Cơ hội và thách thức với các ngân hàng trong năm 2023

Kiểm chứng sức bền giữa biến động

Năm 2022 được coi là năm mà sức bền của toàn ngành ngân hàng được kiểm chứng khi phải căng mình đồng hành cùng nền kinh tế đối mặt với hai cuộc chiến: xung đột Nga - Ukraine và cuộc chiến chống lạm phát toàn cầu. Song song với đó, biến động tỷ giá khi đồng USD mạnh lên đáng kể, trái phiếu tắc, thị trường bất động sản ngưng trệ và tâm lý thị trường suy yếu sau loạt sai phạm “rung chuyển” thị trường vốn bị phanh phui đã làm liên đới và đặt áp lực lên ngân hàng - kênh dẫn vốn chủ lực cho nền kinh tế.

Với năm 2023, các ngân hàng tham gia khảo sát của Vietnam Report chỉ ra top 5 cơ hội cho sự tăng trưởng, bao gồm: (1) Các ngân hàng tăng cường đầu tư công nghệ số; (2) Những chính sách mới của NHNN; (3) Kỳ vọng từ các gói kích thích kinh tế; (4) Các ngân hàng đang chuyển hướng mạnh mẽ trong cơ cấu hoạt động; và (5) Triển vọng phục hồi của nền kinh tế Việt Nam.

Theo Vietnam Report, lịch sử phát triển của bất kỳ ngân hàng nào cũng trải qua quá trình cải tổ và tái cơ cấu. Tỷ lệ các ngân hàng tin tưởng vào cơ hội từ việc chuyển hướng cơ cấu hoạt động - quá trình làm mới doanh nghiệp một cách toàn diện, từ thay đổi chiến lược kinh doanh, tổ chức lại bộ máy đến văn hóa doanh nghiệp đang tăng dần đều trong 3 năm qua.

Thay đổi mạnh mẽ trong cơ cấu hoạt động mở ra cơ hội đổi mới, hợp lý hóa các quy trình, cải thiện trải nghiệm khách hàng, hiệu quả hoạt động, hợp tác và quản trị rủi ro. Nắm bắt những cơ hội này, các ngân hàng có thể định vị mình để tăng trưởng bền vững, duy trì tính cạnh tranh trong bối cảnh tài chính đang phát triển, thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của động lực thị trường và mang lại giá trị lớn hơn cho khách hàng.

Triển vọng phục hồi của nền kinh tế Việt Nam năm nay vẫn vào top 5 các cơ hội thúc đẩy ngành ngân hàng với sự đánh giá của 57,1% số ngân hàng, do nước ta vẫn là một trong số ít quốc gia kiểm soát được những bất ổn vĩ mô và sự tác động tiêu cực từ thị trường tài chính quốc tế trong năm vừa qua.

Tuy nhiên, con số 57,1% nói trên cũng cho thấy các ngân hàng bớt lạc quan hơn phần nào khi nhìn nhận về cơ hội này so với giai đoạn 2021-2022, sau kết quả tăng trưởng GDP quý I không mấy ấn tượng ở mức 3,32% so với cùng kỳ (chỉ cao hơn tốc độ tăng 3,21% của quý I/2020 trong giai đoạn 2011-2023).

Thuận lợi từ những chính sách mới của NHNN

Theo kết quả khảo sát vào tháng 6/2023 của Vietnam Report, cơ hội từ những chính sách mới của NHNN có tỷ lệ số ngân hàng nhận định là yếu tố quan trọng nâng đỡ ngành tăng mạnh nhất so với thời điểm khảo sát một năm trước (+58,4%).

Có thể thấy, từ đầu năm đến nay, NHNN đã ban hành một loạt chính sách mới nhằm tăng thanh khoản cho thị trường tài chính, hỗ trợ những thị trường khó khăn có rủi ro nợ xấu cao đối với ngân hàng như thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bất động sản cũng như toàn nền kinh tế. Chẳng hạn, Thông tư 26/2022/TT-NHNN ngày 31/12/2022 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 22/2019/TT-NHNN liên quan đến điều chỉnh cách tính tỷ lệ LDR được kỳ vọng tạo tác động tích cực lên thanh khoản hệ thống, khi xấp xỉ 50% tiền gửi kho bạc có kỳ hạn tại các ngân hàng thương mại sẽ có khả năng được tính vào phần dư địa cho vay của hệ thống, qua đó góp phần giảm áp lực lên lãi suất cho vay; Thông tư 02/2023 của NHNN hướng dẫn các tổ chức tín dụng cơ cấu lại nợ vay giúp ngăn gia tăng nợ xấu nội bảng của các tổ chức tín dụng trong đó có ngân hàng; Nghị định 08/2023/NĐ-CP ngày 5/3/2023 sửa đổi Nghị định 65/2022/NĐ-CP về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và sắp tới là Thông tư 16 sửa đổi sẽ giải quyết điểm nghẽn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp; Nghị quyết số 33/2023 ngày 11/3/2023 về một số giải pháp tháo gỡ và thúc đẩy thị trường bất động sản, giải tỏa bớt nguy cơ gia tăng nợ xấu trong năm nay…

Trong bối cảnh khó khăn chung, những động thái điều hành lãi suất linh hoạt, bám sát diễn biến thị trường, tình hình kinh tế trong và ngoài nước của NHNN mang lại động lực lớn cho các ngân hàng vượt sóng vươn lên. Điển hình như bốn lần hạ lãi suất điều hành, huy động vốn và cho vay ngắn hạn, cho vay lĩnh vực ưu tiên từ đầu năm đến nay của NHNN đã thể hiện bước thay đổi của chính sách tiền tệ, từ thận trọng sang linh hoạt, nới lỏng một phần, qua đó giúp lãi suất cho vay và huy động giảm dần, hỗ trợ cho doanh nghiệp, nền kinh tế.

Các ngân hàng kỳ vọng thông qua việc lãi suất cho vay đang hạ nhiệt cùng với các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, tháo gỡ các nút thắt trên thị trường bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp được triển khai, áp lực chi phí huy động của các ngân hàng sẽ giảm bớt, cầu tín dụng có thể tăng trở lại. Từ đó, kết quả kinh doanh của các ngân hàng sẽ khởi sắc hơn trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, thời gian qua, khi số hóa bùng nổ, ứng dụng mọi mặt của lĩnh vực tài chính và đòi hỏi những hành lang pháp lý rõ ràng, NHNN đã không ngừng hoàn thiện khung pháp lý và chính sách, xúc tiến sửa đổi bổ sung nhiều văn bản quy phạm pháp luật như sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng, sửa đổi Nghị định 101/2012/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt, kiến nghị Quốc hội ban hành cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong hoạt động tài chính ngân hàng… Tuy vẫn còn những quy định hiện hành về giao dịch điện tử, chữ ký điện tử, định danh và xác thực khách hàng điện tử, chia sẻ dữ liệu, bảo mật thông tin khách hàng… cần phải rà soát, điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh mới, song nỗ lực của NHNN đã thể hiện sự cố gắng đồng hành cùng doanh nghiệp, không ngừng đổi mới để tạo thuận lợi cho phát triển hệ sinh thái số, thanh toán số và ngân hàng số.

Lực đẩy từ chuyển đổi số

Theo thống kê của NHNN, đến cuối năm 2022, ngành ngân hàng đã đầu tư hơn 15.000 tỷ đồng cho hoạt động chuyển đổi số. Trong 4 năm gần đây, tăng trưởng về thanh toán số tại Việt Nam được duy trì ở mức 40%, là một trong những nước tăng trưởng nhanh về ứng dụng ngân hàng số. Chứng kiến sự bùng nổ và bứt tốc nhanh chóng của hoạt động chuyển đổi số những năm qua, tăng cường đầu tư công nghệ số được tất cả ngân hàng đồng thuận là lực đẩy mạnh nhất cho tăng trưởng của ngành trong thời gian tới.

Các ngân hàng tham gia khảo sát của Vietnam Report đều cho biết chuyển đổi số có tác động rõ rệt đến lợi nhuận hoặc hiệu quả hoạt động của mình so với năm trước. Trong đó, có tới 71,4% ngân hàng nhận định số hóa mang lại tác động mạnh mẽ đến kết quả kinh doanh cũng như hiệu suất của ngân hàng, 28,6% còn lại ghi nhận những tác động mạnh từ chuyển đổi số trong năm qua.

Dựa trên kết quả khảo sát, top 6 công nghệ có mức độ ứng dụng và tương quan cao với hoạt động của ngân hàng đã được chỉ ra. Trên thang điểm 5, điện toán đám mây (Cloud Computing) là công nghệ được đánh giá có mức độ tương quan lớn nhất đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng với 4,4 điểm. Đây cũng là công nghệ có mức độ ứng dụng cao nhất cùng với tích hợp đa kênh (Omnichannel Integration) (đều đạt 4,3/5).

Có thể thấy, hiệu quả chi phí là lợi ích đáng kể mà công nghệ điện toán đám mây mang lại khi cung cấp cho các ngân hàng khả năng mở rộng cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin dựa trên nhu cầu, giảm chi phí vốn đầu tư, bảo trì đổ vào phần cứng và trung tâm dữ liệu. Hơn nữa, sự linh hoạt, nhanh chóng mở rộng quy mô cũng như khả năng tăng cường bảo mật, đảm bảo tính sẵn sàng cao và tính liên tục, khả năng chia sẻ dữ liệu và dịch vụ một cách an toàn với các công ty Fintech, nhà cung cấp thanh toán và các nhà cung cấp bên thứ ba khác thông qua các nền tảng và API dựa trên đám mây là những yếu tố thúc đẩy ngân hàng áp dụng công nghệ này vào hoạt động của mình.

Các ngân hàng cũng cho biết, trong thời gian tới, năng lực số hóa của mình có nhiều tiềm năng tiếp tục được cải thiện thông qua khả năng khai thác các ứng dụng công nghệ tiên tiến nhất như AI, máy học, blockchain… góp phần gia tăng trải nghiệm khách hàng và thúc đẩy các sản phẩm tài chính mới.

Không ngừng đẩy mạnh công tác chuyển đổi số của ngành là xu thế không thể đảo ngược khi người dùng ngày càng chú trọng tới các giải pháp số. Khảo sát khách hàng ngân hàng được Vietnam Report tiến hành tháng 6/2023 chỉ ra việc ngân hàng có các giải pháp, ứng dụng kỹ thuật số hấp dẫn, tiện lợi được khách hàng quan tâm nhiều nhất khi lựa chọn dịch vụ ngân hàng (84,5%). Trong khi đó, 85,8% khách hàng thừa nhận tương tác hàng ngày với ứng dụng mobile banking (+58,1% so với năm 2022), phản ánh sự chấp nhận và áp dụng ngày càng tăng của các kênh kỹ thuật số cho các hoạt động tài chính cũng như thể hiện các ứng dụng này đang đáp ứng mong đợi của khách hàng về trải nghiệm ngân hàng liền mạch và hiệu quả.

Khách hàng đang nắm bắt sự chuyển đổi sang ngân hàng kỹ thuật số và thoải mái sử dụng các thiết bị di động để quản lý tài chính của họ.

Trước thực tế này, 100,0% ngân hàng khẳng định tiếp tục đẩy mạnh tiến trình chuyển đổi số ngân hàng, tăng cường an ninh mạng là ưu tiên số một trong top 5 chiến lược trọng tâm năm nay.

Chuyển đổi số mang đến cho các ngân hàng cơ hội tập hợp lượng dữ liệu khổng lồ để phân tích, xây dựng các mô hình thuật toán dựa trên dữ liệu nhằm dự báo và ước tính các giá trị phục vụ cho việc ra quyết định như cho vay, định giá, đo lường rủi ro hay cải thiện trải nghiệm khách hàng…

Đi cùng quá trình này, rủi ro an ninh mạng, rò rỉ dữ liệu… cũng là vấn đề được quan tâm, khi giao dịch an toàn, bảo mật là tiêu chí thứ hai mà khách hàng xem xét khi lựa chọn dịch vụ ngân hàng (77,0%). Do vậy, tất cả các ngân hàng tham gia khảo sát đều cho biết dự kiến tăng ngân sách dành cho chương trình bảo mật và an ninh mạng trong năm 2023, với 42,9% số ngân hàng lên kế hoạch tăng 6-10%.

Hai phương án tăng từ 15% trở lên và tăng dưới 5% cùng nhận được lựa chọn của 28,6% số ngân hàng. Nguồn lực dự kiến tập trung nhiều nhất vào việc bổ sung thêm giải pháp công nghệ an ninh mạng cũng như tập trung vào quản trị rủi ro và tuân thủ với kỳ vọng những nỗ lực này cùng nhau góp phần tạo ra một môi trường ngân hàng linh hoạt, tiện lợi, đồng thời an toàn và bảo mật hơn.

Hành trình phát triển bền vững

Kể từ thời điểm ra mắt của cuốn Sổ tay đánh giá rủi ro môi trường và xã hội năm 2018 - một trong những bước đi đầu tiên trong quá trình tích hợp các tiêu chí ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) vào hoạt động ngành ngân hàng, trong những năm gần đây, NHNN đã liên tục đẩy mạnh và cố gắng thúc đẩy ESG. Tiêu biểu như như ban hành Thông tư 17/2022/TT-NHNN hướng dẫn quản lý rủi ro môi trường xã hội trong hoạt động cấp tín dụng, tăng cường triển khai đánh giá rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng của các tổ chức tín dụng trong đó có ngân hàng.

Có thể thấy, với sự quan tâm ngày càng lớn của các cơ quan quản lý nhằm hoàn thiện các quy định để triển khai các tiêu chuẩn ESG, bộ khung pháp lý cho việc đẩy mạnh ESG đang dần rõ ràng và bây giờ là thời điểm thích hợp cho các ngân hàng hành động mạnh hơn.

Phát triển bền vững thông qua chương trình ESG là cơ hội để xây dựng lợi thế cạnh tranh mới cho các ngân hàng Việt Nam, mở ra nhiều cơ hội mới, đặc biệt là cơ hội hút dòng vốn nhà đầu tư ngoại khi các tiêu chí ESG ngày càng được sử dụng nhiều để đánh giá rủi ro và xác định những cơ hội kiến tạo giá trị để đầu tư.

Thực tế, để được xếp hạng tốt hơn và trở thành một thực thể có trách nhiệm tuân thủ các cam kết về môi trường, khí hậu, đồng thời cải thiện hiệu quả tài chính, các ngân hàng đã và đang đầu tư vào ESG, đưa ESG vào các chiến lược kinh doanh và quản lý rủi ro ESG trở thành một phần không thể thiếu trong khung quản lý rủi ro. Theo kết quả khảo sát của Vietnam Report, tất cả các ngân hàng đã lập kế hoạch và triển khai toàn diện hoặc một phần cam kết ESG, tuy nhiên tỷ lệ đã triển khai toàn diện chỉ chiếm 14,3%.

Đáng chú ý, với đặc thù chịu sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước, trong ba yếu tố của chiến lược phát triển bền vững, yếu tố G (Governance - Quản trị) được các ngân hàng cho biết là ưu tiên hàng đầu của mình, xếp sau đó lần lượt là E (Environment - Môi trường) và S (Social - Xã hội).

Các ngân hàng tin tưởng rằng bằng cách tập trung vào quản trị tốt hơn, ngân hàng có thể điều chỉnh hoạt động và chiến lược của mình với các mục tiêu phát triển bền vững, tích hợp cân nhắc về tính bền vững vào hoạt động cốt lõi, cho phép ra quyết định hiệu quả hơn ở cả khía cạnh môi trường và xã hội.

Các yếu tố ESG được các bên liên quan xem xét là chỉ số quan trọng về sức khỏe tổng thể của ngân hàng, là yếu tố quan trọng thể hiện toàn cảnh bức tranh kinh doanh. Việc tích hợp ba yếu tố ESG vào chiến lược tổng quát của ngân hàng và công bố báo cáo phát triển bền vững đưa ra thông điệp rằng ngân hàng đang thực hiện các bước đi cần thiết để gia tăng tính cạnh tranh và sinh lời trong dài hạn - điều mà các nhà đầu tư muốn nhìn thấy trong danh mục đầu tư dài hạn của mình. Do đó, việc đánh giá dữ liệu ESG và sau đó công bố thông tin là cực kỳ quan trọng.

Khảo sát của Vietnam Report chỉ ra hiện mới chỉ 28,6% ngân hàng cho biết có công bố báo cáo ra bên ngoài một cách toàn diện, tuân thủ các khuôn khổ và nghĩa vụ báo cáo. Đa số ngân hàng đang bắt đầu báo cáo theo khuôn khổ báo cáo đã thiết lập (như TCFD và GRI) (57,1%) và 14,3% thừa nhận chưa công bố báo cáo ESG ra bên ngoài.

Bằng cách thu thập và phân tích dữ liệu ESG một cách có hệ thống, các ngân hàng hiểu sâu hơn về các yếu tố ESG ảnh hưởng đến hoạt động của mình, cho phép ra quyết định sáng suốt, tinh chỉnh chiến lược, hỗ trợ lồng ghép phù hợp ESG vào chiến lược kinh doanh. Đồng thời, việc thiết lập mục tiêu, theo dõi hiệu suất và báo cáo kết quả giúp đo lường tiến độ và đánh giá hiệu quả của các sáng kiến bền vững của ngân hàng.

Ngoài ra, báo cáo ESG minh bạch giúp xây dựng niềm tin và uy tín giữa các bên liên quan, thúc đẩy mối quan hệ mạnh mẽ hơn và hỗ trợ quan hệ đối tác lâu dài và củng cố danh tiếng của ngân hàng như một tổ chức có trách nhiệm và bền vững.

Cùng với các phân tích nói trên, Vietnam Report cũng công bố Bảng xếp hạng Top 10 Ngân hàng thương mại Việt Nam uy tín năm 2023.

Lễ công bố Top 10 Ngân hàng thương mại Việt Nam uy tín năm 2023 dự kiến được tổ chức vào tháng 8/2023, tại TP. Hà Nội.