Tăng trưởng phục hồi và những cảnh báo

Ông Hà Quang Tuyến

Tăng trưởng GDP 6 tháng đầu năm 2015 có đóng góp lớn của ngành khai khoáng. Với giá dầu thô, than đá đều ở mức thấp, vấn đề ở đây là gì?

6 tháng đầu năm 2015, tăng trưởng kinh tế đạt 6,28% so cùng kỳ năm trước; trong đó ngành khai khoáng tăng 8,18%, do sản lượng dầu thô khai thác tăng cao, đạt 11%. Ngành khai khoáng đóng góp tỷ lệ 10,27% GDP và 0,64 điểm phần trăm vào mức tăng chung, chỉ sau công nghiệp chế biến, chế tạo và ngành thương mại. Qua đó cho thấy, ngành khai khoáng đóng góp quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế của 6 tháng đầu năm 2015.

Để đạt mục tiêu kế hoạch tăng trưởng GDP 6,2% của năm 2015, 6 tháng cuối năm tăng trưởng GDP chỉ cần đạt khoảng 6,15%. Căn cứ vào tình hình sản xuất kinh doanh các ngành, Tổng cục Thống kê dự báo 3 phương án tăng trưởng cho năm nay: phương án 1 là 6%; phương án 2 là 6,27%; và phương án 3 là 6,4%. Chúng tôi cho rằng, kết quả đạt được của ngành khai khoáng 6 tháng cuối năm và cả năm 2015 đóng vai trò quan trọng đối với việc đạt mục tiêu kế hoạch năm 2015 về tăng trưởng kinh tế do Quốc hội đề ra là 6,2%.

Tuy nhiên, do giá dầu thô, than đá đang ở mức thấp. Việc thúc đẩy khai thác mặc dù làm tăng giá trị sản lượng của nền kinh tế nhưng thu nhập qua thu ngân sách sẽ không được như giai đoạn trước.

Với độ mở nền kinh tế rất lớn, nhưng xuất nhập khẩu đang đóng góp âm vào tăng trưởng. Trong thời gian gần đây, tăng trưởng xuất khẩu thấp hơn nhiều nhập khẩu. Tổng cục Thống kê nhìn nhận thế nào về vấn đề này?

Bản chất của GDP chính là tiêu dùng cuối cùng của dân cư, của Chính phủ, đầu tư và xuất khẩu thuần. Điều đó cho thấy, nếu tốc độ tăng xuất khẩu chậm hơn tăng nhập khẩu, với điều kiện các yếu tố khác không đổi, sẽ làm tăng trưởng GDP chậm lại. Tăng trưởng GDP 6 tháng 2015 cơ bản do tiêu dùng cuối cùng bù đắp lại phần thiếu hụt của xuất khẩu thuần, trong khi đầu tư đóng góp vào tăng trưởng rất nhỏ và chênh lệch thương mại đóng góp vào tăng trưởng âm.

Tuy nhiên, Việt Nam nhập khẩu chủ yếu cho sản xuất (trên 90%), do vậy nhập khẩu tăng điều này cho thấy các DN nhập nguyên vật liệu, máy móc thiết bị về cho sản xuất tăng, kỳ vọng sản xuất trong giai đoạn tới sẽ tăng và góp phần đưa xuất khẩu tăng, khả năng cân bằng xuất nhập khẩu sẽ đạt được trong giai đoạn sau.

GDP quá phụ thuộc vào giá dầu và than

Vậy tiêu dùng đã phục hồi so với thời gian trước chưa? Có đóng góp tích cực gì cho tăng trưởng không?

6 tháng đầu năm 2015, tiêu dùng cuối cùng tăng 8,7% so cùng kỳ năm trước, cao hơn mức tăng GDP, mức tăng cao nhất so cùng kỳ từ năm 2011 – 2014. 70% tiêu dùng cuối cùng của dân cư từ tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng, 6 tháng đầu năm 2015, loại trừ yếu tố tăng giá, chỉ tiêu này tăng 8,8%. Nó cho thấy tiêu dùng đã phục hồi so với những năm trước. Với mức tăng 8,7%, tiêu dùng cuối cùng 6 tháng đầu năm 2015 đóng góp 7,74 điểm phần trăm vào mức tăng chung, trong khi tích lũy tài sản chỉ đóng góp 2,25 điểm phần trăm, còn chênh lệch xuất nhập khẩu đóng góp âm 3,71 điểm phần trăm.

Tuy nhiên, cần lưu ý khi xây dựng các chính sách về kinh tế vĩ mô: Thứ nhất, tiêu dùng có đóng góp quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế của 6 tháng đầu năm 2015, nhưng các chính sách tập trung vào ưu tiên thương mại, mà chưa chú trọng nhiều đến ưu tiên tiêu dùng trong nước, đến người dân. Thứ hai, ở chiều ngược lại, nếu tốc độ tăng tiêu dùng cao hơn tăng trưởng kinh tế mà kéo dài trong nhiều năm, thì vấn đề đặt ra là lấy tiền đâu để mà tiêu?

Trong kỳ họp Quốc hội vừa qua, con số quyết toán ngân sách năm 2013 với bội chi lên đến 6,6% GDP đã phát đi cảnh báo về nợ công. Tương quan đầu tư và tiết kiệm nền kinh tế có cho thấy rủi ro gì không?

Từ năm 2012 đến nay, tỷ lệ tiết kiệm và đầu tư trên GDP tương đương nhau (khoảng 30 - 32%). Về nguyên tắc, khi nguồn tiết kiệm bằng với đầu tư thì các khoản vay mượn phải giảm đi, nhưng tại sao vẫn phải vay mượn nhiều? Theo kế hoạch vay và trả nợ năm 2015 đã được Chính phủ phê duyệt, năm nay sẽ vay 511,9 nghìn tỷ đồng, trong đó vay trong nước 368 nghìn tỷ đồng.

Lý do thứ nhất, chưa thu hút được lượng tiền nhàn rỗi trong dân vào sản xuất. Theo số liệu của NHNN, số dư huy động vốn 6 tháng đầu năm 2015 tăng 4,58%, thấp hơn mức tăng từ 2012-2014.

Lý do thứ hai, thu ngân sách ngày càng co hẹp do các chính sách giảm thuế thu nhập DN, miễn thuế cho DN ưu tiên, dỡ bỏ hàng rào thuế quan theo cam kết nhập khẩu và giá dầu giảm. Trong khi đó, chi đầu tư dự báo tăng gần 20% sau hai năm giảm, chi thường xuyên cũng dự kiến sẽ tăng 10%, chi cho y tế và giáo dục tăng 11% và 5%.

Lý do thứ ba, vay nợ những năm qua được cơ cấu lại tăng tỷ lệ vay trong nước, giảm vay nước ngoài. Tuy nhiên, các khoản vay trong nước đều có kỳ hạn ngắn, nên áp lực trả nợ giai đoạn 2015-2016 là rất cao.

Thời điểm hiện nay, nợ công vẫn nằm trong giới hạn quy định an toàn cho phép là không quá 65% GDP; tỷ lệ trả nợ trực tiếp của Chính phủ dự kiến chiếm khoảng 16,1% so với tổng thu ngân sách, tăng so với hai năm trước đó, nhưng vẫn dưới 25%; luôn đảm bảo trả đầy đủ, kịp thời các khoản đến hạn, không phát sinh nợ xấu.