Các vấn đề, sự kiện kinh tế đáng chú ý 2018

	Kinh tế toàn cầu gặp nguy nếu chiến tranh thương mại leo thang
	IMF hạ dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2019

Nền kinh tế toàn cầu tiếp tục duy trì được đà tăng trưởng tích cực trong năm 2018. Tuy nhiên đây cũng là năm mà con thuyền kinh tế thế giới trải qua nhiều khó khăn, sóng gió.

Chủ nghĩa bảo hộ đang làm cản trở dòng thương mại toàn cầu

Từ chủ nghĩa bảo hộ gia tăng khiến dòng chảy thương mại, đầu tư đứng trước nhiều thách thức, đến những biến động bất thường và khó đoán định trên thị trường tài chính và thị trường hàng hóa cơ bản, đặc biệt là các TTCK, tiền ảo và giá dầu mỏ… Tất cả những yếu tố như vậy khiến hầu hết các dự báo cho rằng, năm 2019, tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chững lại, thậm chí suy giảm.

Năm 2019 đã đến, cùng Thời báo Ngân hàng điểm lại một số vấn đề, sự kiện kinh tế quốc tế nổi bật trong năm 2018 và xu hướng diễn biến tiếp theo trong năm nay.

Chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và chiến tranh thương mại được kích hoạt

Năm 2018 là năm chứng kiến chủ nghĩa bảo hộ gia tăng mạnh. Theo ước tính của Tập đoàn Coface (Pháp) chuyên về bảo hiểm tín dụng và quản lý rủi ro, số lượng các biện pháp bảo hộ thương mại thực hiện trên toàn cầu hiện nay đã tăng gấp 2,5 lần so với năm 2010.

Và chỉ trong giai đoạn 2016-2018, thuế nhập khẩu của Mỹ đã tăng mạnh từ 5,4% đến 12,5%. Thuế quan và các rào cản phi thuế quan gia tăng khiến dòng chảy thương mại toàn cầu đứng trước nhiều rủi ro. Tâm điểm trong năm vừa qua là sự bùng phát chiến tranh thương mại (CTTM) Mỹ - Trung.

Cuộc chiến thương mại với Trung Quốc đã chính thức được kích hoạt khi các biện pháp áp thuế của Mỹ nhằm vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc bắt đầu được áp dụng. Trò chơi "ăn miếng trả miếng" liên tục diễn ra khiến CTTM leo thang nhanh chóng. Đến nay, Mỹ đã áp 3 đợt thuế với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc với tổng giá trị 250 tỷ USD và cũng nhận lại các đòn đáp trả tương ứng của Trung Quốc.

Dù mới đây hai bên đã đạt được một thỏa thuận “đình chiến” kéo dài 90 ngày nhưng dư luận không kỳ vọng sau khoảng thời gian này hai bên có thể đàm phán và thống nhất giải quyết được mọi vấn đề. Bởi việc khơi mào CTTM của Mỹ không đơn thuần chỉ về thương mại mà mục tiêu lớn và lâu dài hơn là kiềm chế đà trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc.

Những diễn biến trong năm 2018 đang đặt hệ thống thương mại thế giới - vốn là nền tảng cho sự thịnh vượng của nền kinh tế toàn cầu – vào vòng hiểm nguy. Các động thái gia tăng thuế quan trên toàn thế giới sẽ gây ra những hậu quả bất lợi lớn cho hoạt động thương mại, đầu tư và kinh doanh trên toàn cầu và xu hướng gia tăng bảo hộ đang thực sự đe dọa nghiêm trọng tới tiến trình tự do hóa thương mại và hội nhập kinh tế toàn cầu.

Xu hướng thắt chặt tiền tệ của các NHTW

Năm vừa qua cũng ghi nhận việc nhiều nền kinh tế (cả các nước phát triển và nhóm thị trường mới nổi) đẩy mạnh xu hướng thắt chặt tiền tệ. Nguồn cơn chính vẫn là từ các động thái chính sách của Fed. Đều đặn mỗi quý một lần, Fed đã có tổng cộng 4 lần tăng lãi suất trong năm 2018.

Cùng với đó, việc đồng USD tiếp tục đà tăng giá và dòng vốn rút khỏi các thị trường mới nổi trở về các thị trường phát triển khiến nhiều đồng nội tệ, trong đó có những đồng tiền lớn như đồng NDT của Trung Quốc giảm giá và buộc các NHTW nhiều nước phải hành động nhằm kiềm chế lạm phát và bảo vệ đồng nội tệ. Nhiều dự báo cho rằng, xu hướng thắt chặt tiền tệ sẽ tiếp tục trong năm 2019.

Tuy nhiên, với thông điệp giảm tần suất tăng lãi suất của Fed (từ 3 xuống 2 lần) trong năm 2019 và thậm chí có thể ngưng chu kỳ tăng lãi suất sau đó nên nhiều khả năng đồng USD sẽ không còn duy trì xu hướng tăng giá so với các đồng tiền khác trong năm 2019, qua đó bớt áp lực lên thị trường ngoại hối.

Động thái chậm lại trong thắt chặt chính sách của Fed kỳ vọng cũng giúp giảm bớt các áp lực trong điều hành CSTT của NHTW các nước. Thậm chí một số dự báo còn cho rằng, trong năm 2019, nhiều NHTW khu vực châu Á sẽ tranh thủ sự chậm lại này để bắt đầu nới CSTT, qua đó hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Tính bất định của giá dầu gây khó cho điều hành

Diễn biến giá dầu cũng là câu chuyện rất đáng quan tâm trong năm 2018. Đầu năm, rất nhiều dự báo nhận định giá dầu sẽ tăng và quả thật giá dầu đã tăng mạnh. Giá dầu thô Brent đạt mức đỉnh 4 năm (86,29 USD/thùng) vào đầu tháng 10/2018, tạo cơ sở cho một số dự báo giá dầu có thể tiếp tục tăng vọt và chạm mức 100 USD/thùng nhất là khi Mỹ tuyên bố tái áp đặt lệnh trừng phạt đối với Iran. Nhưng chỉ mất có vài tuần sau đó, giá dầu lại sụt giảm mạnh, hiện ở mức thấp hơn khoảng 40% so với mức đỉnh 4 năm.

Với nhu cầu giảm xuống (do đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu được dự báo giảm trong năm 2019), Mỹ cho phép 8 nước được miễn trừ trừng phạt tạm thời trong việc tuân thủ lệnh cấm vận của Mỹ với Iran tới tháng 5/2019 và Mỹ lần đầu tiên đã vượt qua Nga và Ả Rập Saudi kể từ năm 1973 để trở thành nhà sản xuất dầu thô lớn nhất thế giới thì nhiều nhận định cho rằng, đà suy giảm của giá dầu sẽ tiếp tục trong năm 2019.

Tuy nhiên, với những diễn biến tăng – giảm rất bất thường của mặt hàng này trong năm vừa qua thì áp lực với các nhà điều hành để đối phó với những tác động của giá dầu, đặc biệt đến lạm phát trong năm tới vẫn không nhỏ. Theo đó, giá dầu thấp hiện nay chỉ có thể nhìn ở khía cạnh giúp tạo ra dư địa điều hành chính sách thuận lợi hơn cho năm 2019 mà thôi.

CPTPP có hiệu lực

Sau nhiều nỗ lực đàm phán để đi đến ký kết, Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã chính thức có hiệu lực từ ngày 30/12/2018 với 6 nước phê chuẩn đầu tiên. Là nước thứ 7 phê chuẩn vào ngày 12/11/2018, Hiệp định sẽ chính thức có hiệu lực với Việt Nam từ ngày 14/1/2019. Với quy mô kinh tế chiếm khoảng 13,5% GDP và 15,2% tổng kim ngạch thương mại toàn cầu của 11 nền kinh tế thành viên, CPTPP có ý nghĩa không nhỏ trong thúc đẩy thương mại, đầu tư và tăng trưởng kinh tế trong khu vực cũng như trên thế giới.

Trong bối cảnh kinh tế, thương mại toàn cầu đang đối mặt với nhiều bất định hơn, việc một FTA như CPTPP đi vào thực thi không chỉ có ý nghĩa bù đắp một phần cho những thiệt hại hay tác động tiêu cực của những bất định đó mà còn thể hiện cam kết của các nền kinh tế về một hệ thống thương mại hiệu quả, tuân thủ quy tắc và minh bạch.

Đồng thời, CPTPP cũng đóng vai trò như một “biểu tượng” của xu hướng tự do hóa thương mại, phát đi tín hiệu quan trọng chống lại xu hướng bảo hộ và CTTM đang tồn tại trên toàn cầu, thể hiện hướng đi của thương mại tiến bộ trong thế kỷ XXI và cũng là một cách để tái khẳng định, các nước, đặc biệt là các nền kinh tế châu Á, trong đó có Việt Nam vẫn luôn muốn thúc đẩy quá trình hội nhập, coi hội nhập là con đường để tiến tới thịnh vượng.

Giấc mơ và ác mộng cùng mang tên “Tiền ảo”

Từng lập đỉnh gần 20.000 USD (khoảng 470 triệu đồng) một Bitcoin vào giữa tháng 12/2017 và khiến nhiều người lao vào cơn sốt đầu tư, nhưng đồng tiền kỹ thuật số này đã nhanh chóng rơi vào vòng xoáy giảm giá những ngày sau đó và trong suốt cả năm 2018.

Giá Bitcoin đã có lúc về mốc 3.000 USD, tức giảm tới 7 lần so với mức đỉnh. Nhiều đồng tiền ảo khác thậm chí còn mất giá sâu hơn, như đồng Ethereum từ 1.400 USD còn 80 USD (giảm 17 lần), Litecoin từ 370 USD xuống 20 USD (mất giá 18 lần)… Trong khi số nhà đầu tư kiếm được lợi nhuận từ tiền ảo không nhiều thì chắc chắn đã có rất nhiều người lâm vào tình cảnh “giữ tiền ảo, mất tiền thật”.

Dù chưa thể khẳng định đây là thời kỳ “cáo trung” của tiền ảo, nhất là CMCN 4.0 đang bùng nổ với rất nhiều giải pháp mới, mang tính sáng tạo của kỷ nguyên kỹ thuật số đã phát huy hiệu quả và được thị trường cũng như các cơ quan quản lý công nhận, nhưng trong bối cảnh tiền ảo chưa được thừa nhận ở rất nhiều quốc gia và đà tụt giá không phanh trong năm vừa qua thì đây có thể xem là những lời cảnh tỉnh mà những nhà đầu tư cần lưu tâm.