Thế giới liệu đã sẵn sàng?

Giới phân tích nhận định đây là quyết định không dễ dàng đối với Fed - Ngân hàng Trung ương Mỹ - vì những tác động ngược chiều với bản thân nước Mỹ cũng như những áp lực đối với các nền kinh tế mới nổi.

Nước Mỹ cần điều chỉnh lãi suất để đảm bảo vai trò như một "két bạc" đáng tin cậy của thế giới

Kinh tế Mỹ có được nhiều?

Tại Mỹ, lãi suất thấp ở mức tượng trưng gần 0% đã được Fed duy trì từ cuối năm 2008 tới nay như là một công cụ nhằm khuyến khích đầu tư và tín dụng để hỗ trợ nền kinh tế Mỹ thoát khỏi cuộc suy thoái giai đoạn 2007-2009, và nay được điều chỉnh lên. Theo tờ “Thời báo New York”, Fed tăng lãi suất đồng nghĩa với việc các ngân hàng Mỹ phải chịu chi phí kinh doanh cao hơn, do đó sẽ buộc khách hàng phải gánh những mức lãi suất cao hơn khi đi vay tiền.

Bên cạnh đó, đồng USD tăng giá có lợi cho những người Mỹ thích du lịch nước ngoài song sẽ làm khó nhiều công ty chủ yếu sản xuất hàng hóa xuất khẩu. Lãi suất tăng sẽ ảnh hưởng tới người tiêu dùng theo nhiều cách khác nhau, ví dụ như chi phí vay tiền để mua ô tô, thanh toán thẻ tín dụng hay mua nhà có thế chấp sẽ trở nên tốn kém hơn, do đó doanh số bán ô tô hay nhà có thể sẽ giảm.

Tuy nhiên, mức tăng rất nhẹ trước mắt có lẽ sẽ không gây tác động nhiều đến người dân và nền kinh tế Mỹ, và vẫn giúp Mỹ đạt được mục tiêu là duy trì nền kinh tế tăng trưởng ổn định, không gây ra lạm phát trên 2%.

Căn cứ vào nhận định trên, có vẻ như từ bỏ chính sách nới lỏng tiền tệ hại nhiều hơn lợi cho nước Mỹ. Vậy tại sao Fed vẫn quyết định tăng lãi suất, nhất là trong bối cảnh cuối năm nhu cầu lưu thông tiền tệ rất lớn?

Một số nhà kinh tế cho rằng số nợ của các hộ gia đình Mỹ tăng mạnh do người dân có thể vay tiền ngân hàng với mức lãi suất cực thấp và thị trường bất động sản có dấu hiệu tăng giá theo kiểu “bong bóng” cũng có thể là một trong những yếu tố khiến Fed phải tăng lãi suất để giảm bớt đà vay nợ của người dân Mỹ và làm "nguội" bớt thị trường bất động sản.

Một yếu tố khác liên quan đến uy tín của nước Mỹ - vốn được xem là "két bạc" của thế giới. Các điều kiện kinh tế trong nước đã đủ tốt để Fed không thể giữ mãi lãi suất ở gần mức 0%. Nước Mỹ cần một chút điều chỉnh lãi suất để đảm bảo rằng họ vẫn là một "két bạc" đáng tin cậy của thế giới.

Các nước liệu đã sẵn sàng?

Ngay sau khi Fed công bố quyết sách về lãi suất, Cơ quan Tiền tệ Hong Kong (HKMA) thuộc Đặc khu hành chính Hong Kong (Trung Quốc) đã nâng lãi suất cơ bản từ 0,5% lên 0,75%, lần tăng đầu tiên trong 10 năm qua. Giám đốc HKMA Norman Chan Tak-lam trước đó cảnh báo rằng lãi suất tăng có thể dẫn đến khả năng nguồn vốn rút khỏi thị trường chứng khoán và bất động sản, vì dòng tiền nóng - đổ vào nơi này trong những năm gần đây nhờ chính sách nới lỏng tiền tệ của Mỹ - có thể sớm thu hẹp khi chu kỳ tăng lãi suất của Mỹ bắt đầu.

Có thể thấy phản ứng trái chiều của các nền kinh tế đối với quyết định tăng lãi suất của Fed, dù đây không phải là quyết sách gây nhiều bất ngờ. Các nước ở Liên minh châu (EU) tạm thời sẽ được hưởng lợi từ xuất khẩu khi đồng euro tiếp tục yếu đi so với đồng USD. Các khoản tiền gửi bằng đồng USD sẽ có lợi hơn.

Tuy nhiên, chi phí của những nước vay đồng USD sẽ trở nên nặng nề hơn, giá cả các hàng hóa chiến lược (đặc biệt là dầu vốn được định giá bằng đồng USD) sẽ trở nên kém hấp dẫn và có thể làm giá dầu tiếp tục giảm. Bản thân giá cổ phiếu của các công ty Mỹ cũng sẽ trở nên đắt đỏ hơn.

Việc Fed nâng lãi suất gây áp lực đối với một số quốc gia trên thế giới, đặc biệt là những nền kinh tế đang phát triển và mới nổi. Chuyên gia Christine Rifflart của Viện Nghiên cứu Pháp OFCE nhận định, các nền kinh tế đang nổi đã vận hành rất tốt khi Fed vẫn giữ chính sách tiền tệ “nới lỏng”, song với việc thay đổi lãi suất lần này, nhiều trong số các nền kinh tế, hiện đang vật lộn với vấn đề tăng trưởng trì trệ, sẽ có lý do phải lo lắng.

Khi lãi suất tại Mỹ tăng thì chi phí vay mượn bằng đồng USD sẽ tăng lên và gây khó khăn cho chính phủ cũng như doanh nghiệp các nước có xu hướng vay mượn nhiều bằng đồng tiền này. Những nền kinh tế mới nổi cũng sẽ đối mặt với nguy cơ "chảy máu" vốn bởi những nước này có thể sẽ phản ứng bằng cách tăng lãi suất trong nước vốn đã ở mức rất cao.

Trên thực tế, việc Fed tăng lãi suất làm cho áp lực gia tăng đối với những nước dựa vào nguồn vốn ngoại tệ để bù đắp thâm hụt thương mại. Ngân hàng Trung ương của Chile, Colombia, Peru và Nam Phi gần đây đều đã tăng lãi suất để đón đầu chính sách của Fed, mặc dù quyết định này sẽ có ảnh hưởng tiêu cực nhất định đối với tăng trưởng kinh tế. Như vậy, các mối quan tâm của Fed không chỉ là kinh tế Mỹ mà còn là nhu cầu yếu ở nước ngoài và một đồng USD quá mạnh ảnh hưởng đến các nhà xuất khẩu.

Tuy nhiên, vẫn còn những ý kiến lạc quan hơn xung quanh động thái Fed tăng lãi suất. Các nhà phân tích nhận định mức tăng khá nhẹ trước mắt và cam kết của Fed duy trì mức tăng “dần dần” nên các nền kinh tế trên thế giới vẫn có đủ dư địa để điều chỉnh cho phù hợp. Đối với các nền kinh tế mới nổi, Tổ chức nghiên cứu

Capital Economics cho rằng các thị trường này "được đánh giá cao về khả năng đối phó với việc Fed thắt chặt chính sách tiền tệ” sau khi việc Mỹ chuẩn bị tăng lãi suất không khuấy động các nhà đầu tư rút vốn khỏi các nước này.

Động thái điều chỉnh lãi suất lần này của Fed là tín hiệu mở đường cho những lần tăng lãi suất tiếp theo vào năm sau. Về vấn đề này, bà Janet Yellen và nhiều thành viên khác của Fed đã nhấn mạnh rằng lộ trình thắt chặt chính sách tiền tệ sẽ được thực hiện từng bước nhằm tránh tác động tiêu cực. Do đó các nước cần sẵn sàng có những điều chỉnh của riêng mình nhằm thích ứng với những điều chỉnh đó.