Cần loại bỏ những khu công nghiệp không hiệu quả

TP.HCM có mô hình Khu chế xuất (KCX) đầu tiên của cả nước là Tân Thuận (quận 7) từ năm 1991. Sau hơn 30 năm phát triển, đến nay thành phố có 3 KCX và 14 KCN đã đi vào hoạt động với tổng diện tích 3.811,71 ha, đạt 64% diện tích quy hoạch KCX, KCN của thành phố. Tỷ lệ lấp đầy các khu này đạt 77% và cơ bản đáp ứng những yêu cầu đặt ra. Tính đến thời điểm này, các KCX, KCN trên địa bàn thành phố có 1.674 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư đăng ký 12,33 tỷ USD, trong đó vốn đầu tư nước ngoài chiếm 45%.

Ảnh minh họa

Bình quân hàng năm, các KCX, KCN thu hút hơn 260 triệu USD, chiếm tỷ trọng 58% vốn đầu tư nước ngoài của thành phố trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp. Giá trị xuất khẩu trung bình hằng năm của các KCX, KCN đạt 7 tỷ USD, chiếm trên 15% tổng kim ngạch xuất khẩu của thành phố; nộp ngân sách trung bình hàng năm đạt hơn 22.000 tỷ đồng, chiếm 6% thu ngân sách TP.HCM (không kể dầu thô). Các KCX, KCN đã giải quyết việc làm cho hơn 281.000 lao động, chiếm 6% lực lượng lao động của thành phố...

Dù đạt những thành tựu khả quan nhưng ông Hứa Quốc Hưng, Trưởng Ban Quản lý KCX, KCN TP.HCM (Hepza) cũng cho rằng, nhìn lại quá trình 30 năm phát triển các KCX, KCN TP.HCM, có thể thấy chất lượng, hiệu quả thu hút đầu tư chưa đáp ứng yêu cầu phát triển theo chiều sâu; chưa thu hút được nhiều dự án có quy mô vốn đầu tư lớn, công nghệ tiên tiến, giá trị gia tăng cao và có tính chất lan tỏa. Thậm chí, hiệu quả sử dụng đất cũng chưa cao. Một hạn chế khác là mô hình phát triển của các KCN chậm đổi mới về chất, mà chủ yếu phát triển theo hướng đa ngành, đa lĩnh vực. Ngoài ra, hạ tầng, nguồn nhân lực… của các KCX, KCN cũng chưa đáp ứng nhu cầu chuyển dịch cơ cấu đầu tư. Đặc biệt, mô hình quản lý theo cơ chế "một cửa, tại chỗ" còn nhiều bất cập đã ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển các KCX, KCN trên địa bàn thành phố.

Trong thời gian qua, các KCN chủ yếu phát triển theo hướng đa ngành, đa lĩnh vực, thiếu các KCN chuyên ngành, chuyên môn, và sự liên kết giữa KCX, KCN với khu vực bên ngoài còn hạn chế, mức độ nội địa hóa còn thấp. Ông Hứa Quốc Hưng cũng cho biết, tỷ suất thu hút đầu tư trung bình trên 1 héc ta đất công nghiệp đã cho thuê tại các KCX- KCN ở TP.HCM đạt 6,23 triệu USD là tương đối thấp. Hepza đặt mục tiêu tăng dần con số này lên 15 triệu USD vào năm 2025. “Tỷ lệ này tuy có gia tăng qua các thời kỳ nhưng vẫn tương đối thấp so với tiềm năng và lợi thế của thành phố”, ông Hưng nói. Bên cạnh đó, lãnh đạo Hepza cũng kiến nghị Trung ương tiếp tục duy trì và phát huy hơn nữa cơ chế "một cửa tại chỗ" để đơn giản các thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc triển khai các dự án đầu tư, giải quyết nhanh những vấn đề phát sinh tại KCX, KCN, tạo ra sức hút mạnh cho nguồn vốn đầu tư vào KCX, KCN.

Để khắc phục những hạn chế nói trên, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư Trần Duy Đông gợi ý TP.HCM cần nghiên cứu, xem xét tập trung vào một số trọng tâm để phát triển hiệu quả các KCX, KCN. Cụ thể là tiếp tục phát huy các kinh nghiệm và thành công trong việc xây dựng, thu hút đầu tư vào các KCX, KCN thời gian qua; nâng cao hiệu quả hoạt động của các KCX, KCN hiện có; đẩy mạnh việc thu hút các dự án đầu tư có công nghệ hiện đại, có hợp tác chuyển giao công nghệ, bảo đảm chất lượng, hiệu quả sử dụng tài nguyên và lao động, có giá trị gia tăng cao và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu…

Góp ý cho các cơ quan chức năng của TP.HCM, Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên nhấn mạnh, hiện nay toàn thành phố đang nỗ lực thực hiện công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa đến năm 2030. Điều này đòi hỏi TP.HCM phải thay đổi tư duy để thích ứng giai đoạn mới, để đáp ứng được yêu cầu cũng như trọng trách tiếp tục là hạt nhân của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, là đầu tàu kinh tế của cả nước và phải tiếp tục tiên phong trong giai đoạn tới. "Trong thời gian tới, chúng ta cần định vị lại TP.HCM, xác định thật rõ và chính xác quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành phố đang ở mức nào để tiếp tục phấn đấu", ông Nên yêu cầu.

Bí thư Thành ủy TP.HCM cho rằng trong bối cảnh của cuộc CMCN 4.0 như hiện nay, các KCX, KCN tại TP.HCM phải tập trung cải tiến toàn diện và quyết liệt nhằm loại bỏ những khu công nghiệp già cỗi, thâm dụng lao động, sử dụng nguyên nhiên liệu có mức phát thải cao để tái cấu trúc công nghiệp theo hướng bền vững, tuần hoàn, dựa trên nền tảng công nghệ vật liệu mới, đồng thời bảo đảm vai trò chuyển giao công nghệ của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

"Thời gian tới, TP.HCM cần tập trung hoàn thiện quy hoạch, đầu tư phát triển hạ tầng các KCX, KCN, cần mạnh dạn loại bỏ và đưa ra khỏi quy hoạch các KCN không khả thi. Đồng thời đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực để chuyển đổi mô hình tăng trưởng; tiếp tục đầu tư xây dựng hoàn thiện hạ tầng xã hội trong các KCX, KCN phục vụ người lao động để người lao động yên tâm gắn bó với doanh nghiệp", Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên chỉ đạo.