Chủ động trong cuộc chơi của FATCA

	Ông Phan Vũ Hoàng

Ông Phan Vũ Hoàng, Phó tổng giám đốc Dịch vụ tư vấn thuế của Công ty TNHH Deloitte Việt Nam thông tin về một số nội dung cơ bản của Đạo luật này.

FATCA là gì và những yêu cầu cơ bản của FATCA là như thế nào, thưa ông?

FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act) là Đạo luật tuân thủ thuế đối với các tài khoản nước ngoài, được Mỹ ban hành với mục đích ngăn chặn việc trốn thuế của các công dân và đối tượng chịu thuế thu nhập ở Mỹ thông qua các tài khoản tài chính ở nước ngoài. FATCA yêu cầu tất cả các định chế tài chính ở nước ngoài phải thỏa thuận đồng ý báo cáo cho cơ quan thuế Mỹ một số thông tin về các tài khoản tài chính mà chủ tài khoản là cá nhân hoặc pháp nhân Mỹ. Nếu định chế tài chính nào không đồng ý tuân thủ yêu cầu nói trên, một số khoản thanh toán có nguồn gốc từ Mỹ đến các định chế đó có thể sẽ bị khấu trừ 30% trước khi được chi trả.

Những khoản thanh toán nào phải chịu thuế khấu trừ 30%, theo FATCA?

FATCA sẽ bắt đầu có hiệu lực kể từ 1/7/2014, trước hết sẽ áp dụng cho những khoản thanh toán cố định, có thể xác định được và được thực hiện hàng năm hoặc hàng kỳ (gọi tắt là FDAP). Ví dụ đơn giản nhất của các khoản FDAP này là các khoản tiền lãi, tiền cổ tức, các khoản thanh toán định kỳ theo hợp đồng bảo hiểm nhân thọ. Ngoài ra, kể từ 1/1/2017, đối tượng chịu thuế sẽ mở rộng. Ví dụ như tiền bán các tài sản ở Mỹ (cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản...) cũng sẽ nằm trong diện chịu thuế khấu trừ tại nguồn lên đến 30% trên tiền bán tài sản thu được.

Những định chế tài chính như thế nào thì sẽ phải chịu sự điều chỉnh của FATCA, thưa ông?

Định chế hoặc tổ chức tài chính nào ở ngoài nước Mỹ có một trong số những hoạt động sau đây thì đều có thể chịu sự điều chỉnh của FATCA: tổ chức tài chính có nhận tiền gửi (depository institution); có nghiệp vụ giữ hộ, bảo quản, quản lý tài sản (custodial institution), có một số điều kiện; có hoạt động đầu tư cho khách hàng hoặc thay mặt khách hàng, hoặc quản lý quỹ, quản lý tiền (investment entity); công ty bảo hiểm có một số sản phẩm đặc thù, nhất là sản phẩm bảo hiểm nhân thọ; các công ty nắm giữ vốn đầu tư (holding company) và trung tâm quản lý nguồn vốn (Treasury Centers) của các tập đoàn tài chính cũng thuộc đối tượng điều chỉnh của FATCA.

Nếu một định chế tài chính không có hoặc có rất ít tài khoản có nguồn gốc Mỹ thì có thể hiểu là FATCA sẽ không có ảnh hưởng gì?

Đúng là tác động của FATCA với từng định chế sẽ khác nhau, tùy theo số lượng tài khoản Mỹ mà định chế đó đã và sẽ có. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là nếu định chế không có hoặc có ít tài khoản Mỹ thì sẽ không phải ký thỏa thuận hoặc không bị ảnh hưởng bởi FATCA. Nếu không ký thỏa thuận, định chế đó sẽ được coi là một tổ chức tài chính không tuân thủ. Tất cả các khoản thanh toán thuộc diện chịu thuế theo quy định của FATCA cho định chế đó sẽ chịu thuế 30% của Mỹ. Ngoài ra, những khoản thanh toán chịu thuế có nguồn gốc Mỹ (hoặc có nguồn gốc không rõ ràng) đến các khách hàng có tài khoản ở định chế đó cũng có thể bị khấu trừ thuế Mỹ, bất kể khách hàng đó có quốc tịch Mỹ hay không.

Bên cạnh đó, một tình huống có thể xảy ra trong tương lai là các định chế tài chính nước ngoài cũng có thể xem xét chấm dứt quan hệ với những định chế tài chính nào không tuân thủ FATCA, mặc dù điều này không có quy định trong yêu cầu của FATCA. Như vậy, việc không tuân thủ FATCA, ngoài ảnh hưởng về tài chính còn có ảnh hưởng đến khách hàng của định chế, cũng như uy tín và thương hiệu của định chế đó và những ảnh hưởng phi tài chính này có thể rất lớn, nhất là trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu giữa các nền kinh tế trên thế giới như hiện nay.

Theo tôi được biết, Anh, Đức, Pháp, Canada và một số nước khác cũng đang xem xét triển khai những đạo luật tương tự FATCA của riêng họ. Với xu hướng đó, trong tương lai, có thể nếu định chế nào không tuân thủ FATCA sẽ coi như tự loại mình ra khỏi cuộc chơi trong nền kinh tế toàn cầu.

Nhưng nếu không có sự chấp thuận hoặc hỗ trợ của Chính phủ nước sở tại, một định chế tài chính ngoài Mỹ có thể gặp khó khăn khi thỏa thuận và báo cáo trực tiếp cho Sở Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS)?

Đúng vậy, trên thực tế, Chính phủ Mỹ cũng đã dự đoán trước việc này, do đó có đề xuất ra hai phương án để các định chế tài chính có thể tuân thủ FATCA. Phương án một, mỗi định chế tài chính ký thỏa thuận riêng với IRS và tuân thủ theo quy định của luật pháp Mỹ.

Phương án hai, chính phủ nước ngoài có thể đại diện các định chế tài chính trong nước ký một hiệp định liên chính phủ (gọi tắt là IGA) với IRS. Trong phương án này, lại có 2 mô hình: Một là chính phủ nước ngoài ký hiệp định liên chính phủ với Mỹ, có hiệu lực cho tất cả các định chế tài chính thuộc phạm vi FATCA trong quốc gia đó. Các định chế tài chính sẽ báo cáo các thông tin theo yêu cầu FATCA cho một cơ quan do chính phủ chỉ định và cơ quan này sẽ chịu trách nhiệm chuyển thông tin sang IRS. Thường theo mô hình này, FATCA sẽ trở thành nội luật của quốc gia đó. Hai là chính phủ nước ngoài ký hiệp định liên chính phủ với Mỹ, có vai trò như một thỏa thuận khung để dựa vào đó, các định chế tài chính trong nước ký thỏa thuận trực tiếp với IRS.

Vậy còn tình hình triển khai FATCA ở Việt Nam?

Hiện nay, theo tôi được biết, Chính phủ đã giao cho NHNN làm đầu mối liên hệ việc triển khai FATCA tại Việt Nam. Nhiều khả năng, Việt Nam sẽ ký hiệp định liên chính phủ với Mỹ. Như vậy, có thể thấy chủ trương chung của Chính phủ là đảm bảo tuân thủ FATCA. Nhiều khả năng, sắp tới sẽ có yêu cầu và hướng dẫn cho các định chế tài chính tuân thủ FATCA.

Về phía các định chế tài chính ở Việt Nam, sau buổi tọa đàm của NHNN tổ chức cho các ngân hàng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài với phần trình bày và giải đáp thắc mắc từ các chuyên gia của Deloitte, hầu hết các ngân hàng đã nắm được những yêu cầu cơ bản của FATCA và đa phần đều khẳng định chủ trương của ngân hàng là sẽ tuân thủ FATCA theo hướng dẫn của Chính phủ. Một số ngân hàng đã thành lập các tổ công tác chuyên quản về FATCA để nghiên cứu hướng triển khai tuân thủ FATCA.

Việc tuân thủ FATCA có thể thấy là một xu hướng tất yếu, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở các nước khác trên thế giới. Vì vậy, các ngân hàng và định chế tài chính liên quan nên xem xét một cách thấu đáo các phương án triển khai áp dụng FATCA. Theo kinh nghiệm của Deloitte sẽ cần một khoảng thời gian, ước tính từ 6 - 18 tháng tùy theo tình hình của từng định chế tài chính.

Trong giai đoạn hiện nay, khi chưa có hiệp định liên chính phủ, các định chế tài chính cần thận trọng xem xét có thể không nên đăng ký ngay một cách riêng lẻ với IRS nếu chỉ để đảm bảo kịp thời hạn đăng ký đầu tiên của FATCA, nhất là khi định chế đó chưa có đủ điều kiện đảm bảo tuân thủ yêu cầu của FATCA. Tuy nhiên, các định chế tài chính, đặc biệt là ngân hàng, nên xem xét chuẩn bị kỹ lưỡng các công việc cần thiết cho việc triển khai FATCA để có thể sẵn sàng tuân thủ ngay khi Chính phủ hoàn tất việc ký Hiệp định liên Chính phủ để giảm thiểu tối đa những tác động (và thiệt hại có thể có) từ FATCA cho bản thân và cho khách hàng.

Xin cảm ơn ông!

Trường Sơn thực hiện