Tài chính và bài toán phát triển nhanh, bền vững
Bộ Tài chính hướng dẫn tái cơ cấu DNNN không đủ điều kiện cổ phần hóa | |
Tài chính tiêu dùng bắt nhịp CMCN 4.0 | |
Bức tranh tài chính cho phát triển đang thay đổi |
Phát triển thế nào là đủ nhanh
Nếu không tăng trưởng nhanh sẽ không thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, không đuổi kịp các nước. Mặc dù Việt Nam hiện đang ở mức tăng trưởng nhanh so với thế giới nhưng đã đủ nhanh so với ta chưa? Hơn nữa phát triển nhanh nhưng phải bền vững, không để ai ở lại phía sau, không bỏ rơi ai trong quá trình phát triển. GS.TS. Trần Thọ Đạt - Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân gợi mở chủ đề một phiên thảo luận tại Diễn đàn tài chính Việt Nam 2018 diễn ra hôm 20/9.
Dư địa tăng thu ngân sách giảm dần do Việt Nam thực hiện cắt giảm thuế quan |
Cũng có chung cái nhìn như vậy, PGS.TS. Bùi Tất Thắng – Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết, những nước đi sau như Việt Nam luôn có nhu cầu phát triển nhanh, tăng trưởng nhanh bởi chỉ có phát triển nhanh mới có thể đuổi kịp các nước đi trước. Nhưng thế nào là nhanh? Nhanh so với các nước xung quanh hay nhanh so với chính Việt Nam?
Theo ông, với mức tăng trưởng khoảng 7% có thể xếp vào nhóm tăng trưởng nhanh và dưới mức đó là trung bình, dưới nữa là thấp. Trong khi tốc độ tăng trưởng của Việt Nam hiện chỉ khoảng hơn 6%. Một điểm mà vị chuyên gia này lưu ý nữa là, toàn bộ chính sách của quốc gia muốn tăng trưởng nhanh phụ thuộc vào việc dịch chuyển về đường tiềm năng sản xuất, thậm chí không chỉ phụ thuộc vào nguồn tài nguyên trong nước mà còn cả nguồn huy động được từ bên ngoài.
Khẳng định Việt Nam đã lựa chọn đúng hướng khi xác định chú trọng phát triển nhanh nhưng phải bền vững, TS.Vũ Đình Ánh - chuyên gia kinh tế cũng nhắc lại, Việt Nam đã có thời kỳ tăng trưởng lên đến 8-9%, năm 1995 tăng trưởng tới 9,5% sau đó phải trả giá vì đã hy sinh các nguồn lực cho tăng trưởng cao. Để rồi sau đó tăng trưởng trồi sụt năm cao năm thấp, có năm phải hy sinh nhiều nguồn lực đẩy tăng trưởng lên 5-6,5%.
Trong bối cảnh thế giới đang biến đổi nhanh, CMCN 4.0 phát triển như vũ bão đang mang đến cho Việt Nam cơ hội lớn và với yêu cầu phải tăng trưởng nhanh để đuổi kịp các nước, theo ông Ánh nên lựa chọn mức tăng trưởng quanh mức 7%. “Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc cho thấy sự bền vững của nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào sự chủ động của chúng ta trong vấn đề tăng trưởng kinh tế. Chúng ta phải rút kinh nghiệm để không mất đi sự bền vững, không hy sinh môi trường”, ông Ánh nhấn mạnh.
Tài nguyên là quỹ tiền tệ của đời sau
Cũng có ý kiến đặt ra là liệu có phải hy sinh mục tiêu ngắn hạn để đạt mục tiêu dài hạn hay không, liệu có cần hy sinh tăng trưởng nhanh để giữ được sự bền vững hay không. Tuy nhiên, theo GS.TS. Nguyễn Hồng Sơn - Phó giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, điểm khác biệt của Việt Nam là đặt mục tiêu phát triển không chỉ bền vững mà còn nhanh.
Nhấn mạnh nội hàm của phát triển bền vững là phát triển hiện tại nhưng không gây trở ngại cho tương lai; phát triển bền vững trên 3 trụ cột: kinh tế - xã hội và môi trường, ông Sơn phân tích: “Của cải của ta làm ra từ vốn. Vốn gồm vốn xã hội, vốn tự nhiên là tài nguyên, vốn là con người. Phát triển chỉ bền vững khi 3 nguồn vốn này được sử dụng hiệu quả không làm tổn hại tương lai như tiêu tốn tài nguyên, ảnh hưởng môi trường. Tài nguyên là quỹ tiền tệ của các đời sau. Ở nhiều quốc gia OECD, thu từ tài nguyên khoáng sản không đưa vào NSNN mà đưa vào quỹ đầu tư quốc gia. NSNN chỉ được hưởng lợi nhuận từ quỹ này”.
Bên cạnh đó, giới chuyên gia cũng thống nhất cho rằng, cần tái cấu trúc nền tài chính quốc gia trước yêu cầu phải phát triển nhanh và bền vững thế nào.
Trong những năm qua, công tác tái cấu trúc nền tài chính quốc gia đã đạt được một số kết quả tích cực. Các cấu phần của nền tài chính quốc gia đã từng bước được tái cấu trúc nhằm phát triển đất nước theo hướng nhanh, toàn diện và bền vững. Chính sách thuế đã được hoàn thiện. Quy mô thu NSNN được mở rộng. Cơ cấu thu NSNN bền vững hơn đã tăng tỷ trọng các khoản thu gắn trực tiếp với hoạt động sản xuất - kinh doanh. Cơ cấu chi NSNN được điều chỉnh theo hướng giảm chi thường xuyên, tăng chi đầu tư phát triển. Nhiều biện pháp đổi mới, tăng cường quản lý nợ công đã được thực hiện, cơ cấu nợ được điều chỉnh hợp lý đảm bảo an ninh, an toàn tài chính công, nghĩa vụ trả nợ được thực hiện đầy đủ, đúng hạn...
Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức ảnh hưởng đến quá trình phát triển của đất nước. Đó là sự mâu thuẫn đan xen giữa các mục tiêu nhanh, toàn diện và bền vững khi mà tăng trưởng kinh tế ở mức thấp hơn tiềm tăng. Dư địa tăng thu có xu hướng giảm dần trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện cắt giảm thuế quan theo các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế. Cơ cấu thu nội địa còn dựa nhiều vào các khoản thu có tính bền vững không cao.
Trong khi chi NSNN vẫn ở mức cao, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn và là các khoản chi khó cắt giảm; thị trường tài chính phát triển chưa tương xứng tiềm năng, thiếu tính đồng bộ...
Trong điều kiện này, Việt Nam đã chủ động tái cấu trúc nền tài chính quốc gia. Theo TS. Lê Hải Mơ, sự chủ động này là lựa chọn đúng. Mục tiêu cấp bách, xuyên suốt của tái cấu trúc là nâng cao căn bản hiệu quả huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính quốc gia. Việc tái cấu trúc này phải kiên quyết, nhất quán theo lộ trình rõ ràng, tránh nguy cơ đổ vỡ và tối thiểu hóa chi phí tái cấu trúc nền tài chính.
“Trong tái cấu trúc một vài lĩnh vực của nền tài chính quốc gia, nhiều nước đã phải trả giá đắt, có nước chi phí lên tới 10 thậm chí 20% GDP. Phương châm cơ bản để tối thiểu hóa chi phí là giải pháp tái cấu trúc đúng, khả thi và phù hợp theo lộ trình”, TS. Lê Hải Mơ phát biểu.