Cần nhiều nỗ lực và giải pháp để thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại
COVID-19 càng thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại nhanh hơn
Cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang có những diễn biến nhanh. Nhiều công nghệ có đột phá dựa trên nền tảng số hóa, tích hợp với các công nghệ thông minh. Trong khi đó, bối cảnh dịch bệnh COVID-19 dù đã để lại nhiều tác động bất lợi đối với kinh tế nói chung, gián đoạn chuỗi cung ứng nói riêng song không làm suy giảm động lực phát triển kinh tế số, thậm chí còn đẩy nhanh hơn tiến trình chuyển đổi số và quan hệ đối tác về kinh tế số. Theo đó, chuyển đổi số diễn ra nhanh trong hoạt động thương mại như là một xu hướng tất yếu.
Trong 36 năm Đổi mới vừa qua, tăng trưởng thương mại luôn gắn liền với những thành tựu quan trọng của Việt Nam về phát triển kinh tế - xã hội. Điều này không chỉ giúp tạo tác động lan tỏa tích cực về thu nhập, việc làm, chuỗi cung ứng, mà còn thể hiện nỗ lực thử nghiệm, đổi mới sáng tạo, nắm bắt những xu hướng, thực tiễn tốt về chuyển đổi số trong thương mại của doanh nghiệp Việt Nam.
Thực tế, Việt Nam đã có nỗ lực bước đầu nhằm tiếp cận chuyển đổi số trong thương mại. Mới đây nhất, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1968/QĐ-TTg ngày 22/11/2021 phê duyệt Đề án Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động xúc tiến thương mại giai đoạn 2021-2030.
Mặc dù vậy, Việt Nam còn cần nhiều nỗ lực hoàn thiện chính sách hơn nữa để bảo đảm chuyển đổi số mạnh mẽ, thực chất hướng tới một hệ sinh thái hoàn chỉnh cho thương mại. Vấn đề càng cấp thiết hơn trong bối cảnh Việt Nam nhấn mạnh yêu cầu thực hiện hiệu quả một số hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA).
Kinh nghiệm quốc tế và lộ trình cần triển khai
Báo cáo “Thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại ở Việt Nam nhằm thực hiện hiệu quả các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới” tập trung vào phân tích xu hướng và kinh nghiệm quốc tế về chuyển đổi số hỗ trợ thương mại; rà soát khung pháp lý và tổ chức thực thi, các yêu cầu liên quan, nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động thương mại gắn với các cam kết về thương mại điện tử trong các FTA thế hệ mới; thực trạng phát triển một số lĩnh vực đổi mới sáng tạo phục vụ chuyển đổi số trong thương mại và các yêu cầu và lộ trình hoàn thiện khung pháp lý và tổ chức thực thi nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động thương mại.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, Việt Nam có thể học hỏi được nhiều từ kinh nghiệm quốc tế trong quá trình chuyển đổi số nói chung và chuyển đổi số hỗ trợ thương mại nói riêng. Một số bài học kinh nghiệm nổi bật như chú trọng hoàn thiện thể chế, pháp luật, chính sách liên quan; có cơ quan chuyên trách, có thẩm quyền trong thúc đẩy chuyển đổi số; tập trung vào những ngành, lĩnh vực có thể đột phá; hạ tầng thông tin (cứng và mềm); tạo thuận lợi và hỗ trợ phù hợp cho doanh nghiệp; và xử lý những tác động bất lợi có thể phát sinh.
Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để hoàn thiện khung pháp lý và chính sách nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong các hoạt động thương mại. Việt Nam cũng đã có những chính sách hỗ trợ cho các lĩnh vực đổi mới sáng tạo nhằm hỗ trợ chuyển đổi số, dù hiệu quả thực tế còn khoảng cách so với yêu cầu đề ra.
Hướng tới giai đoạn tiếp theo, báo cáo đề xuất Việt Nam cần một lộ trình hiệu quả nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại, gắn với các nội dung sau: (i) Bảo đảm an toàn, an ninh mạng; (ii) Hoàn thiện chính sách cạnh tranh; (iii) Cân nhắc kỹ lưỡng các quy định về thuế với nền tảng số gắn với hoạt động thương mại; (iv) Chính sách sở hữu trí tuệ; (v) Phát triển hạ tầng số; (vi) Phát triển một số ngành, lĩnh vực ưu tiên; và (vii) Phát triển nguồn nhân lực, chuyên gia trực tiếp và hỗ trợ chuyển đổi số trong thương mại.
Tại Hội thảo, các chuyên gia và đại biểu cũng đã trao đổi về các tồn tại, hạn chế đối với khung pháp lý và chính sách đối với chuyển đổi số trong hoạt động thương mại, vai trò của Nhà nước, khả năng phát triển các ngành công nghiệp công nghệ số ở Việt Nam và kiến nghị một số biện pháp chính sách cụ thể.