Phải có thuyền to mới ra được biển lớn

Đã có “bột” nhưng…

Khi “tiếng cồng” của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) sẽ vang lên vào đầu năm 2016, cùng với Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong tiến trình đàm phán và dự kiến sẽ ký kết trong năm 2015, kinh tế Việt Nam sẽ hội nhập sâu hơn, trong đó lĩnh vực tài chính – NH cũng không nằm ngoài ngoại lệ. Tham gia AEC các NH Việt Nam sẽ đón các nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời cũng mở ra cơ hội cho các NH Việt Nam “xuất ngoại” mạnh mẽ hơn.

Các NH phải nâng cao quản trị để hội nhập

TS. Cấn Văn Lực – Giám đốc Trường đào tạo cán bộ BIDV cho biết, theo lộ trình hội nhập tài chính giai đoạn 2015 - 2020 của AEC, hạn chế đối với lĩnh vực bảo hiểm, NH và thị trường vốn sẽ được loại bỏ. Đáng chú ý là đến năm 2020, sẽ xóa bỏ mọi rào cản và khác biệt trong ngành giữa các quốc gia trong khối, để tạo ra một hệ thống NH AEC hoạt động một cách bình đẳng với NH sở tại của bất kỳ quốc gia thành viên nào.

Với AEC các nước sẽ phải mở cửa tất cả các ngành dịch vụ với mức sở hữu nước ngoài có thể lên đến 70%. Hiện nay, đối với lĩnh vực NH, giới hạn tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tối đa là 30% (nếu nhiều hơn, phải được sự chấp thuận của Chính phủ).

TS. Nguyễn Trí Hiếu – chuyên gia NH cho rằng, khi được tham gia tỷ lệ sở hữu cổ phần càng nhiều thì “tiếng nói” của nhà đầu tư trong điều hành ở các NH càng cao, đó là sự hấp dẫn. Tuy nhiên, trong cả hai hiệp định AEC và TPP đều đưa ra điều khoản cho các quốc gia thành viên có các biện pháp bảo vệ thị trường của mình và với một lộ trình để tiến dần tới cởi trói tất cả các rào cản.

Theo dự báo của ông Hiếu, khi gia nhập AEC, Chính phủ sẽ có lộ trình tăng dần tỷ lệ sở hữu cổ phần cho nhà đầu tư ngoại, nên chưa thể có làn sóng đầu tư ồ ạt vào các NH Việt Nam. Còn TS. Cấn Văn Lực cho rằng, đây chỉ là mở cửa xét về mặt lý thuyết. Trên thực tế, việc gia nhập AEC vẫn cho phép sự thỏa thuận và Việt Nam có thể chưa phải mở cửa với lĩnh vực NH ngay lập tức ở mức 70%. Tuy nhiên, việc mở cửa lên tới 40% -50% là có thể diễn ra.

Ở chiều ngược lại, các NH của Việt Nam cũng có thể đầu tư ra các nước trong khu vực. Trên thực tế hiện nay một số NH như BIDV, Agribank, SHB… đã mở các chi nhánh và NH 100% vốn ở Lào, Campuchia. Có thể nói rằng, để hội nhập quốc tế, trong đó gần nhất là AEC các NH cũng đã có sự chuẩn bị, hay nói cách khác là đã có “bột” nhưng, theo các chuyên gia để gột thành “hồ” thì họ cần phải nhiều nỗ lực hơn nữa.

Tăng vốn và nâng cao quản trị NH

Theo các chuyên gia NH, sau giai đoạn tái cơ cấu hệ thống các TCTD khá quyết liệt, NHNN đã xử lý được những NH yếu kém, tạo nên một số NH có quy mô lớn. Ông Phan Đức Tú – Tổng giám đốc BIDV cho biết, sau khi MHB sáp nhập vào BIDV, NH đã gia tăng thêm quy mô tổng tài sản (lên gần 700.000 tỷ đồng), mạng lưới lên gần 1.000 điểm giao dịch. Không chỉ lớn mạnh về quy mô, BIDV cũng đang không ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng dịch vụ với những sản phẩm tiên tiến, hiện đại.

Cùng với BIDV, VietinBank cũng là NH Top đầu với vốn điều lệ 40.234 tỷ đồng, tổng tài sản của NH sau sáp nhập (tính đến cuối năm 2014) là 600.039 tỷ đồng. Song nhìn tổng thể hệ thống NH Việt Nam, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, để hội nhập vào nền kinh tế khác và mở rộng hoạt động của hệ thống NH ra các nước khu vực thì bốn NHTM hàng đầu của Việt Nam phải trở thành NH có sức mạnh thực sự trong khu vực.

Thứ nhất, về nguồn vốn, hiện trong khu vực đã có không ít NH có vốn chủ sở hữu tới vài trăm tỷ USD, trong khi ở Việt Nam chưa có NH nào đạt mức vốn chủ sở hữu 50 tỷ USD. Vậy, trong bốn NHTM lớn của Việt Nam hiện nay NH nào có thể tăng vốn lên mức này để đủ sức cạnh tranh trong khu vực, cũng như thu hút các nhà đầu tư chiến lược?.

Thứ hai, trước khi quan tâm tới phát triển sản phẩm dịch vụ cần phải đẩy mạnh quản trị công ty. Vấn đề quản trị công ty nói chung và quản trị NH ở Việt Nam cũng cần phải được đẩy mạnh theo thông lệ quốc tế.

Theo khảo sát của ADB năm 2014, tại 529 DN niêm yết, trong đó có 40 DN Việt Nam ở các khía cạnh như, vai trò của các bên liên quan, vai trò của cổ đông, đối xử công bằng, trách nhiệm của hội đồng quản trị, tiết lộ thông tin và minh bạch cho thấy: điểm trung bình của các DN Việt Nam chỉ đạt 33,87 điểm, trong khi điểm trung bình của các nước trong khu vực là 64 điểm.

Theo một khảo sát mới đây về quản trị NH tại 35 NHTM Việt Nam được TS. Cấn Văn Lực đưa ra cho thấy, mô hình tổ chức, bộ máy của NH đã hoàn thiện hơn (các NH đều đã thành lập ủy ban quản lý rủi ro và ủy ban nhân sự), công bố thông tin minh bạch hơn (có 22/35 NH có báo cáo tình hình quản trị NH định kỳ và 24/35 NH có công bố thông tin về quản lý rủi ro).

Tuy nhiên, TS. Cấn Văn Lực khuyến nghị, đối với quản trị NH tại Việt Nam, phải đảm bảo tính công bằng và chính sách cổ tức phù hợp. Bên cạnh đó, các NH cũng cần tăng cường tính minh bạch như phát hành báo cáo thường niên và công bố các báo cáo tài chính đúng hạn; Ban hành, cập nhật các quy chế quản trị NH, quản trị nội bộ, quản lý rủi ro.

“Quản trị NH của các NH còn chênh lệch so với thông lệ quốc tế là rào cản với các nhà đầu tư nước ngoài. Mà các nhà đầu tư nước ngoài thì lại đặc biệt quan tâm tới vấn đề này” – TS Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh và cho rằng, hiện nay Việt Nam mới đang triển khai Basell 2 nhưng các NH hàng đầu khu vực đã ứng dụng Basell 3 nên các NH phải tiến nhanh hơn nữa để hội nhập khu vực và quốc tế.