngân hàng đánh mất mật khẩu ở quán café wifi. Hoặc giám đốc dự án với toàn bộ email lưu trong tài khoản google. Điều gì sẽ xảy ra?
SocialSafe, một công ty trẻ, cung cấp dịch vụ download tất cả nội dung trên đám mây về máy tính của cá nhân. Hiện tại, họ đáp ứng với hầu hết các trang mạng xã hội, từ Twitter, facebook cho đến Instagram và Linkedln. Dự kiến dịch vụ sẽ mở rộng vào sang năm, thêm vào lịch sử mua hàng, thông tin hóa đơn, các dữ liệu y tế và tài chính.
Những công ty như SocialSafe tin rằng, dữ liệu cá nhân phải nằm trong tay người dùng, trong máy tính của họ - và hãng dịch vụ sẽ phải gõ cửa nhà bạn nếu muốn được quyền truy xuất.
Còn hiện tại, gần như không có luật bảo vệ người dùng khỏi bị mất, xóa dữ liệu hay những chiêu trò của nhà cung cấp. Luật pháp sẽ cố để bắt kịp, nhưng hàng tỉ lượt người dùng đã và đang tải nội dung lên mạng sẽ chỉ làm rộng thêm khoảng cách.
Sâm Lê