Cấm vận Nga: Vì sao Mỹ và châu Âu khó có thể cùng bước?

Con bài cấm vận được đưa lên bàn cân

Nga là nền kinh tế đứng thứ 8 thế giới với GDP trên 2 nghìn tỷ USD. Năm 2014, kinh tế Nga dự báo chỉ tăng trưởng nhẹ và GDP sẽ quanh mức 2,4 nghìn tỷ USD. Nền kinh tế này phụ thuộc rất lớn vào xuất khẩu hàng hóa cơ bản, đặc biệt là dầu mỏ và khí đốt.

Với Liên minh châu Âu (EU), nguồn năng lượng cung cấp từ Nga rất quan trọng khi có tới 1/3 sản lượng khí đốt của Nga được xuất khẩu vào EU. Trong đó, riêng với Đức – nền kinh tế lớn nhất khu vực Eurozone – nhập khẩu tới 40% nhu cầu khí đốt của họ từ Nga.

Nhưng mối quan hệ giữa Nga với phương Tây lập tức bị rạn nứt bởi cuộc khủng hoảng Ukraina và hiện Nga có nguy cơ bị Mỹ và EU cô lập về kinh tế. Các lệnh cấm thị thực với công dân Nga đã được đưa ra. Các đe dọa việc phong tỏa, đóng băng tài sản của một số cá nhân và tổ chức của Nga cũng đã được Mỹ và EU đề cập.

Trong cuộc họp khẩn tại Brussels (Bỉ) ngày 6/3 vừa qua, các nhà lãnh đạo EU cũng bàn đến việc ngừng đàm phán đầu tư và gác lại các triển vọng hợp tác thương mại và kinh tế toàn diện với Nga. Nhiều biện pháp trừng phạt khắc nghiệt hơn cũng bắt đầu được nhắc tới…

Có thể nói mối quan hệ kinh tế Mỹ - Nga hiện nay không cân bằng. Nga hiện là đối tác thương mại lớn thứ 20 của Mỹ với tổng giá trị xuất khẩu thương mại khoảng 27 tỷ USD. Trong khi Mỹ là đối tác lớn thứ 5 của Nga, với giá trị thương mại chỉ khoảng 11 tỷ USD.

Theo ông David Clark, Chủ tịch Russian Foundation, trong quan hệ Mỹ - Nga, thương mại không phải là một yếu tố quá quan trọng. Ngay cả mối quan hệ về năng lượng cũng đang suy yếu vì Mỹ hướng đến tự cung cấp năng lượng cho mình và sử dụng khí đốt từ đá phiến sét. Tuy nhiên ông này cho rằng, các biện pháp cấm vận liên quan đến tài chính nhắm vào hệ thống ngân hàng của Nga cũng như sự ổn định của đồng rúp có thể mang lại tác dụng.

Các biện pháp nhằm vào cá nhân cũng có thể có hiệu quả. “Phản ứng tức giận của Nga trước khả năng Mỹ áp đặt các biện pháp này cho thấy chúng có thể mang lại tác dụng” – chuyên gia này phân tích. Nga đã đe dọa sẽ trả đũa các lệnh trừng phạt của Mỹ nhưng theo ông Clark, nếu điều này leo thang quá xa sẽ gây tổn hại cho Nga nhiều hơn.

Bởi các hoạt động cấm vận như vậy sẽ khiến các nhà đầu tư nước ngoài không thể vào Nga trong khi Nga lại đang rất cần điều này để hiện đại hóa nền kinh tế và duy trì sản lượng năng lượng của họ.

Nhưng bước đi của châu Âu sẽ khác Mỹ

Không giống như Mỹ, EU hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nga và đôi bên đang có các mối liên kết kinh tế rất sâu sắc. Có tới gần một nửa hàng hóa xuất khẩu của Nga (trị giá khoảng 292 tỷ USD) là vào các nước EU. Nga cũng là đối tác thương mại lớn thứ 3 của EU, với giá trị nhập khẩu lên tới gần 170 tỷ USD.

Có lẽ cũng bởi vậy nên nếu chỉ xét riêng ở góc độ thương mại, EU sẽ phải thận trọng hơn Mỹ trong xem xét các biện pháp cấm vận với Nga. Cuối tuần trước, EU đã đe dọa sẽ áp đặt các biện pháp cấm vận nếu các cuộc đàm phán giữa Moscow và Kiev không cho thấy những tiến triển trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng hiện nay.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Herman Van Rompuy cho biết: Các cuộc đàm phán giữa Moscow và Kiev cần phải được bắt đầu trong vài ngày tới và phải tạo ra những tiến triển thực sự. Nếu không, EU sẽ xem xét các biện pháp bổ sung như: Cấm đi lại, phong tỏa tài sản hay hủy bỏ hội nghị thượng đỉnh EU và Nga.

Một tài liệu bị rò rỉ từ chính phủ Anh cho thấy, quốc gia này sẵn sàng áp đặt các lệnh cấm vận với Nga, nhưng sẽ chỉ giới hạn ở những biện pháp không gây tổn hại đến khu vực tài chính. Nhiều nền kinh tế trong G8 cũng đe dọa sẽ không tham gia Hội nghị thượng định G8 tại Sochi (Nga) vào nửa cuối năm nay nếu cuộc khủng hoảng hiện tại không được giải quyết.

Theo ông David Clark, một khi các lệnh cấm vận được EU áp dụng, Nga có thể trả đũa bất kỳ biện pháp cấm vận nào nhưng có thể sẽ theo cách nhằm vào từng quốc gia cụ thể trong EU như Ba Lan hay các nước vùng Baltic - những nước ủng hộ mạnh mẽ nhất các biện pháp cứng rắn chống Nga - chứ sẽ không nhằm vào toàn bộ châu Âu hay Đức.

Tại sao có các cách tiếp cận khác biệt như vậy? Một trong những nguyên nhân là bởi, hiện nay, quan hệ thương mại EU – Nga đang rất lớn. Đặc biệt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga như đã phân tích ở trên trong khi với Mỹ thì ngược lại. Hơn nữa, xét về khoảng cách địa chính trị, quân sự thì rõ ràng biên giới của châu Âu gần Nga hơn Mỹ nhiều.

Một yếu tố khác là vì khu vực Eurozone mới chỉ vừa tạm coi là phục hồi sau khủng hoảng tài chính và nợ công vừa qua. Dù chưa rõ tình hình căng thẳng hiện nay sẽ còn leo thang đến đâu và sẽ có thêm những biện pháp cấm vận – trả đũa cấm vận nào được đưa ra nhưng sự rạn nứt trong quan hệ giữa Nga với phương Tây chắc chắn sẽ tác động xấu đến nền kinh tế toàn cầu.

Lòng tin lẫn nhau suy giảm và những thiệt hại về kinh tế là điều không thể tránh khỏi sau tình hình “cơm không lành, canh chẳng ngọt” hiện nay giữa Nga với Mỹ và EU.

Đỗ Lê