Bẫy tài chính thời công nghệ số

Không khó để bắt gặp trên Facebook, TikTok, Zalo hay Telegram các quảng cáo về “vay tiêu dùng học tập”, “vay sinh viên”, “vay đóng học phí” với giao diện bắt mắt, lời lẽ thân thiện như một dịch vụ tài chính chính thống. Chỉ cần chụp căn cước công dân, cung cấp số điện thoại, tài khoản ngân hàng, người dùng có thể nhận tiền trong vài phút. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi ấy là chiêu trò cho vay nặng lãi tinh vi. Lãi suất thực tế có thể lên tới hàng trăm phần trăm mỗi năm, kèm theo vô số loại phí ẩn như phí dịch vụ, phí xử lý, phí trễ hạn… khiến khoản vay nhỏ chóng biến thành gánh nợ lớn.

Bạn N.V.M., sinh viên một trường đại học hàng đầu tại Hà Nội cho biết, bản thân từng sa vào tín dụng đen chỉ vì muốn “thể hiện” với bạn bè nhưng không muốn đi làm thêm. Nghĩ rằng khoản tiền gia đình chu cấp hằng tháng có thể đủ để gánh tiền trả nợ, M. tự tin vay mà không lường hết rủi ro phía sau. Tuy nhiên, thực tế hoàn toàn không như M. nghĩ.

Dù vay 10 triệu đồng nhưng M. chỉ nhận thực tế 8 triệu, còn lại bị trừ phí và lãi. Lịch trả nợ 200.000 đồng/ngày trong 50 ngày liên tiếp.

M. kể, chỉ cần chậm trả vài ngày, điện thoại của M. liên tục nhận những cuộc gọi chửi bới, đe dọa từ chủ nợ, bất kể ngày đêm. Áp lực tâm lý ngày càng lớn khiến M. sống trong trạng thái hoang mang và sợ hãi.

Đến khi không còn khả năng xoay xở, M. mới quyết định chia sẻ toàn bộ sự việc với gia đình để tìm cách giải quyết. M. thừa nhận đó là bài học đắt giá, để lại hậu quả nặng nề chỉ vì một phút bồng bột và thiếu hiểu biết về các rủi ro tài chính.

Theo ghi nhận của Cơ quan Công an, nhiều sinh viên chỉ định “vay thử” vài triệu đồng đã nhanh chóng bị các đối tượng gọi điện đe dọa, nhắn tin khủng bố, sử dụng ảnh cá nhân để bôi nhọ, thậm chí gây áp lực lên gia đình. Không ít trường hợp vì lo sợ và xấu hổ đã vay thêm ở nơi khác để trả, vô tình sa sâu hơn vào vòng xoáy tín dụng đen.

Phần lớn các app vay online trá hình không có giấy phép hoạt động của cơ quan chức năng. Máy chủ đặt ở nước ngoài, sử dụng nhiều lớp trung gian để che giấu danh tính, gây khó khăn cho việc truy vết. Đáng lo ngại hơn, các ứng dụng này thường yêu cầu quyền truy cập danh bạ, hình ảnh, vị trí của người dùng. Khi xảy ra tranh chấp hoặc người vay chậm trả, những thông tin này trở thành công cụ khống chế: gửi tin nhắn cho bạn bè, người thân; cắt ghép hình ảnh bôi nhọ; đe dọa phát tán dữ liệu nhằm ép buộc trả nợ.

Chuyên gia an ninh mạng cảnh báo, nhiều ứng dụng không chỉ cho vay nặng lãi mà còn thu thập dữ liệu cá nhân để rao bán hoặc phục vụ mục đích phạm tội khác.

Trước tình trạng lo ngại này, lực lượng Công an đã phối hợp cùng các trường THPT, đại học trên địa bàn các tỉnh, thành tổ chức nhiều buổi ngoại khóa, chuyên đề “Nhận diện và phòng ngừa tín dụng đen online” giúp học sinh, sinh viên hiểu rõ thủ đoạn, cách nhận biết, cách xử lý khi gặp tình huống bất thường.

Đồng thời, nhiều trường đại học cũng hợp tác với các ngân hàng thương mại để triển khai chương trình tín dụng học tập lãi suất ưu đãi, quy trình minh bạch, có bảo hộ pháp lý.

Cơ quan Công an khuyến cáo, người dân tuyệt đối không tải và không đăng ký vay qua các ứng dụng lạ; không cung cấp thông tin cá nhân thông qua các đường link được gửi trên mạng xã hội, tin nhắn hay email không rõ nguồn gốc. Khi có nhu cầu vay vốn, học sinh, sinh viên cần tìm đến các kênh chính thống như Ngân hàng Chính sách Xã hội, quỹ hỗ trợ sinh viên hoặc các tổ chức tín dụng hợp pháp để đảm bảo an toàn. Đồng thời, phụ huynh và nhà trường cần chủ động đồng hành, nắm bắt tâm lý và nhu cầu tài chính của con em để định hướng kịp thời, tránh để các em tự tìm đến những nguồn vay rủi ro.