Vi phạm tác quyền vẫn nhức nhối

Muôn chiêu lách luật

Tình trạng vi phạm bản quyền trí tuệ có hệ thống được diễn ra ở nhiều lĩnh vực, từ điện ảnh, sân khấu, âm nhạc đến kiến trúc… đặc biệt là vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan trong môi trường kỹ thuật số và internet. Đó là nhận định của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) tại hội nghị trực tuyến tổng kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 36/2008/CT-TTg về tăng cường quản lý và thực thi bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan.

Cần nâng cao nhận thức, chấp hành, thực thi chế tài về quyền tác giả, tác phẩm

Lãnh đạo Cục Bản quyền tác giả Bộ VH-TT-DL nhận định tình trạng vi phạm bản quyền ngày càng nhiều là do thiếu ý thức chấp hành các quy định pháp luật về quyền tác giả và quyền liên quan, vẫn còn thói quen không trả tiền bản quyền, đặc biệt là thái độ cố tình vi phạm pháp luật và đạo đức kinh doanh. Thêm vào đó, các chủ thể bản quyền chưa chủ động áp dụng các biện pháp theo quy định để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Còn theo Nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn - Giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc phía Nam, việc ban hành Nghị định 79 (Nghị định 79/2012-NĐ-CP quy định về biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang; thi người đẹp và người mẫu; lưu hành, kinh doanh bản ghi âm, ghi hình ca múa nhạc, sân khấu – PV) là một nghịch lý.

Bởi dựa vào nội dung Nghị định này các công ty tổ chức biểu diễn cố tình trốn tránh trách nhiệm, không thực hiện nghĩa vụ quyền tác giả như đã cam kết trong hồ sơ xin cấp phép biểu diễn. Trước đây, để có được giấy phép biểu diễn, hồ sơ cấp phép của các đơn vị tổ chức biểu diễn phải có hợp đồng về tác quyền hay giấy chấp thuận cho phép sử dụng tác phẩm của quyền tác giả.

Thế nhưng, với sự “thông thoáng” của Nghị định 79, yêu cầu này được xóa bỏ, thay vào đó là cam kết thực hiện nghĩa vụ sau khi chương trình kết thúc. Điều này dẫn đến hệ quả là khi sô diễn kết thúc, các công ty “xù” tiền bản quyền, mặc cho trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc tìm mọi cách đòi “nợ”.

Bà Trần Thị Trường - Phó giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc phía Bắc cũng cho biết, các bầu sô có đủ chiêu lách luật như liên danh, mượn hoặc thuê đơn vị khác làm thủ tục xin cấp giấy phép biểu diễn một lần, thậm chí thành lập nhiều công ty con, công ty ma làm thủ tục xin cấp giấy phép biểu diễn một lần.

Có công ty còn lấy lý do chưa thỏa thuận được mức phí tác quyền phải trả để trì hoãn, né tránh việc chi trả bản quyền hay cung cấp sai thông tin địa chỉ trụ sở kinh doanh khiến cơ quan quản lý hoặc tác giả, chủ sở hữu tác phẩm có tìm cũng không ra để đòi tiền bản quyền.

Trong khi đó, Đạo diễn Đặng Nhật Minh thừa nhận, những nghệ sĩ điện ảnh không biết cùng nhau tự bảo vệ những quyền lợi chính đáng của mình. “Về phương diện này, giới điện ảnh thua xa giới âm nhạc”, đạo diễn phim “Thương nhớ đồng quê” nhận xét. Ông cho rằng nguyên nhân trước hết là vì những người quản lý ngành điện ảnh không biết tôn trọng người làm công việc sáng tác, đối xử với họ như những kẻ làm công ăn lương.

Hãy đồng lòng trong việc đấu tranh

Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong lĩnh vực bản quyền hiện nay là không hề dễ. Kiện ra tòa là biện pháp chẳng đặng đừng. Ngay khi đưa vụ việc có bằng chứng ra tòa, người bị hại vẫn trắng tay.

Bởi vậy tạo nên dư luận xã hội trong cuộc đấu tranh chống vi phạm bản quyền trí tuệ là một phương pháp khá hiệu quả trong kỹ nghệ thông tin mạng hiện nay. Đơn cử như những lùm xùm xung quanh “nghi án” ca sĩ Sơn Tùng đạo nhạc vừa qua, cư dân mạng trong và ngoài nước đã dấy lên một làn sóng phản đối quyết liệt.

Trên trang fanpage quốc tế của Lee Jung Shin - thành viên nhóm CNBLUE - đột ngột đăng tải một dòng trạng thái dài nhắc tới ca sĩ Sơn Tùng M-TP. Trong đó, các Boice (tên gọi người hâm mộ CNBLUE) tố cáo chàng ca sĩ trẻ Vpop đạo nhạc. Trang này còn kêu gọi tẩy chay âm nhạc của Sơn Tùng, “đừng giúp kẻ cắp kiếm tiền” và đề nghị fan tố cáo tới FNC Entertainment, công ty quản lý của CNBLUE. Ngoài ra, họ cũng đăng tải cụ thể thông tin công ty quản lý của Sơn Tùng M-TP.

Ngay cả khán giả và giới chuyên môn Việt Nam cũng đồng loạt thể hiện ý kiến phản đối Sơn Tùng. Bà Trương Thị Thu Dung - đại diện Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam cho rằng, nam ca sĩ nên nhìn thẳng vào vấn đề để sửa sai, không thể lấy nhạc của người ta và ghi tên mình. Nhạc sĩ Huy Tuấn cũng gửi thông báo tới báo chí rằng anh đã chấm dứt hợp tác với Sơn Tùng từ trước scandal đạo nhạc.

Quyền tác giả, quyền liên quan vẫn còn mới mẻ và khá phức tạp tại Việt Nam. Chế tài xử phạt để bảo đảm việc thực thi đúng quyền tác giả và quyền liên quan là quan trọng. Nhưng quan trọng hơn vẫn là việc nâng cao nhận thức, hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật cho công chúng, các tổ chức, cá nhân có quyền và nghĩa vụ liên quan.

Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cộng đồng quyền tác giả và quyền liên quan không chỉ có tác động tích cực về mặt tinh thần, kinh tế mà quan trọng hơn, giúp bạn bè quốc tế có cách nhìn nhận đúng về thực thi bản quyền tại Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế.

Hy vọng, cùng với các văn bản luật như Bộ luật Dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Xuất bản... cũng như các điều ước quốc tế liên quan đến bảo hộ quyền tác giả mà Việt Nam đã tham gia sẽ góp phần tạo hành lang pháp lý an toàn, khuyến khích và bảo hộ có hiệu quả các hoạt động sáng tạo cũng như thu hút sự đầu tư.

 Hoàng Phương